SKKN Tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học dựa trên phân tích hoạt động học của học sinh

CHUYÊN ĐỀ
MỘT SỐ KINH NGHIỆM TRONG TỔ CHỨC
SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC
 DỰA TRÊN PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HỌC SINH
          I. Mục đích sinh hoạt chuyên môn dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh:
          - Sinh hoạt chuyên môn là hoạt động được tổ chức thường xuyên theo định kỳ nhằm bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực sư phạm cho giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp thông qua việc dự giờ, phân tích bài học.
          - Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh nhằm tập trung phân tích các vấn đề liên quan đến người học như: Học sinh học như thế nào? Học sinh đang gặp khó khăn gì trong học tập? Nguyên nhân nào gây ra khó khăn đó? Cần điều chỉnh gì và điều chỉnh như thế nào? Nội dung và phương pháp dạy có phù hợp, có gây hứng thú cho học sinh không? Kết quả học tập của học sinh có được cải thiện không?...           
- Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh không tập trung vào quan sát việc giảng dạy của giáo viên để đánh giá giờ học, xếp loại GV mà khuyến khích GV tìm ra nguyên nhân vì sao học sinh học chưa đạt kết quả như mong muốn, đặt biệt đối với những học sinh có khó khăn trong học tập. Từ đó giúp giáo viên chủ động điều chỉnh nội dung, tìm phương pháp dạy học phù hợp tạo cơ hội cho mọi học sinh tham gia vào quá trình học tập để nâng cao chất lượng dạy học.
          - Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh tạo cơ hội cho tất cả giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm và phát huy khả năng sáng tạo trong việc áp dụng các phương pháp dạy học thông qua việc dự giờ, trao đổi, thảo luận, chia sẻ sau khi dự giờ.
- SHCM theo nghiên cứu bài học là giúp mọi giáo viên có cơ hội học tập lẫn nhau.
          - Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh còn nhằm góp phần làm thay đổi văn hóa ứng xử trong nhà trường.
          II. Sự khác nhau giữa SHCM truyền thống và SHCM theo NCBH dựa trên phân tích hoạt động học của học sinh:
ND so sánh
Sinh hoạt chuyên môn truyền thống
Sinh hoạt chuyên môn theo NCBH dựa trên sự phân tích hoạt động học tập của học sinh
Mục đích
- Đánh giá xếp loại giờ dạy theo các tiêu chí.
- Tập trung vào hoạt động dạy của giáo viên để phân tích, góp ý, đánh giá rút kinh nghiệm về nội dung KT, PPDH, cách sử dụng đồ dùng, phân bố thời gian
- Tìm giải pháp để nâng cao kết quả của học sinh.
- Tập trung vào hoạt động học của HS.
Thiết kế
bài dạy
- Một giáo viên thiết kế và dạy minh họa.
- Thực hiện theo đúng nội dung, quy trình, các bước lên lớp theo quy định.
- GV dạy và đồng nghiệp cùng xây dựng, góp ý TKBD. GV dạy minh họa thay đồng nghiệp thể hiện tiết dạy.
- Dựa vào trình độ học sinh để lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức cho phù hợp.
Dạy minh họa-Dự giờ
Người dạy minh họa
- Dạy theo nội dung kiến thức có trong SGK.
- Thực hiện tiến trình giờ dạy theo đúng quy định.
- Mang tính trình diễn.
- Các hoạt động tổ chức dạy học chưa xuất phát từ việc học của HS.
Người dạy minh họa
- Có thể điều chỉnh các ngữ liệu dạy học phù hợp với nhu cầu học của học sinh.
- Thực hiện tiến trình dạy học linh hoạt, sáng tạo dựa trên khả năng của học sinh.
Dự giờ
Người dự
- Ngồi cuối lớp học, quan sát cử chỉ làm việc của GV, ghi chép, quan sát cử chỉ, lời nói việc làm của GV.
- Tập trung xem xét giáo viên dạy có đúng tiến trình, nội dung, phương pháp đã thiết kế.
Người dự
- Đứng xung quanh lớp học, quan sát, vẽ sơ đồ chỗ ngồi của học sinh.
- Tập trung quan sát xem học sinh học như thế nào? Suy nghĩ, phát hiện khó khăn trong học tập của học sinh và đưa ra các biện pháp khắc phục.
Thảo luận về giờ dạy
 - Dựa trên tiêu chí có sẵn, đánh giá xếp loại giờ dạy của GV.
