SKKN Một vài suy nghĩ khi dạy văn bản "Bức tranh em gái tôi" Văn 6 - Tập II

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ VINH 
TRƯỜNG THCS HÀ HUY TẬP 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT VÀI SUY NGHĨ 
KHI DẠY VĂN BẢN "BỨC TRANH EM GÁI TÔI" 
VĂN 6 - TẬP II 
 NGƯỜI VIẾT : LÊ THỊ KIỀU HỒNG 
 SKKN NĂM HỌC 2008-2009 
 PHẦN I: MỞ ĐẦU 
1. Lý do chọn đề tài: 
 Tạ Duy Anh sinh năm 1959, quê ở huyện Chương Mĩ, tỉnh Hà Tây là một cây 
bút trẻ xuất hiện trong thời kì đổi mới, đã có những truyện ngắn gây được sự chú 
ý của bạn đọc, trong đó có truyện “ Bức tranh em gái tôi “ đoạt giải nhì trong 
cuộc thi viết “ Tương lai vẫy gọi “ của báo Thiếu niên Tiền phong. Truyện tuy 
không dài nhưng dã để lại ấn tượng khá sâu sắc cho người đọc, đặc biệt gần gũi 
với lứa tuổi thiếu niên, trong đời sống hàng ngày của mỗi gia đình. Truyện đã nêu 
lên được một cách thuyết phục vấn đề về thái độ cách ứng xử trước thành công 
hay tài năng của người khác và cả vấn đề về thái độ cách ứng xử của người có tài 
năng đối với nhừng người xung quanh mình. Khi chứng kiến tài năng hay sự 
thành đạt của một người gần gũi với mình thường người ta dễ nảy sinh thói ghen 
tỵ, mặc cảm, tự ty. Và ngược lại những kẻ có tài năng hay được đề cao cũng dễ 
nảy sinh thói kiêu ngạo, tự mãn, coi thường những người xung quanh. Qua câu 
chuyện của hai anh em, tác giả đã khêu gợi sự suy nghĩ để đi tới nhận thức và 
hành động đúng dắn trước tình huống đó ở mỗi người đọc. Tác phẩm có ý nghĩa 
giáo dục nhân cách nhưng không rơi vào giáo huấn khô khan, vì bài học được thể 
hiện một cách tự nhiên mà sâu sắc qua sự nhận thức của nhân vật trong tác phẩm. 
Là một văn bản được đưa vào chương trình lớp 6 theo yêu cầu mới đổi về phương 
pháp giảng dạy tính đến nay đã được 6 năm ( Từ năm học 2002 – 2003 đến năm 
học 2007-2008), thế nhưng tài liệu viết về văn bản này vẫn còn rất ít, nên trong 
quá trình giảng dạy một số giáo viên còn gặp nhiều khó khăn hoặc không thõa 
mãn với chính mình. Do vây, trên cơ sở tìm hiểu, nghiên cứu nội dung văn bản và 
từ thực tế dã giảng dạy cùng với nhiều ý kiến bàn bạc của các đồng nghiệp, tôi 
mạnh dạn dưa ra một vài suy nghĩ nhỏ của bản thân, mong được sự góp ý của 
đồng nghiệp để có thể vận dụng tốt hơn khi giảng dạy văn bản này. 
2. Cơ sở khoa học: 
 Hiện nay Bộ giáo dục và đào tạo cũng chưa có tài liệu gì mới , khi dạy bài này 
giáo viên thường dựa vào hai cuốn tài liệu chính đó là “ Sách giáo viên Ngữ văn 
6- tập II “ của Bộ giáo dục đào tạo và sách “ Thiết kế bài giảng ngữ văn 6- quyển 
2” của nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà nội “. Chúng tôi đã xem hai cuốn này 
như một sự gợi mở hướng đi trong quá trình giảng dạy. Nhưng ở hai cuốn ấy vẫn 
còn những vấn đề cân bàn bạc. 
 Đối với cuốn “ Sách giáo viên ngữ văn 6 - Tập II”, khi dạy văn bản này , các 
hoạt động chủ yếu bám vào câu hỏi hướng dẫn “ Đọc – Hiểu văn bản “ trong sách 
giáo khoa mà chưa có một tiêu đề hợp lý: 
- Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh đọc văn bản và tóm tắt. 
- Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh thảo luận và trả lời 2 câu hỏi: 
+ Câu 1 : Nhân vât chính trong truyện là ai? 
+ Câu 2 : Truyện được kể theo lời nhân vật nào? Lựa chọn vai kể đó có 
tác dung gì? 
Hoạt động 3 : Hướng dẫn học sinh phân tích tâm trạng thái độ của người anh . 
 + Câu 1: Diễn biến tâm trạng của người anh qua các thời điểm: Từ 
trước cho đến khi thấy em gái chế màu vẽ , khi tài năng hội họa cua em được 
phát hiện, khi xem lén những bức tranh em gái đã vẽ và khi đứng trước bức 
tranh được giải nhất của em. 
