Báo cáo biện pháp Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học một tiết dạy môn giáo dục công dân bậc THCS

CHUYÊN ĐỀ
DẠY HỌC THEO HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC 
MỘT TIẾT DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN BẬC THCS
A. PHẦN MỞ ĐẦU
	I. Lý do chọn chuyên đề
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam không chỉ là nhiệm vụ cấp bách của xã hội đặt ra cho ngành giáo dục mà còn là nhu cầu nội tại của chính chúng ta - những cán bộ, giáo viên trong mỗi trường học. Đổi mới phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá nhằm phát triển năng lực, phẩm chất cho người học là việc cần làm ngay, không thể làm ngơ, không được chậm trễ. Đổi mới không chỉ là trách nhiệm, là nghĩa vụ mà cũng là quyền lợi của nhà giáo.
 Môn Giáo dục công dân là môn khoa học xã hội có vị trí rất quan trọng. Là môn học cung cấp cho học sinh hệ thống tri thức toàn diện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội bao gồm kiến thức của nhiều môn học khác. Môn học này góp phần hình thành nhân cách, phẩm chất, năng lực cho học sinh; hình thành và phát triển phương pháp suy nghĩ và hành động, giúp học sinh trở thành con người có tri thức, phẩm chất năng lực; phát triển hoàn thiện các mặt: Đức, trí, thể, mỹ. Môn học trực tiếp hình thành phẩm chất chính trị, đạo đức tư tưởng cho học sinh thông qua việc trực tiếp trang bị cho học sinh về thế giới quan và nhân sinh quan khoa học; trực tiếp hình thành niềm tin, lý tưởng, đạo đức, ý thức pháp luật cho thế hệ công dân của đất nước. Môn học còn góp phần đào tạo học sinh thành những người lao động mới, góp phần hình thành phẩm chất tích cực của người công dân tương lai. Người dạy môn Giáo dục công dân cần nắm vững các chức năng cơ bản: chức năng giáo dục, chức năng giáo dưỡng và chức năng phát triển. Để tiếp tục đổi mới phương pháp dạy nhằm góp phần nâng cao chất lượng bộ môn công dân, tổ Văn-Sử-Địa-Giáo dục công dân chúng tôi đã mạnh dạn ứng dụng chuyên đề “Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học trong một tiết dạy môn Giáo dục công dân bậc THCS". 
	II. Mục tiêu của chuyên đề
- Đảm bảo cho tất cả học sinh có cơ hội tham gia thực sự vào quá trình học tập, giáo viên quan tâm đến khả năng học tập của từng học sinh, đặc biệt những học sinh có khó khăn về học tập.
- Rèn luyện và hình thành thói quen tự tìm hiểu bài học ở mỗi học sinh, biết thảo luận, phát huy khả năng tư duy, tính sáng tạo của mỗi học sinh vào bài học hằng ngày, từ đó học sinh ghi nhớ sâu hơn kiến thức bài học.
- Tạo cơ hội cho tất cả giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm và phát huy khả năng sáng tạo trong việc áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học thông qua việc dự giờ, trao đổi, thảo luận, chia sẻ sau khi dự giờ.
- Nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường. Góp phần làm thay đổi văn hóa ứng xử trong nhà trường, tạo môi trường làm việc, dạy và học dân chủ, thân thiện cho tất cả mọi người.
B. NỘI DUNG
	I. Cơ sở lý luận
	Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học thực chất cũng là một trong những phương pháp của "Dạy học tích cực". Dạy theo hướng này cũng cần căn cứ vào người học, cũng hướng vào tích cực hóa hoạt động của học sinh, rèn cho học sinh kỹ năng phát hiện, giải quyết vấn đề, kỹ năng nghiên cứu, làm việc nhóm và gắn lý thuyết với thực tiễn, giúp các em chủ động nhận thức, chiếm lĩnh các mục tiêu kiến thức, kỹ năng, thái độ theo yêu cầu đề ra. Như chúng ta đã biết, giữa người học và người dạy có quan hệ tương tác với nhau. Cho nên cái mới của "Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học" là trước đây chỉ căn cứ vào người học ở trên lớp, nay chú trọng cả việc chuẩn bị ở nhà. Trước đây quan sát đánh giá trình độ cũng như cách dạy của giáo viên như thế nào thì giờ đây đổi sang quan sát đánh giá trình độ nhận thức và thái độ học của học sinh.
