Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn Âm nhạc ở Tiểu học

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH 
HỌC TỐT 
MÔN ÂM NHẠC Ở TIỂU HỌC 
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
 Mục tiêu giáo dục Tiểu học là: "Hình thành cho học sinh những cơ sở 
ban đầu để phát triển đúng đắn và lâu dài về tình cảm, trí tuệ, thể chất, năng 
lực thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để học tiếp các bậc học trên hoặc để đi vào 
cuộc sống lao động". Âm nhạc có vai trò tích cực trong việc thực hiện mục 
tiêu giáo dục Tiểu học. Trẻ em tham gia ca hát là được tự hoạt động để nhận 
thức thế giới xung quanh và bản thân mình. Do đó, từ việc nghe hát, tập hát 
và biết được một số kiến thức về âm nhạc sẽ góp phần giáo dục năng lực cảm 
thụ âm nhạc, kích thích tiềm năng nghệ thuật, làm cho đời sống tinh thần của 
trẻ thêm phong phú, lành mạnh, tạo điều kiện để các em bộc lộ và phát triển 
năng khiếu âm nhạc. 
Trong thực tế, khi dạy Âm nhạc tôi gặp không ít khó khăn vì bản thân 
được phân công dạy nhạc chưa đầy hai năm. Hơn nữa, các chuyên đề về 
phương pháp dạy Âm nhạc chưa được tổ chức thường xuyên. Tôi ít có điều 
kiện được giao lưu với giáo viên chuyên trách bộ môn Âm nhạc để học hỏi, 
trao đổi kinh nghiệm. Trong khi, hiện nay học sinh Trường Tiểu học Phú 
Bình thị xã Long Khánh, Đồng Nai còn lúng túng và tỏ ra e ngại khi hát do sử 
dụng nhạc cụ gõ đệm chưa thành thạo, chưa xác định được tiết tấu, nhịp, 
phách để gõ đúng dẫn đến tình trạng gõ đệm sai, hát sai giai điệu bài hát. 
Căn cứ vào tình hình thực tiễn của nhà trường, để giúp các em khắc 
phục lỗi hát chưa đúng giai điệu, từ đầu năm học 2011 – 2012, tôi quyết định 
chọn đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn Âm nhạc ở tiểu 
học” có sử sụng nhiều biện pháp hay với mong muốn đề tài này hoàn thiện và 
được áp dụng rộng rãi. 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI: 
a. Cơ sở lý luận: 
 Âm nhạc là môn nghệ thuật tác động rất mạnh đến cảm xúc con người. 
Nó đòi hỏi người học phải có sự yêu thích, sự đam mê và có một chút “năng 
khiếu”. Thông qua những câu hát, lời ca, cử chỉ, điệu bộ, giúp các em nhận 
thức những hình tượng âm thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, 
giúp các em cảm thụ những giai điệu đẹp qua từng bài hát, từng câu nhạc. 
 Giáo viên Tiểu học là người hình thành ở các em những cơ sở ban đầu 
cho sự tiếp thu nghệ thuật âm nhạc và phát hiện những mầm non có năng 
khiếu âm nhạc để sớm có điều kiện bồi dưỡng các em thành nhân tài của đất 
nước. Muốn vậy, GV dạy bộ môn Âm nhạc phải có hiểu biết cơ bản về lý 
thuyết âm nhạc, phải rèn luyện để có những kĩ năng thực hành giúp các em 
hát kết hợp gõ đệm đúng với tất cả sắc thái biểu cảm và hình thành ở các em 
cảm xúc và thị hiếu lành mạnh. 
a. Thuận lợi: 
 Nhìn chung, SGK đã xác lập được một hệ thống tri thức âm nhạc nhẹ 
nhàng, phong phú. Trong chương trình từng lớp và toàn cấp học các nội dung 
được sắp xếp đan xen một cách hài hòa hợp lý.Tạo cơ sở để học sinh rèn 
luyện kỹ năng hát đúng, hát hay, giúp phát triển trí tuệ, bồi dưỡng tình cảm 
trong sáng, lành mạnh, tạo điều kiện để các em bộc lộ và phát triển năng 
khiếu âm nhạc, hướng tới chân, thiện, mĩ góp phần làm thư giãn đầu óc, làm 
cân bằng các nội dung học tập khác ở Tiểu học. 
b. Khó khăn: 
 Nhiều năm học trước trường chưa có giáo viên dạy âm nhạc riêng. 