 + Câu 2: Vì sao sau khi tài năng hội họa của em mình được phát hiện 
người anh lại có tâm trạng không thân với em như trước kia nữa. 
 + Giải thích tâm trạng của người anh khi đứng trước bức tranh “Anh 
trai tôi ” của em gái . 
- Hoạt động 4: Cảm nhận về nhân vật em gái: 
 + Câu hỏi : Điều gì em cảm mến nhất ở nhân vật này? 
Đối với cuốn “ Sách thiết kế bài giảng ngữ văn 6 “ thì đã trình bày khá đầy đủ 
các bước trong tiến trình bài giảng. Tác giả đã dưa ra phương pháp giới thiệu 
bài, hướng dẫn đọc kể tóm tăt, tìm hiểu chi tiết truyện theo hệ thống câu hỏi 
phân tích từng nhân vật. Song các câu hỏi còn vụn vặt , sa vào liệt kê các chi 
tiết, dễ tạo cho bài giảng nặng nề không đủ thời gian và còn mang tính áp đặt 
khi phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật. 
 Ngoài tài liệu “ Sách giáo viên ngữ văn 6 – Tập 2 “ của Bộ giáo dục 
đào tao, và sách “ Thiết kế bài giáng Ngữ văn 6 – Tâp 2 “ của nhà xuất bản 
Đại học quốc gia Hà néi, khi dạy văn bản này, giáo viên có thể tham khảo 
thêm các tài liệu khác như: 
 + Cuốn “Bình giảng văn 6” của tác giả Vũ Dương Quí và Lê Bảo – 
NXB giáo dục . 
 + Cuốn “ Bài tập ngữ văn 6 ” của nhiều tác giả - NXB giáo dục . 
 Các tài liệu trên được viết theo quan điểm của mỗi nhóm tác giả nên 
các tài liệu đưa ra mỗi phương hướng thực hiện khác nhau. Giáo viên nếu 
không biết cách tham khảo, không có “ bản lĩnh ” trong tiếp nhận văn bản có 
thể dễ bị “ Râu ông nọ cắm cằm bà kia ” một cách “ phi khoa học” làm cho 
việc tiếp nhận văn bản không thống nhất và không đạt hiệu quả cao. Chính vì 
vậy, sau khi đã tham khảo giáo viên phải tự đầu tư suy nghĩ để lựa chọn 
phương pháp dạy học thích hợp nhất, làm thế nào để học sinh chiếm lĩnh 
được kiến thức một cách dễ dàng và hiệu quả nhất. 
 3. Cơ sở thực tiễn: 
 Ở trường chúng tôi năm học này, ngoài những bài mà Sở giáo dục đã qui 
định , chúng tôi còn chọn thêm bài này để thực tập liên hoàn, dạy thể nghiệm 
theo tinh thần đổi mới phương pháp giảng dạy. Có một số giờ dạy đã thu hút 
được sự chú ý , gây được sự hứng thú và phát huy được tính tích cực sáng tạo 
cho học sinh , vì giáo viên đã biết cách khai thác các yếu về nội dung và nghệ 
thuật, phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật trong tác phẩm thông qua 
tình huống, chi tiết truyện. Song bên cành đó có một số giờ dạy, giáo viên 
còn sa vào các câu hỏi vụn vặt, hệ thống câu hỏi rời rạc, không có sự liên kết. 
Loại câu hỏi nhằm phát huy tính sáng tạo của học sinh còn ít . Do vậy, chưa 
khai thác được chiều sâu của văn bản. Mốt số giờ dạy lại sa vào kể chuyện rồi 
dạy đạo đức, biến giờ ngữ văn thành giờ giáo dục công dân. Theo tôi nghĩ, 
bồi dưỡng tình cảm trong sáng, hồn nhiên và lòng nhân hậu cho học sinh là 
cần thiêt nhưng điều đó phải được học sinh tự rút ra từ đọc hiểu tác phẩm, từ 
những chi tiết, tín hiệu nghệ thuật cụ thể chứ không phải thuyết giáo suông. 
Thấy rõ được điều đó chính là điều kiện để dạy hiệu quả hơn đối với văn bản 
này. 
 4. Đối tượng và phạm vi đề tài: 
a. Đối tượng: 
 Là học sinh khối 6, đặc biệt là những lớp mình đang trực tiếp 
 giảng dạynăm học 2007-2008. 
b. Phạm vi nghiên cứu: 
 Một số phát hiện mới và phương pháp giảng dạy bài “Bức tranh của em 
gái tôi .” 
 5. Phương pháp nghiên cứu : 
 Để giải quyết đề tài này, trong quá trình tìm tòi thể nghiệm, chúng tôi sử 
dụng các phương pháp sau: 
 - Phương pháp phân tích nêu vấn đề. 