	Mỗi học sinh là một cá thể sáng tạo với nhiều năng lực tiềm ẩn, còn giáo viên là người khơi dậy năng lực đó. Vì ai trong chúng ta cũng ý thức được "thước đo sự thành bại của giờ dạy không chỉ ở tài năng, sự khéo léo của người dạy mà còn ở thái độ, hành vi và phản ứng sự nhận thức, tiếp thu của người học nữa".
	Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học ở môn Giáo dục công dân là quá trình lâu dài và tất nhiên sẽ gặp nhiều khó khăn trở ngại, nhưng đây cũng chính là cơ hội để giáo viên tích lũy kinh nghiệm và giáo viên sẽ có kế hoạch cho một giáo án và bài giảng tốt hơn nhằm nâng cao được năng lực chuyên môn, nâng cao chất lượng dạy của giáo viên và chất lượng học của học sinh.
	Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học ở môn công dân vừa nâng cao chất lượng giảng dạy, vừa giúp giáo viên phát huy ý tưởng, sáng tạo, khả năng phán đoán nhanh nhạy, chính xác, vừa tạo cơ hội để rèn cho học sinh ý thức tự học, ý thức tham gia vào quá trình học tập và thói quen lắng nghe lẫn nhau, chia sẻ lẫn nhau. Đặc biệt là tạo ra được nét văn hóa trong trường học thân thiện.
	II. Cơ sở thực tiễn
1. Thuận lợi
- Bộ giáo dục và đào tạo đã phát động phong trào "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực" với những kế hoạch nhất quán từ Trung Ương đến địa phương.
- Phòng giáo dục và đào tạo hướng dẫn, chỉ đạo "Đổi mới sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học".
- Lãnh đạo trường luôn quan tâm nhắc nhở giáo viên việc "Dạy học dựa trên nghiên cứu bài học".
- Đa số giáo viên nhạy bén, thích ứng với cái mới, giàu ý tưởng sáng tạo, thạo được trong ứng dụng CNTT.
2. Khó khăn
Một số học sinh chưa chịu khó đầu tư, tìm tòi học hỏi chuẩn bị bài trước ở nhà, vào lớp còn lơ đễnh ít chú tâm đến học tập.
C. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
	I. Xác định mục tiêu bài học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng:
	- Xác định bài học, bài dạy cần nghiên cứu: Loại bài học gì? (Chủ đề:pháp luật)
* Ví dụ: Để xác định mục tiêu và xây dựng kế hoạch bài học nghiên cứu cho tiết 1, bài Bảo vệ di sản văn hóa (Giáo dục công dân lớp 7) thì tổ chuyên môn sẽ đề ra những mục tiêu và yêu cầu của bài học như sau:
	1. Kiến thức:
Giúp học sinh hiểu:
 	- Hiểu được khái niệm về di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể.
 	- Hiểu sự khác nhau giữa di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể.
 	- Nêu được ý nghĩa di sản văn hóa.
 	- Kể được những quy định của pháp luật về việc bảo vệ di sản văn hóa.
 	2. Kỹ năng :
 	- Nhận biết các hành vi vi phạm pháp luật về việc bảo vệ di sản văn hóa; biết đấu tranh ngăn chặn những hành vi đó hoặc báo cho những người có trách nhiệm để xử lý. 	
- Tham gia các hoạt động giữ gìn, bảo vệ, tôn tạo các di sản văn hóa phù hợp với lứa tuổi. 
 	3. Về thái độ :
 	- Tôn trọng tự hào về các di sản văn hóa của quê hương đất nước. 
4. Định hướng phát triển năng lực:
	- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực tư duy, năng lực giao tiếp, năng lực thu thập và xử lí thông tin.
	II. Xây dựng kế hoạch bài học, thảo luận thống nhất.
- Giáo viên trong tổ, nhóm cùng hội ý, bàn bạc thảo luận về bài học, nghiên cứu để xây dựng hệ thống câu hỏi, cũng như bổ sung những nội dung kiến thức cần thiết hay đồng ý về phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động. 
- Bàn bạc thảo luận đi đến thống nhất.
	+ Cách giới thiệu như thế nào? (Đặt tình huống, sắm vai hay xem tranh minh họa,..)
	- Xác định mục tiêu kiến thức, kỹ năng học sinh cần đạt được
	+ Nội dung bài có những đơn vị kiến thức nào? 