GVCN lớp chỉ chú ý dạy cho học sinh hát thuộc lời ca là chủ yếu. Học sinh ít 
có cơ hội trình diễn trước đám đông, ít được tham gia các phong trào văn 
nghệ nên thường rụt rè, nhút nhát trong giờ học. Học sinh chưa làm quen với 
hát kết hợp gõ đệm, chưa phân biệt được từng cách gõ đệm theo tiết tấu, theo 
nhịp, theo phách khác nhau như thế nào trong một bài hát. Vì thế, các em hát 
 và gõ đệm còn tuỳ tiện lúc nhanh, lúc chậm dẫn đến việc hát sai giai điệu của 
bài hát. 
c. Số liệu thống kê: 
 Đầu năm học 2011-2012, tôi đã tiến hành điều tra khảo sát chất lượng 
môn Âm nhạc của học sinh các khối trong trường Tiểu học Phú Bình. Kết quả 
đạt được như sau: 
Khối Tổng số 
HS 
Hoàn thành tốt 
(A+) 
Hoàn thành 
(A) 
Chưa hoàn 
thành (B) 
SL % SL % SL % 
Khối 1 47 6 12,76 37 78,72 4 85,10 
Khối 2 54 8 14,81 45 83,33 1 1,85 
Khối 3 43 6 13,95 36 83,72 1 2,32 
Khối 4 50 6 12 43 86 1 2 
Khối 5 49 7 14,28 41 83,67 1 2,04 
Tổng 243 33 13,58 202 83,12 8 3,29 
 Từ kết quả khảo sát cho thấy, việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự 
yêu thích học tập bộ môn của các em chưa cao lắm. Vì thế, tôi quyết định 
nghiên cứu “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn Âm nhạc ở tiểu 
học” với niềm tin các em sẽ tham gia hoạt động học tập tích cực góp phần 
mang lại hiệu quả cao trong mỗi giờ lên lớp. 
2. Nội dung, biện pháp rèn kỹ năng hát kết hợp với gõ đệm: 
a. Nội dung: 
* Cấu trúc chương trình của môn Âm nhạc: 
 Âm nhạc ở Tiểu học gồm các mạch nội dung như: Học hát, phát triển 
khả năng âm nhạc, Tập đọc nhạc. Ở lớp 1, 2, 3 Học hát và Phát triển khả 
năng âm nhạc. Qua học hát, HS được rèn luyện về tai nghe, trí nhớ âm nhạc, 
 phát triển nhạc cảm và làm quen với việc thể hiện chính xác về cao độ, trường 
độ. Cuối lớp 3 HS được tiếp cận bước đầu với một vài kí hiệu ghi chép nhạc. 
 Đến lớp 4, 5 bổ sung thêm nội dung Tập đọc nhạc. Âm nhạc được tách 
riêng thành một môn học có SGK cho HS và sách hướng dẫn giảng dạy cho 
giáo viên. 
· Học hát: 
Học sinh Tiểu học được học từ 10 đến 12 bài hát trong một năm học. HS 
cần hát đúng cao độ, trường độ và phát âm rõ lời, chính xác. Tiếng hát phải có 
sức biểu cảm với những trạng thái khác nhau như: vui vẻ, hồn nhiên, nhí 
nhảnh 
Dạy hát gồm các bước sau: giới thiệu bài, hát mẫu, đọc lời ca, dạy hát từng 
câu, hát cả bài, tập gõ đệm bằng nhạc cụ, tập vận động theo nhạc. 
· Phát triển khả năng nghe nhạc: 
Học sinh được nghe Quốc ca, dân ca, bài hát thiếu nhi chọn lọc hoặc nhạc 
không lời. Nghe kể chuyện Âm nhạc. Được nghe, xem giới thiệu hình dáng 
một vài nhạc cụ trong và ngoài nước. Nghe âm sắc qua băng đĩa các trích 
đoạn nhạc được diễn tấu bằng các loại nhạc cụ này. 
· Tập đọc nhạc: 
 Ở lớp 4, 5 các em được làm quen với 8 bài TĐN, giọng Đô trưởng , nhịp 
2/4 gồm 5 âm Đô-Rê-Mi- Son-La hoặc 7 âm: Đô-Rê-Mi-Pha-Son-La-Si với 
các hình nốt đen, trắng, móc đơn, trắng chấm dôi và dấu lặng đen. 
Khi dạy TĐN, giáo viên cho các em nhận biết nốt nhạc, tập lần lượt cao 
độ, tiết tấu riêng. Sau đó đàn giai điệu vài lần cho các em đọc theo từng câu 
ngắn. Khi đã đọc đúng giai điệu thì cho HS ghép lời. 
b. Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn Âm nhạc: 
Nhiều năm học trước, vì là giáo viên đứng lớp phải dạy tất cả các môn 
nên hầu hết chúng tôi chỉ thực hiện yêu cầu tối thiểu và hướng dẫn các em hát 
thuộc, đúng lời ca các bài hát của chương trình quy định. Kết quả là học sinh 
hát chưa tốt và không hứng thú với giờ học hát. Muốn khắc phục tình trạng 
 trên, giáo viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên như: xác 
định thái độ, ý thức học tập đối với môn Âm nhạc, tư thế ngồi hát, kỹ năng 
phát âm, quan sát, lắng nghe và cảm nhận âm sắc, giai điệu. 
