SKKN Công tác chủ nhiệm lớp ở bậc THCS trung tâm nuôi dạy trẻ khuyết tật Đồng Nai

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở BẬC 
THCS TRUNG TÂM NUÔI DẠY TRẺ 
KHUYẾT TẬT ĐỒNG NAI 
1 
 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI 
TRUNG TÂM NUÔI DẠY TRẺ KHUYẾT TẬT 
CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở BẬC THCS 
TRUNG TÂM NUÔI DẠY TRẺ KHUYẾT TẬT ĐỒNG NAI 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Trong những năm gần đây, công tác chăm sóc - bảo vệ người khuyết tật ở 
nước ta đang dần được cải thiện và nâng cao. Đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, 
nhận thức của các địa phương, nhất là đội ngũ cán bộ - giáo viên có sự chuyển biến 
rõ rệt, giúp cho nhiều trẻ em khuyết tật được tiếp nhận, chăm sóc tại hệ thống các 
cơ sở giáo dục quốc dân. Nhiều thầy cô giáo không quản ngại khó khăn, vất vả 
dành hết tâm huyết, tình thương yêu và tinh thần trách nhiệm của mình cho các em 
khuyết tật được hưởng cơ hội học tập tốt nhất để có thể phát triển như mọi trẻ em 
bình thường khác. 
Làm thế nào để giúp các em phát triển đến mức cao nhất mọi khả năng và hạn 
chế đến mức thấp nhất những ảnh hưởng của tật khởi phát; nhằm “hình thành và 
phát triển nhân cách toàn diện, có tính tự lập tối đa và sự phụ thuộc tối thiểu; chuẩn 
bị tốt nhất các kỹ năng xã hội, làm tiền đề cho việc trẻ khuyết tật tự khẳng định và 
hòa nhập xã hội” cũng là mục tiêu mà Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật tỉnh Đồng 
Nai chúng tôi đang hướng tới và thực hiện trong nhiều năm qua. 
Cùng với công tác chuyên môn, công tác chủ nhiệm lớp có một vai trò hết sức 
quan trọng trong hoạt động sư phạm ở Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật. Tại nơi 
đây, bậc trung học cơ sở (THCS) vừa được thành lập từ năm học 2004-2005 nên 
kinh nghiệm làm công tác chủ nhiệm lớp với học sinh khuyết tật của giáo viên 
được tích lũy chưa nhiều. Mặt khác, xã hội ngày càng phát triển càng có nhiều diễn 
biến tác động (cả tích cực lẫn tiêu cực) đến sự hình thành và phát triển nhân cách 
của trẻ, nhất là trẻ khuyết tật ở lứa tuổi vị thành niên - lứa tuổi học sinh bậc THCS. 
Chính vì vậy, công tác chủ nhiệm lớp cho đối tượng học sinh này phải thay đổi cho 
phù hợp với xu thế mới. 
Xác định rõ tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm lớp, trong những năm 
qua, Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật tỉnh Đồng Nai nói riêng và các cơ sở 
chuyên biệt nói chung đã rất chú trọng công tác chủ nhiệm lớp. Tuy nhiên, để có 
một giải pháp tối ưu nhằm mang lại hiệu quả tích cực cho công tác chủ nhiệm lớp 
với học sinh (HS) khuyết tật lại là vấn đề chúng ta cần trao đổi. 
Xuất phát từ thực tế công tác chủ nhiệm lớp tại Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết 
tật, tôi xin được trao đổi cùng các đồng nghiệp một số vấn đề về công tác chủ 
nhiệm lớp đối với HS khuyết tật bậc THCS, với mong muốn nâng cao hiệu quả 
công tác chủ nhiệm lớp, góp phần thực hiện thành công mục tiêu giáo dục trẻ 
khuyết tật, phục vụ tốt cho sự nghiệp giáo dục của tỉnh. 
 BM03-TMSKKN 
2 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lý luận: 
1.1. Thế nào là trẻ khuyết tật? 
- Trẻ khuyết tật là trẻ có khiếm khuyết về cấu trúc, sai lệch về chức năng cơ 
thể dẫn đến gặp khó khăn nhất định trong hoạt động cá nhân, hoạt động xã hội và 
trong học tập theo chương trình giáo dục phổ thông. 
- Các nhóm trẻ khuyết tật chính gồm: Trẻ khiếm thính, trẻ khiếm thị, trẻ khó 
khăn về học, trẻ khó khăn về vận động, trẻ khó khăn về ngôn ngữ, trẻ đa tật và trẻ 
có các dạng khuyết tật khác. 