 - Phương pháp so sánh đối chiếu vấn đế . 
 - Phương pháp tổng hợp khái quát vấn đề. 
Những phương pháp trên được thực hiện đồng thời thông qua nghiên cứu 
tài liệu và thực tế giảng dạy. 
 PHẦN II: NỘI DUNG 
 I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN LƯU Ý KHI DẠY VĂN BẢN “ BỨC TRANH CỦA 
EM GÁI TÔI” 
1.Vấn đề đọc – hiểu văn bản: 
2.Về vấn đề xác định nhân vật chính của truyện: 
II. GIÁO ÁN CỤ THỂ: 
 Từ những điều lưu ý trên, kết hợp với các phương pháp dạy học, tôi xin trình bày 
giáo án chuẩn bị cho tiết dạy trên lớp như sau: 
 Bài 20 
 Tiết 81 - 82 
 Văn bản: BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI. 
 Tạ Duy Anh 
 A.Mục đích cần đạt : 
 - Giúp học sinh hiểu nội dung, ý nghĩ của truyện, tình cảm trong sáng, lòng 
nhân hậu của người em tài năng hội họa đã giúp anh nhận ra phần hạn chế của mình 
và vượt lên lòng tự ái , đố kị. Từ đó hình thành thái độ và cách ứng xử đúng đắn, 
biết thắng được sự ghen tị trước thành công của người khác. 
 - Nắm được nghệ thuật kể chuyện và miêu tả tâm lí nhân vật trong tác phẩm. 
 - Rèn luyện kĩ năng kể chuyện ở ngôi thứ nhất, kĩ năng trình bày kêt quả 
quan sát, tưởng tượng, so sánh và phân tích tâm lí nhân vật trong văn miêu tả.... 
 B- Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học: 
 Hoạt động 1 : Ổn đinh tổ chức lớp. 
 Hoạt động 2: Kiểm tra bài cũ 
 Giáo viên nêu câu hỏi : Trình bày ngắn gọn cảm nhận của em về bức tranh 
phong cảnh qua văn bản “ Sông nước Cà Mau ” ? Và em học dược gì về nghệ 
thuật tả cảnh của nhà văn Doàn Giỏi qua đoạn trích? 
 Một học sinh trả lời – Giáo viên nhận xét , bổ sung và cho điểm . 
 Hoạt động 3 : Bài mới ( Tìm hiểu văn bản ) 
 Giới thiệu bài mới: Ở văn bản “ Sông nước Cà Mau ” các em đã cản nhận 
được vẻ đẹp thiên nhiên và cuộc sống con người ở vùng đất tận cung phía nam Tổ 
quốc qua nghệ thuật tả cảnh đặc sắc. Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về cách 
đối xử, tình cảm tâm hồn con người qua văn bản “ Bức tranh em gái tôi”. 
Hệ thống câu hỏi định hướng 
hoạt động dạy 
Định hướng hoạt động học 
- Học sinh đọc phần chú thích * SGK. 
Hỏi (H): Dựa vào chú thích * trong SGK 
em hiểu gì về tác giả ,tác phẩm? 
- GV nêu hướng dẫn đọc :Yêu đọc rõ 
ràng, cần phân biệt giữa lời kể, các đối 
thoại, diễn biên tâm lí nhân vật người 
anh qua các chặng chính. 
- Giáo viên đọc mẫu một đoạn. 
- Gọi 2 em học sinh đọc tiếp. 
- Học sinh nhận xét cách đọc, GV bổ 
sung. 
*GV yêu cầu học sinh tìm chi tiết chính, 
dùng bảng phụ có ghi sẵn các sự việc 
chính. 
* Học sinh dựa vào các chi tiết chính để 
kể tóm tắt. 
* Học sinh dựa vào chú thích SGK để trả 
lời. GV nhận xét, sửa chữa. 
1.Vài nét về tác giả, tác phẩm : 
a. Tác giả: 
- Tạ Duy Anh sinh năm 1959, quê ở 
Chương Mĩ, tỉnh Hà Tây. 
- Là cây bút trẻ xuất hiện thời kì đổi 
mới. 
b.Tác phẩm : 
 - Thể loại : Truyện ngắn. 
 - Đạt giải nhì trong cuộc thi viết 
“ Tương lai vẫy gọi” 
 2. Đọc – hiểu văn bản: 
a. Đọc – Kể - Tìm hiểu chung: 
*. Đọc: 
*.Kể tóm tắt truyện: 
 Các sự việc chính : 
 - Người anh bí mật theo dõi em gái chế 
thuốc vẽ. 
 - Tài năng hội họa của Kiều Phương 
được phát hiện, người anh sinh lòng 
ghen ghét, đó kị, tự ti. 
- Kiều Phương tham gia trại thi vẽ quốc 
tế và đượ