SKKN Một số bài tập giúp học sinh khiếm thị Lớp 1 rèn luyện cơ bàn tay

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BÀI TẬP GIÚP HỌC SINH 
KHIẾM THỊ LỚP 1 RÈN LUYỆN CƠ 
BÀN TAY 
1 
MỘT SỐ BÀI TẬP GIÚP HỌC SINH KHIẾM THỊ LỚP 1 
RÈN LUYỆN CƠ BÀN TAY 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
“Giàu hai con mắt, khó đôi bàn tay” 
Đó là những đúc kết của cha ông ta từ xa xưa về giá trị của đôi mắt và đôi tay. 
Chúng ta sống và làm việc có hiệu quả là nhờ vào đôi mắt biết quan sát và đôi tay 
khéo léo. Nếu thiếu một trong hai bộ phận đó, con người sẽ gặp rất nhiều khó khăn 
trong sinh hoạt cũng như làm chủ thế giới. 
Đối với người bình thường, có một đôi mắt tinh tường, đôi tay chắc khỏe là 
có thể dễ dàng làm được mọi việc. Nhưng với người khiếm thị, đôi mắt bị khiếm 
khuyết đã làm cho họ gặp rất nhiều khó khăn trong sinh hoạt và công việc hàng 
ngày. Những người khiếm thị không thể quan sát mọi vật và sự việc xung quanh 
một cách rõ ràng đầy đủ. Khi đó đôi tay sẽ giúp họ khám phá thế giới bằng việc sờ 
mó, cầm nắm, cảm nhận. Đôi tay có chức năng gần giống như đôi mắt: phân biệt 
và xác định các bề mặt, khoảng cách, trọng lượng của sự vật,... Do vậy đôi tay như 
là đôi mắt thứ hai của người khiếm thị. 
Trẻ khiếm thị là những em còn nhỏ tuổi, có thể sinh ra đã bị khiếm thị - 
khiếm thị bẩm sinh; hoặc trong quá trình lớn lên mắc một số bệnh về mắt và bị 
khiếm thị. Đa số các em có thể chất không được khỏe mạnh như những trẻ bình 
thường ở cùng độ tuổi. Bên cạnh đó các em được gia đình nuông chiều với quan 
niệm đã bị khuyết tật thì không làm gì được. Những điều đó làm cho các em khiếm 
thị rất thụ động trong mọi việc, và quan trọng hơn là các em không được vận động 
nhiều nên làm cho cơ thể không khỏe mạnh, linh hoạt. 
Việc sử dụng các cơ khớp vận động của các em khiếm thị rất yếu, nhất là các 
cơ bàn tay. Đa số các em không biết phối hợp cử động các ngón tay, phối hợp cử 
động hai bàn tay, cầm nắm lỏng lẻo, không chắc. Vấn đề này ảnh hưởng rất lớn 
đến quá trình học tập và sinh hoạt hàng ngày của các em. Các em có cơ tay yếu sẽ 
khó có thể cầm bút để viết, thực hiện các thao tác trong những môn học cơ bản. 
Đặc biệt đối với những em khiếm thị phải học bằng chữ Braille thì quá trình sử 
dụng bảng, dùi, sách Braille sẽ kéo dài và khó khăn. Vấn đề này ảnh hưởng rất lớn 
đến quá trình học tập và tinh thần học tập của các em khiếm thị: không theo kịp 
chương trình, chán nản, tự ti, thu mình. 
Do vậy, vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để giúp các em học sinh khiếm thị 
nhỏ tuổi có đôi tay khỏe mạnh, linh hoạt và theo kịp chương trình học. Hiện nay 
chưa có một tài liệu nghiên cứu cụ thể nào đưa ra giải pháp này, mà thường rất 
chung chung và không đi sâu vào đối tượng là trẻ khiếm thị. Chính vì vậy mà tôi 
mạnh dạn đưa ra giải pháp để giúp các em khiếm thị trong đề tài: “ Một số bài tập 
giúp học sinh khiếm thị lớp 1 rèn luyện cơ bàn tay”. Những bài tập này nhằm 
giúp các em rèn luyện một đôi tay chắc khỏe, khéo léo, linh hoạt và giúp cho việc 
học tập có hiệu quả. 