Trong phạm vi đề tài này, tôi xin trình bày về thực tế công tác chủ nhiệm lớp 
với hai nhóm đối tượng trẻ khiếm thính và trẻ khiếm thị đang theo học ở các khối 
lớp bậc THCS tại Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật tỉnh Đồng Nai. 
1.2. Quan điểm chung về giáo dục trẻ khuyết tật: 
Trong thực tế tình hình giáo dục trẻ khuyết tật hiện nay đã có quan điểm cho 
rằng: “Hiệu quả giáo dục phụ thuộc vào việc xác định lựa chọn mục tiêu chương 
trình, nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục cùng với những điều kiện, 
phương tiện giáo dục”. Thật vậy, ta thấy bản chất của quá trình giáo dục là tổ chức 
toàn bộ cuộc sống, học tập, hoạt động của HS; tạo điều kiện thuận lợi tối ưu để khả 
năng của HS khuyết tật được phát triển tối đa dưới sự tổ chức giáo dục của Ban 
Giám hiệu nhà trường mà giáo viên chủ nhiệm (GVCN) là người đóng vai trò quan 
trọng nhất. 
Các nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục cho thấy: Trong quá trình học 
tập và rèn luyện ở nhà trường, học sinh nói chung và học sinh khuyết tật nói riêng 
luôn có nhu cầu muốn khẳng định mình, muốn được thể hiện, muốn khám phá 
năng lực bản thân; các em muốn phát huy những năng lực, sở trường của mình về 
một số lĩnh vực nào đó. Những nhu cầu này luôn có tác dụng tích cực và được hình 
thành trong các hoạt động học tập, sinh hoạt, vui chơi của các em tại nhà trường. 
Tại môi trường này, chính GVCN là người định hướng quan trọng trong việc hoàn 
thiện nhân cách của các em, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện của 
nhà trường. 
Chính vì vậy, người GVCN phải làm thế nào để hoàn thành tốt nhiệm vụ được 
giao, làm thế nào để chuẩn bị tốt cho các em sống tự lập, tăng cao khả năng hòa 
nhập vào cuộc sống, để xứng đáng với sự tin yêu của HS và quý bậc phụ huynh. 
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài: 
2.1. Xác định đúng vị trí, vai trò của người giáo viên chủ nhiệm lớp: 
Thực tiễn giáo dục không thể thiếu được vai trò của người GVCN. Trong 
công tác giáo dục học sinh tại Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật, vai trò của người 
GVCN lại càng cần thiết hơn bao giờ hết. Cho nên người GVCN trước tiên cần 
phải: 
- Xác định đúng vị trí, vai trò trách nhiệm của mình; 
- Nắm chắc công tác chủ nhiệm lớp gồm những nội dung nào; 
3 
- Trao đổi và hỏi rõ người phụ trách chuyên môn những điều chưa rõ (nếu có); 
- Chuẩn bị chu đáo và tiến hành từng bước các nội dung cần làm của người 
giáo viên chủ nhiệm. 
2.2. Làm tốt công tác chuẩn bị: 
- Nhận lớp, nhận Hồ sơ cá nhân của năm học trước; 
- Tìm hiểu thông tin về học lực, hạnh kiểm (qua Hồ sơ cá nhân, Sổ học bạ, Lý 
lịch); 
- Tìm hiểu đặc điểm của từng đối tượng HS về: sức khỏe, dạng tật, thời gian, 
mức độ, khả năng, nhu cầu, môi trường giáo dục đã qua (Tìm hiểu qua Hồ sơ y 
tế, Phiếu đo thính lực, Phiếu đo thị lực..); 
- Hiểu biết đặc điểm riêng của từng HS về các mặt: năng lực hoạt động, năng 
khiếu, sở thích, nguyện vọng, quan hệ xã hội, bạn bè; 
- Nắm vững hoàn cảnh và những thay đổi tác động đến HS của lớp chủ nhiệm; 
- Tìm hiểu thêm thông tin về cá nhân HS và hoàn cảnh gia đình qua GVCN 
của năm học trước, qua bảo mẫu, qua phụ huynh HS; 
- Liên lạc, gặp gỡ trao đổi với phụ huynh; 
- Ghi chép, lưu giữ các thông tin thu thập được; 
- Quản lý tốt Hồ sơ cá nhân HS và cập nhật hồ sơ công tác chủ nhiệm. 
2.3. Một số biện pháp tổ chức lớp học: 
Ngoài việc nắm chắc và thực hiện đầy đủ chức năng nhiệm vụ của công tác 
chủ nhiệm lớp, trong quá trình tìm tòi thực hiện, tôi đã áp dụng một số biện pháp 
cụ thể tập trung vào các nội dung sau: 
- Nhận lớp chủ nhiệm; 
- Lập kế hoạch chủ nhiệm; 
- Tổ chức giờ sinh hoạt lớp; 
- Biện pháp tác động cá biệt. 