	+ Nội dung nào cần tích hợp?
	+ Chọn hình thức hoạt động nào là phù hợp?
Ví dụ: Các kỹ năng sống cơ bản được vận dụng trong bài Bảo vệ di sản văn hóa là:
+ Kĩ năng phân tích, so sánh về sự giống nhau và khác nhau giữa di sản văn hoá phi vật thể và di sản văn hoá vật thể. 
+ Kĩ năng giải quyết vấn đề trong các tình huống liên quan đến di sản văn hoá.
+ Kĩ năng tư duy sáng tạo trong việc đề xuất biện pháp giữ gìn, phát huy giá trị của di sản văn hoá.
+ Kĩ năng hợp tác, đảm nhận trách nhiệm trong việc tham gia bảo vệ di sản văn hóa.
- Hình thức giáo án: 
+ Xây dựng nội dung cần cho học sinh ghi chép.
+ Soạn hệ thống câu hỏi: câu hỏi dành cho cá nhân hoặc câu hỏi nhóm, câu hỏi phát hiện, câu hỏi cảm nhận, câu hỏi tư duy mức độ thấp, mức độ cao.
+ Chọn phương pháp phù hợp với đối tượng cụ thể mỗi lớp, mỗi đơn vị kiến thức.
III.  Tổ chức dạy minh họa, dự giờ
1. Dạy minh họa
- GV cần tiến hành dạy minh họa trên HS của lớp mình. Yêu cầu không được luyện tập trước khi dạy minh họa.
- Chuẩn bị không gian, bàn ghế thuận tiện cho người dự dễ dàng quan sát các hoạt động học tập của HS.
- Các hoạt động thiết kế đảm bảo thời lượng một tiết dạy minh họa không nên kéo dài quá so với quy định của 1 tiết học.
2. Dự giờ
- Ban giám hiệu và các giáo viên trong trường cùng dự giờ. Số lượng giáo viên dự giờ không nên quá đông, đảm bảo cho học sinh có thể học bình thường.
- Người dự giờ cần vẽ sơ đồ chỗ ngồi, quan sát, nghe, nhìn, suy nghĩ và ghi chép diễn biến hoạt động học của học sinh trong giờ học hay những biểu hiện tâm lý của học sinh thể hiện trong các hoạt động/tình huống cụ thể mà không bị bỏ sót khi quan sát.
- Người dự có thể chụp ảnh hoặc quay phim các hoạt động học của học sinh trong các tình huống nhưng không làm ảnh hưởng đến giờ học. Quan sát ghi chú các hoạt động học của học sinh, thái độ, cử chỉ, sự tham gia hay không tham gia của HS vào nội dung bài học.
- Tập trung quan sát những biểu hiện qua nét mặt, thái độ, hành vi, mối quan hệ tương tác giữa HS – GV, HS – HS. Người dự giờ luôn phải đặt câu hỏi cho mình là “HS học được gì? HS có hứng thú không? Vì sao có? Vì sao không? HS có biểu hiện như thế nào? Hoạt động nhóm có thực sự đảm bảo cơ hội cho tất cả HS tham gia? Có HS nào bị “bỏ quên” không
- Người dự giờ có thể ghi chép/ghi âm những câu hỏi của GV và câu trả lời của HS, quan sát thái độ của HS, các biểu hiện trên nét mặt khi thực hiện nhiệm vụ, kết quả sản phẩm Từ đó suy nghĩ, phân tích tìm nguyên nhân và đưa ra giải pháp tích cực hơn. 
Ví dụ:
* Vì sao HS A và nhiều HS khác không trả lời được câu hỏi, có phải HS không hiểu câu hỏi, hay câu hỏi có quá khó đối với trẻ? Nếu thực sự quá khó thì cần thay đổi câu hỏi như thế nào để HS có thể trả lời được?
* Vì sao HS A không tham gia hoạt động? Có thể HS chưa hiểu rõ nhiệm vụ hay nhiệm vụ đó quá khó/quá dễ đối với HS, cần phải làm thế nào để HS tích cực tham gia hoạt động này?