2 
Trong khuôn khổ của đề tài này, tôi đi sâu vào đối tượng là học sinh khiếm thị 
lớp1 bởi các em còn nhỏ và chưa được trải qua một trường lớp nào, lần đầu tiên đi 
học, lần đầu tiên làm quen với sách vở, bảng con, bút viết,... Những bài tập cũng là 
những bài luyện tập cơ bản cho đôi tay như: cầm nắm, phối hợp cử động các ngón 
tay, phối hợp cử động hai bàn tay. Việc luyện tập các động tác cơ bản sẽ giúp các 
em có thể đọc viết một cách tốt hơn, hỗ trợ cho việc học tập và giúp các em tự tin, 
hòa đồng với các bạn trong trường. 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lí luận 
1.1. Một số khái niệm 
- Học sinh khiếm thị: được chia làm hai đối tượng khác nhau là mù và nhìn 
kém. Những em mù là không còn khả năng nhìn thấy hoặc chỉ phân biệt sáng tối. 
Những em nhìn kém là những em còn khả năng nhìn thấy nhưng mức độ nhìn 
không được rõ ràng hoặc phải nhìn ở khoảng cách rất gần cho dù được hỗ trợ về 
kính. 
- Cơ bàn tay: là hệ thống các bó thịt bao xung quanh các xương khớp của bàn 
tay. Chúng kết hợp với các khớp ngón tay, dây chằng để thực hiện các thao tác, 
vận động của bàn tay dưới sự chỉ đạo của trung ương thần kinh trên não. 
1.2. Các hoạt động của cơ bàn tay 
Bàn tay là một trong những bộ phận quan trọng nhất của con người. Nó hỗ trợ 
cho các hoạt động đơn giản như cầm nắm một vật thể lớn hoặc những hoạt động 
phức tạp hơn như nhặt một viên sỏi nhỏ. Có thể chia vận động của cơ bàn tay 
thành hai là vận động tinh và vận động thô. 
Vận động thô: là những vận động đơn giản, thường không phải luyện tập 
nhiều, hoặc là những vận động bản năng như: cầm, nắm, ném, vung tay, giơ tay, 
gãi, ... Thường là sử dụng cả bàn tay, không cần đến sự vận động phối hợp của các 
ngón tay, phối hợp hai bàn tay. 
Vận động tinh: là những vận động phức tạp, thể hiện sự linh hoạt và khéo léo, 
cần được luyện tập và bắt chước, được hoàn thiện dần dần theo thời gian như: viết, 
sử dụng các đồ vật nhỏ như thìa, kim khâu,...; hoặc nhặt, chọn, tìm kiếm các đồ vật 
nhỏ;... Thường sử dụng đến sự phối hợp vận động của các ngón tay và phối hợp 
vận động của hai bàn tay. 
Đối với trẻ em thì việc thực hiện vận động tinh phải qua một quá trình rèn 
luyện bằng việc bắt chước hoặc khám phá đồ vật xung quanh. Mỗi một trẻ có quá 
trình phát triển vận động tinh khác nhau; trẻ bình thường sẽ phát triển nhanh hơn 
những trẻ có vấn đề về trí tuệ, thể chất hoặc khuyết tật. Việc phát triển còn phụ 
thuộc vào các điều kiện khác như sự quan tâm của gia đình, điều kiện văn hóa, 
kinh tế của từng vùng. 
1.3. Việc sử dụng cơ bàn tay của học sinh khiếm thị 
3 
Cũng như những trẻ em khác, trẻ khiếm thị cũng có những hoạt động của bàn 
tay để phục vụ việc học tập và các hoạt động trong sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên 
do bị khiếm khuyết về thị giác nên các hoạt động bàn tay của các em thường không 
phát triển như các bạn cùng lứa tuổi, nó có thể chậm hơn. 
Do không có một đôi mắt bình thường nên đa số các em khiếm thị không thể 
bắt chước được các hoạt động của người xung quanh. Các em rất thụ động trong 
việc học hỏi. Nếu muốn các em có được các kỹ năng vận động như các trẻ khác thì 
chúng ta phải dạy, khi dạy phải đưa ra các lời chỉ dẫn kèm hành động thực hành thì 
các em mới có thể thực hiện được. 
Ngoài ra, quan niệm về trẻ khiếm thị chưa được hiểu rõ, nên đa số gia đình 
các em đều có một suy nghĩ chung là các em không thể làm được bất kỳ một việc 
gì. Chính suy nghĩ đó nên tất cả mọi việc của các em đều được gia đình làm hết, 
hoặc để các em ngồi một chỗ mà không chơi đùa hay dạy các em bất cứ một kỹ 
năng hay công việc nào phục vụ cho bản thân. 
Một số trẻ khiếm thị còn mắc thêm các tật về vận động nên cũng ảnh hưởng 
đến khả năng vận động của bản thân. 