Biện pháp 1: Dạy hát nhẹ nhàng, linh động theo qui trình 
 Giáo viên cần nắm qui trình dạy hát và vận dụng một cách linh động, tự 
nhiên, nhẹ nhàng sẽ giúp HS yêu thích học hát hơn. Chẳng hạn, giới thiệu bài 
hát một cách sinh động, gây sự chú ý, tò mò cho học sinh. Các em được nghe 
hát mẫu, đọc lời ca và giải nghĩa những từ khó giúp để hiểu được ý nghĩa của 
lời ca. 
Ví dụ: Trong bài “Lớp chúng ta đoàn kết” (Nhạc và lời của Mộng 
Lân). Khi đọc lời ca phải hướng dẫn các em đọc theo tiết tấu và ngắt ở cụm từ 
như sau: 
 Lớp chúng mình / rất rất vui,/ anh em ta chan hòa tình thân./ 
 Để các em đọc đúng tiết tấu, giáo viên chỉ bảng phụ và hướng dẫn các 
em đọc câu theo mẫu. Sau khi giúp học sinh đọc đúng lời ca giáo viên phải 
hướng dẫn các em khởi động giọng. 
 Ví dụ: 
 Để các em cảm nhận giai điệu của từng câu hát, giáo viên đàn, hát mẫu. 
Việc tập hát từng câu và kết nối theo lối móc xích sẽ giúp các em mau nhớ lời 
ca và hát chuẩn xác giai điệu hơn. Việc củng cố luyện tập từng đoạn của bài 
hát giúp các em cảm nhận giai điệu và lời ca, tự tin. Đặc biệt là giúp các em 
loại bỏ sự chán nản khi chưa thực hiện được bài tập. Khi tập hát cần sự đồng 
đều hoà giọng chính xác và diễn cảm với những trạng thái khác nhau. 
 Ngoài ra, trong khi dạy tôi luôn mở rộng hiểu biết xung quanh bài hát 
như giới thiệu về tác giả, về nội dung, liên hệ với các lĩnh vực văn học, lịch 
 sử, địa lý, giới thiệu các bài hát khác viết cùng chủ đềĐặc biệt tôi luôn chú 
trọng đến nội dung của bài hát nhằm liên hệ thực tế để giáo dục tình yêu quê 
hương, yêu ông bà cha mẹ, yêu thầy cô, yêu bạn bè, đoàn kết giúp bạn 
Ví dụ: 
Khi dạy bài: “ Những bông hoa những bài ca”, Nhạc và lời: Hoàng 
Long.Tôi sẽ giới thiệu cho các em biết ý nghĩa ngày Nhà giáo Việt Nam, qua 
giai điệu và ca từ của bài hát, tôi giáo dục lòng kính yêu và lòng biết ơn đối 
với những người dạy dỗ, chăm lo cho các em. Ngoài ra tôi còn giới thiệu 
những bài hát cùng chủ đề lòng biết ơn đối với thầy, cô giáo như: Bông hồng 
tặng cô, Bụi phấn,  
 Biện pháp 2: Hát kết hợp gõ đệm 
 Việc sử dụng các nhạc cụ để gõ đệm theo khi hát làm cho bài hát sinh 
động, gây hứng thú, giúp các em giữ được nhịp độ của bài mà không bị cuốn 
nhanh. Thông thường, có 3 cách gõ đệm để luyện tập củng cố bài hát đó là: 
Hát gõ đệm theo tiết tấu, phách, nhịp. Tuy nhiên tùy theo từng bài hát cụ thể 
mà vận dụng cho phù hợp. Ví dụ: Bài " Quê hương tươi đẹp" dân ca 
Nùng. 
 Sử dụng cách gõ đệm theo phách và gõ đệm theo tiết tấu đã được viết 
sẵn vào bảng phụ trên khuông nhạc chia làm 2 cách gõ đệm khác nhau. 
*Gõ theo tiết tấu: 
 X X X X X X X 
*Gõ đệm theo phách: 
 Mỗi nốt trên khuông nhạc giáo viên đã đánh dấu x tương ứng với tiếng 
được gõ trong ô nhịp. Không giải thích vì sao chỉ nhận xét về hai cách gõ. Sau 
 x x x x xx x 
 đó hướng dẫn HS cách tự xác định tiết tấu, phách ở những câu còn lại trong 
bài hát. 
 Để phân biệt hai cách gõ trên giáo viên chia lớp thành hai nhóm, mỗi 
nhóm thực hiện gõ một cách, khi đã được gõ và đư