* Trong hoạt động luyện tập chỉ có một số ít HS làm đúng, phần đông HS làm sai, vậy tại sao HS làm sai? Có thể HS chưa hiểu cách làm, tại sao chưa hiểu? Do ngôn ngữ hay do cách giải thích của GV chưa rõ, cần thay đổi ngôn ngữ hay thay đổi cách giải thích như thế nào để HS dễ hiểu hơn
	IV. Thảo luận về giờ học
Sau khi dự tiết dạy minh họa, các GV sẽ thảo luận về giờ học. Đây là hoạt động trọng tâm, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng và hiệu quả của buổi SHCM. Để đạt được mục đích của buổi thảo luận, những người tham dự cần tham gia tích cực và chia sẻ ý kiến với tinh thần xây dựng.
- Câu hỏi gợi ý thảo luận:
+ Những điều mình học được qua bài dạy minh họa?
+ Tại sao HS A, HS B có biểu hiện khó khăn trong giờ học?
+ Mô tả những hiện tượng quan sát được, những biểu hiện cụ thể của HS như: vẻ mặt, thái độ, hoạt động, sản phẩm
+ Nguyên nhân của những khó khăn
+ Làm gì để khắc phục những khó khăn ?
+ Bài học có gì mới/sáng tạo so với sách giáo khoa, sách GV, điều này được thể hiện qua kết quả học tập của HS như thế nào?
+ Các nội dung/hoạt động học tập có phù hợp với khả năng nhận thức của HS không? (đủ thời gian học, dễ hiểu, thu hút sự tham gia của HS). Các phương pháp, kỹ thuật dạy học có làm cho HS hứng thú mang lại hiệu quả thực sự không? Tại sao? (hoạt động nhóm, cá nhân).
+ HS được quan tâm/ hỗ trợ như thế nào? (HS tích cực, HS yếu kém, HS bị “bỏ quên”).
+ HS có cơ hội liên hệ kiến thức đã biết để hình thành kiến thức mới như thế nào?
* Khi thảo luận cần lưu ý 3 vấn đề sau:
+ Mối quan hệ giữa GV – HS; giữa HS – HS trong tình huống đó như thế nào?
+ HS học được gì qua hoạt động đó
+ Hoạt động đó có tác động đến quá trình lĩnh hội kiến thức, sự tham gia của HS như thế nào?
	 - Giáo viên dạy minh họa chia sẻ về bài học:
          + Những thay đổi, điều chỉnh về nội dung. 
          + Những ý tưởng mới.
          + Phương pháp dạy học.
          + Những điều hài lòng và chưa hài lòng trong quá trình dạy minh họa.
- Người dự suy ngẫm và chia sẻ các ý kiến của GV về bài học sau khi dự giờ. 
- Người dự trao đổi, chia sẻ, lắng nghe mang tính xây dựng. 
- Cùng suy nghĩ: Về những điều học sinh chưa làm được.
- Mọi người phải lắng nghe, tôn trọng ý kiến của nhau khi thảo luận, không nên quan tâm đến các tiêu chuẩn truyền thống của một giờ dạy.
- Không nên phê phán đồng nghiệp. 
- Không đánh giá xếp loại giờ dạy minh hoạ.
- Tổ trưởng tổng hợp các ý kiến và đưa ra các nhận định đạt được và chưa đạt được để rút kinh nghiệm.
- Đề ra giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động học: Để nâng cao kết quả/hiệu quả hoạt động học của HS cần phải điều chỉnh, bổ sung những gì về:
+ Mục tiêu, nội dung, phương thức, sản phẩm học tập của hoạt động học?
+ Kĩ thuật tổ chức hoạt động học của HS: chuyển giao nhiệm vụ học tập; quan sát, hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ học tập; tổ chức, hướng dẫn HS báo cáo, thảo luận về sản phẩm học tập; nhận xét, đánh giá quá trình hoạt động học và sản phẩm học tập của HS.
C. KẾT LUẬN
1. Kết quả
Qua thời gian áp dụng chuyên đề này, chúng tôi nhận thấy học sinh đã có sự chuyển biến rõ nét hơn như: nhanh nhạy, sáng tạo, mạnh dạn trong giao tiếp, yêu thích, ý thức học tập ở nhà, ở lớp, chất lượng bộ môn khá cao so với kết quả trước khi chưa thực hiện chuyên đề này.
	Như vậy, sau thời gian thực hiện chuyên đề số lượng học sinh khá, giỏi tăng lên rõ rệt, số học sinh yếu, kém cũng có chiều hướng giảm dần so với năm học trước.