- Tập trung nhận xét, phân tích hoạt động của GV (KT bài cũ, GT bài, cách trình bày bảng, )
- Ý kiến nhận xét, đánh giá mang tính mổ xẻ các thiếu sót, ý kiến góp ý thường mang tính chủ quan, áp đặt.
- Người chủ trì xếp loại giờ dạy, thống nhất cách dạy chung cho tất cả giáo viên.
-Dựa trên kết quả học tập của học sinh để rút kinh nghiệm
- Tập trung phân tích việc học của học sinh, đưa ra minh chứng cụ thể.
- Mọi người cùng phát hiện vấn đề học của học sinh, tìm nguyên nhân, giải pháp khắc phục.
- Người chủ trì tóm tắt các vấn đề thảo luận, gợi ý các nội dung cần suy ngẫm để mỗi giáo viên tự rút ra bài học.
Kết quả
* Đối với học sinh:
- Kết quả học tập chậm được cải thiện.
* Đối với giáo viên:
- GV máy móc, thụ động, không dám thay đổi nội dung/ ngữ liệu SGK, ngại đổi mới. PP dạy học GV sử dụng thường mang tính hình thức.
- GV ít quan tâm đến học sinh
* Đối với HS:
- Kết quả học tập của học sinh tiến bộ nhanh
 * Đối với giáo viên:
- GV nắm được trình độ tiếp thu của từng em học sinh. GV chủ động thực hiện phương pháp dạy học.
- GV bao quát và quan tâm được tất cả học sinh.
 III. Cách thức thực hiện SHCM dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh:
          1. Công tác chuẩn bị:
          1.1. Nhiệm vụ của Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng (Phụ trách chuyên môn):
         - Xây dựng kế hoạch tổ chức sinh hoạt chuyên môn.
- Hướng dẫn, gợi ý cho các tổ chuyên môn, GV lựa chọn chủ đề SHCM.
 - Tạo niềm tin cho giáo viên về những thay đổi tích cực của bản thân trong các buổi dự giờ sinh hoạt chuyên môn.
          - Tạo điều kiện về thời gian, CSVC cho các tổ chuyên môn và giáo viên triển khai công việc.
          - Thực sự coi sinh hoạt chuyên môn là biện pháp quan trọng để thay đổi chất lượng học tập của học sinh và văn hóa nhà trường.
          - Tìm hiểu đầy đủ thông tin, cách thức thực hiện mô hình SHCM theo NCBH dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh.
          - Động viên, khen thưởng kịp thời các tổ chuyên môn, GV tích cực đổi mới.
          - Nên tham gia thiết kế, thảo luận về kế hoạch bài học (giáo án), dự giờ, suy ngẫm, phân tích bài học cùng GV.
          1.2. Nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn:
          - Chủ động tham mưu với CBQL xây dựng kế hoạch triển khai đổi mới SHCM dựa trên phân  tích hoạt động học tập của học sinh.
          - Khuyến khích GV đăng kí dạy minh họa, yêu cầu tất cả GV cùng tham gia dự giờ, thảo luận và khuyến khích giáo viên vận dụng những điều đã học vào thực tế.
          - Tổ chức cho GV tham gia thiết kế, thảo luận về kế hoạch bài học (giáo án) theo kế hoạch đã xây dựng, tổ chức dạy minh họa, dự giờ, suy ngẫm, phân tích bài học trên cơ sở phân tích các hoạt động của học sinh, tổ chức rút kinh nghiệm để từ đó cải tiến phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, xây dựng thành bài học kinh nghiệm, áp dụng vào việc dạy học hàng ngày.
1.3. Nhiệm vụ của giáo viên:
          - Tìm hiểu nội dung, cách thức thực hiện mô hình sinh hoạt chuyên môn dựa trên phân tích hoạt động học tập của học sinh.
          - Tham gia thiết kế bài dạy minh họa, suy nghĩ, tích cực sáng tạo để xây dựng ý tưởng/nội dung, phương pháp mới để thiết kế bài học.
          - Học cách quan sát học sinh, ghi chép, lắng nghe, suy nghĩ.
          - Tự rút kinh nghiệm cho bản  thân.
          -  Hình thành thói quen lắng nghe và chia sẻ ý kiến, xây dựng mối quan hệ đồng nghiệp thân thiện.
          - Xác định đúng đắn mục tiêu SHCM là giúp mọi giáo viên có cơ hội học tập lẫn nhau SHCM không phải là nơi GV giỏi dạy bảo GV yếu.