Chính vì vậy mà những vận động của cơ bàn tay của trẻ khiếm thị nhỏ tuổi 
thường không phát triển như các trẻ cùng tuổi: 
- Cầm nắm thường lỏng lẻo, chỉ cầm được những vật có trọng lượng và kích 
thước to; không cầm được những vật quá lớn hoặc quá nặng và cầm trong một 
khoảng thời gian ngắn. 
- Khó thực hiện các thao tác theo sự hướng dẫn của người khác, khả năng bắt 
chước kém; khó thực hiện theo các khái niệm như nắm một ngón tay lại, xòe bàn 
tay, không căng cứng tay, dãn các cơ ngón tay,... 
- Cử động phối hợp của các ngón tay cứng nhắc, thụ động; việc phối hợp hoạt 
động hai tay cũng không được linh hoạt, khéo léo. 
- Hai bàn tay rất mềm yếu, cơ tay nhão, không thể thực hiện một hoạt động 
nào đó trong một thời gian dài như: viết, giặt quần áo, kéo co,... 
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài 
 Áp dụng những lý luận ở trên tôi đưa ra một số bài tập để giúp học sinh 
khiếm thị lớp 1 rèn luyện cơ bàn tay. Những bài tập này được tiến hành như những 
trò chơi, giúp học sinh hứng thú và cảm thấy không nhàm chán. Việc chuẩn bị cho 
các bài tập cũng rất đơn giản, với những nguyên liệu có sẵn hoặc rẻ tiền, bất kì 
trường học nào, gia đình nào cũng có thể chuẩn bị cho con em của mình. Có thể 
thực hiện những bài tập này trong thời gian chơi, ở nhà hoặc tích hợp với một số 
môn học trong chương trình học của các em. Với mỗi dạng bài tập là một cách rèn 
luyện cơ bàn tay cho các em từ cử động đơn giản đến những cử động linh hoạt, 
phức tạp khác nhau. Bên cạnh đó, các bài tập không chỉ giúp các em khiếm thị rèn 
luyện cơ bàn tay mà bất kỳ đối tượng nào có vấn đề về vận động của bàn tay cũng 
đều có thể áp dụng để luyện tập. 
4 
2.1. Dạng 1: Bài tập rèn luyện sự cầm nắm 
 Đây là dạng bài tập giúp các em rèn luyện kỹ năng vận động thô của bàn tay. 
Đối với những em có đôi tay yếu và mắc thêm tật về vận động thì cần phải luyện 
tập dạng bài tập này. Khi đã có thể cầm nắm chắc chắn, cơ tay khỏe thì các em tiến 
hành luyện tập sang các dạng khác, nâng cao các kỹ năng sử dụng cơ bàn tay. 
Bài 1: Vo giấy vụn, nặn đất sét 
Mục đích: Rèn luyện kỹ năng cầm, nắm, tạo cho cơ co duỗi của ngón tay 
khỏe, linh hoạt. Đối với những em có tật về vận động cần luyện tập thường xuyên, 
trong một thời gian dài mới đạt được kết quả. 
Chuẩn bị: Giấy báo, tờ lịch hàng ngày, lịch treo tường, giấy bìa cứng, đất 
sét. 
Thực hiện: 
- Đối với giấy: Học sinh dùng tay để vo một tờ giấy thành một nắm tròn. 
Thực hiện từ giấy mềm trước, khi nào thành thạo thì chuyển sang giấy cứng hơn. 
Thực hiện từng tay, và thay đổi luân phiên. Có thể tạo hứng thú cho các em bằng 
việc thi đua xem ai thực hiện nhanh hơn hoặc nhiều hơn trong một khoảng thời 
gian nhất định. Có thể thực hiện hoạt động này trong thời gian nghỉ giải lao giữa 
các tiết học. 
- Đối với đất sét: Học sinh dùng tay để bóp mềm đất, nắm lại thành một nắm 
tròn, hoặc tạo ra các hình dạng giống đồ vật, hoa quả có dạng tròn. Thực hiện động 
tác này trong giờ học Thủ công, Mĩ thuật, thay cho một số bài không phù hợp với 
học sinh khiếm thị. 
 Hình 1+ 2: Bài tập rèn luyện sự cầm nắm. 
5 
Bài 2: Nhặt các khối hình tròn, vuông, chữ nhật, các quân bài, ... từ nơi 
này sang nơi khác 
Mục đích: Rèn kỹ năng cầm nắm nâng cao, giúp cho các cơ ngón tay co duỗi 
một cách linh hoạ