 Dưới đây, tôi xin phép được lần lượt trình bày một số biện pháp mà tôi và các 
đồng nghiệp đã áp dụng có hiệu quả: 
2.3.1. Nhận lớp chủ nhiệm: 
a) Giới thiệu, làm quen, nhớ và gọi đúng tên từng HS trong lớp: 
Để tạo được thiện cảm và niềm tin với HS lớp chủ nhiệm, ngay những ngày 
đầu nhận lớp giáo viên nên cố gắng nhớ hết tên HS trong lớp. 
- Với HS khiếm thị: Tên của em là một thanh âm rất êm ái, dễ chịu và quen 
thuộc với chính em. 
- Với HS khiếm thính: Tên của mỗi em là một dấu hiệu riêng biệt. Dấu hiệu 
này do các em tự quy ước và gọi nhau. Kể từ khi đi học, ngoài cái tên khai sinh do 
cha mẹ đặt, các em còn có thêm tên gọi bằng dấu hiệu (Tương tự, các em còn đặt 
để gọi tên các bạn khiếm thị, tên các thầy cô và những người xung quanh). Muốn 
giao tiếp tốt với trẻ khiếm thính, mọi người cần phải biết và gọi theo tên dấu hiệu 
này. 
4 
Ta hãy cùng quan sát ví dụ sau đây: 
Dưới đây là hình ảnh các em HS lớp 9 - năm học 2011-2012 của Trung tâm 
được gọi tên theo dấu hiệu. 
(Sĩ số lớp: 12/7 nữ; trong đó có: 09 khiếm thính, 01 nhìn kém và 02 mù) 
 1. Trà Diệu Anh 2. Trần Thị Bảo 
 3. Nguyễn Thị Cảnh 4. Nguyễn Tiến Dũng 
5 
 5. Nguyễn Văn Long 6. Dín Nhục Múi 
 7. Trần Thị Liễu My 8. Phan Quốc Nhân 
6 
 9. Trương Văn Nhật 10. Đỗ Thị Thùy Quy 
 11. Hà Xuân Vinh 12.Hồ Hải Yến 
GV cần nhớ và gọi chính xác tên dấu hiệu của các HS trong lớp cũng như phát 
âm đúng tên của HS khiếm thị, đây là điều rất quan trọng. Bởi vì, các em vẫn 
muốn mình là người quan trọng với người khác, là người được người khác tôn 
trọng. Việc GV gọi đúng tên các em ngay từ khi gặp nhau là biểu hiện của điều đó. 
HS sẽ rất vui và bất ngờ về việc này. Chính việc này sẽ làm cho GVCN nhanh 
chóng để lại ấn tượng tốt nơi các em. Điều quan trọng là các em cảm nhận đựơc sự 
tôn trọng của GVCN đối với mỗi học sinh. 
7 
b) Bố trí chỗ ngồi phù hợp: 
Đối với HS khiếm thị và khiếm thính thì vị trí chỗ ngồi phù hợp trong lớp là 
điều rất cần thiết cho việc nghe-nhìn để tiếp thu bài học hiệu quả hơn. Cho nên, 
song song với việc bầu Ban cán sự lớp là việc sắp xếp chỗ ngồi thích hợp cho từng 
đối tượng HS. 
- Với sĩ số lớp từ 12-14 HS/lớp, nếu diện tích lớp học đủ rộng thì ta nên xếp 
bàn ghế theo hình vòng cung là thích hợp nhất (đảm bảo cho GV và HS ở vị trí đối 
diện nhau khi giao tiếp, học tập). 
- Với sĩ số lớp nhiều hơn hoặc diện tích lớp không cho phép việc bố trí bàn 
ghế như trên thì GVCN có thể cho sắp xếp bàn theo kiểu thông thường, nhưng cần 
lưu ý: 
 + Đối tượng HS khiếm thị: 
 * HS nhìn kém: Tùy theo bệnh mắt của mỗi HS, GV xếp chỗ ở bàn đầu, dãy 
giữa lớp hay gần cửa sổ; hoặc gần chỗ có thể kéo dây điện cho đèn bàn (dụng cụ 
hỗ trợ nhìn). Hỏi ý kiến HS để biết chỗ ngồi nào thích hợp nhất cho em, giúp em 
có thể nhìn được bảng (GV phải đảm bảo chữ viết trên bảng rõ ràng). Nếu mắt của 
HS nhạy cảm với ánh sáng, không nên để em ngồi gần cửa sổ; cho phép em đội mũ 
lưỡi trai để che mắt hoặc làm cho em tấm bìa để che chắn khi đọc và viết. 
 * HS m