          - Cùng nhau phân tích nguyên nhân, các mối quan hệ trong giờ học và tìm biện pháp cải thiện, nâng cao chất lượng dạy - học.
          2. Các bước thực hiện một buổi sinh hoạt chuyên môn dựa trên phân tích hoạt động học của học sinh:
          2.1. Bước 1: Chuẩn bị nội dung bài dạy minh họa
          - GV tự nguyện đăng kí  hoặc Phó Hiệu trưởng/tổ trưởng phân công giáo viên dạy minh họa. 
- GV dạy minh họa chuẩn bị thiết kế bài dạy. 
- Tổ CM/toàn trường tổ chức SHCM, thảo luận lấy ý kiến từ các GV trong tổ CM/GV toàn trường để cùng nhau thống nhất thiết kế, trao đổi chuẩn bị cho bài học.
          2.2. Bước 2: Tổ chức dạy minh họa - Dự giờ 
          - GV tiến hành dạy minh họa trên HS của lớp mình. Yêu cầu không được luyện tập trước khi dạy minh họa.
          - Chuẩn bị không gian, bàn ghế thuận tiện cho người dự dễ dàng quan sát các hoạt động học tập của học sinh.
          - BGH và các GV trong trường tiến hành dự giờ.
          - Người dự giờ cần đứng vị trí thuận lợi để có thể quan sát được nét mặt, hành động, thao tác, sản phẩm của học sinh (đứng ở hai bên hoặc phía trước).
          - Người dự giờ cần quan sát, nghe nhìn, suy nghĩ, ghi chép diễn biến hoạt động của học sinh trong giờ học hay những biểu hiện tâm lí của học sinh thể hiện trong các hoạt động/ tình huống cụ thể.
          - Tập trung quan sát sự tương tác giữa HS-GV, HS-HS (Học sinh học được cái gì? Học sinh có hứng thú không? Tại sao có? Tại sao không? Hoạt động nhóm có thực sự đảm bảo cơ hội cho tất cả học sinh tham gia? Có học sinh nào bị "bỏ quên" không?)
          - Người dự giờ nên chụp ảnh, quay phim các hoạt động của học sinh để làm minh chứng khi chia sẻ. Từ đó suy nghĩ, phân tích, tìm nguyên nhân và đưa ra các giải pháp tích cực qua các hoạt động của HS.
          2.3. Bước 3. Thảo luận sau dự giờ
          a) Lựa chọn địa điểm:
          - Đủ rộng, đủ chỗ ngồi, có các phương tiện hỗ trợ (máy chiếu, máy tính, sổ ghi chép, ).
          - Sắp xếp bàn ghế để người tham gia thảo luận nhìn thấy nhau (có thể ngồi đối diện nhau, ngồi hình chữ U, ngồi vòng tròn, ..).
          b) Tiến trình buổi thảo luận:
          - Bước 1: Người chủ trì nêu mục đích buổi thảo luận, giới thiệu GV dạy minh họa.
          - Bước 2: GV dạy minh họa đại diện nêu mục tiêu cần đạt của bài học, những ý tưởng thay đổi về nội dung, phương pháp, đồ dùng dạy học để phù hợp với đối tượng học sinh, cảm nhận khi dạy bài học (hài lòng, băn khoăn, khó khăn, .).
          - Bước 3: Giáo viên dự giờ chia sẻ ý kiến về giờ học. 
          Trong điều hành thảo luận người chủ trì cần lắng nghe tích cực và khéo léo hướng buổi thảo luận đi đúng trọng tâm, tập trung đi vào phân tích hoạt động học của học sinh để đạt mục đích, không để người dự mổ xẻ, phân tích, soi mói những hạn chế của người dạy minh họa.
          Người góp ý cần căn cứ vào mục tiêu bài học để hiến kế đưa ra các giải pháp giúp người dạy khắc phục hạn chế và tự tìm ra các yếu tố tích cực xem mình đã học được gì qua bài học này.
          Thời gian cho một buổi sinh hoạt chuyên môn nên kéo dài khoảng từ một tiếng rưỡi đến hai tiếng để đảm bảo mọi GV đều có thể trao đổi ý kiến của mình.
(Nguồn tham khảo: https://taphuanshcm.wordpress.com/nghien-cuu-bai-hoc/)
 Ngày 20/5/2020
 Thân Thị Hương
 PHT-Trường TH Ngô Sĩ Liên