2. Ý nghĩa
	Giáo viên học được cách quan sát tinh tế, nhạy cảm việc học của học sinh. Hình thành khả năng quan sát, phán đoán và phản ứng trước thông tin thu được từ học sinh. Giúp được việc cộng tác giải quyết các vấn đề đặt ra trong chuyên môn giữa các giáo viên, xây dựng được mối thân thiện, học tập lẫn nhau.
	Tích lũy kinh nghiệm, nâng cao năng lực chuyên môn và năng lực đổi mới theo hướng dạy học tích cực, lấy việc học của học sinh làm trung tâm, làm cho từng bài học có chất lượng hơn từ đó làm thay đổi mỗi thành viên trong trường.
	Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học có thể xem như một chiếc cầu kết nối giữa các giáo viên với nhau, giữa giáo viên và học sinh, cách học sinh phản ứng với từng hoạt động, câu hỏi của giáo viên cũng giúp họ nhận thức đầy đủ những gì học sinh hiểu, đáp lại qua bài dạy của giáo viên, giáo viên thực hiện vai trò nghiên cứu nội dung kiến thức trọng tâm bài học, cải tạo thực tiễn và họ sẽ vững vàng hơn về chuyên môn nghiệp vụ, tăng sự chuyên nghiệp của giáo viên và giúp giáo viên tự tin hơn trong việc giải quyết vấn đề của thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn mình đang phụ trách.
3. Bài học kinh nghiệm
	Việc thực hiện chuyên đề này là một mô hình bồi dưỡng phát triển năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên trong việc giảng dạy bộ môn GDCD bậc THCS nói chung, các khối lớp nói riêng.
	Học được cách quan sát tinh tế, nhạy cảm việc học của học sinh. Hình thành khả năng quan sát, phán đoán và phản ứng trước thông tin thu được từ học sinh.
	Giúp được việc cộng tác giải quyết các vấn đề đặt ra trong chuyên môn giữa các giáo viên, xây dựng được mối thân thiện, học tập lẫn nhau.
	Tích lũy kinh nghiệm, nâng cao năng lực chuyên môn và năng lực đổi mới theo hướng dạy học tích cực, lấy việc học của học sinh làm trung tâm, làm cho từng bài học có chất lượng hơn từ đó làm thay đổi mỗi thành viên trong trường.
	Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học có thể xem như một chiếc cầu kết nối giữa các giáo viên với nhau, giữa giáo viên và học sinh, cách học sinh phản ứng với từng hoạt động, câu hỏi của giáo viên cũng giúp họ nhận thức đầy đủ những gì học sinh hiểu, đáp lại qua bài dạy của giáo viên, giáo viên thực hiện vai trò nghiên cứu nội dung kiến thức trọng tâm bài học, cải tạo thực tiễn và họ sẽ vững vàng hơn về chuyên môn nghiệp vụ, tăng sự chuyên nghiệp của giáo viên và giúp giáo viên tự tin hơn trong việc giải quyết vấn đề của thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn mình đang phụ trách.
4. Kiến nghị
Giáo viên cần khai thác triệt để các phương tiện dạy học, đổi mới PP DH, không ngừng học tập nâng cao kiến thức chuyên môn đáp ứng yêu cầu chuẩn nghề nghiệp.
-  Học sinh cần nâng cao ý thức học tập, phụ huynh quan tâm quản lý giờ giấc học tập của con em mình; liên hệ với giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn để tìm hiểu việc học tập và có biện pháp giáo dục các em học tốt hơn.
- Nhà trường kết hợp với các tổ chức xã hội khác giáo dục đạo đức học sinh giúp em trở thành những công dân có ích cho xã hội.
5. Kết luận chung
 	Trên đây là những giải pháp được chúng tôi đưa vào đã được chọn lọc trình bày để cùng nghiên cứu điều chỉnh bổ sung. Với chúng tôi, chuyên đề "Dạy học theo hướng nghiên cứu bài học trong một tiết dạy cho bộ môn Giáo dục công dân bậc THCS" đây là việc làm mới mẻ, nên chúng tôi chỉ viết dựa trên hiểu biết hạn hẹp, vì vậy bài viết không thể tránh những khiếm khuyết. Rất mong được quý thầy cô nhiệt tình đóng góp để chuyên đề hoàn thiện hơn.
	TỔ VĂN-SỬ-ĐỊA-GDCD