SKKN Một số trò chơi giúp học sinh khiếm thính Lớp dự bị phát triển ngôn ngữ

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ TRÒ CHƠI GIÚP HỌC SINH 
KHIẾM THÍNH 
LỚP DỰ BỊ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ 
1 
MỘT SỐ TRÒ CHƠI GIÚP HỌC SINH KHIẾM THÍNH 
LỚP DỰ BỊ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
 Như chúng ta đã biết, giao tiếp là một nhu cầu rất quan trọng và không thể 
thiếu đối với đời sống của con người. Thông qua giao tiếp giúp cho con người hiểu 
biết lẫn nhau, chia sẻ kinh nghiệm, thu nhận thông tin từ thế giới bên ngoài qua đó 
mở rộng tầm hiểu biết và nâng cao đời sống tình cảm cho bản thân,  Nhưng để 
có thể giao tiếp được chúng ta cần có một phương tiện và đó chính là ngôn ngữ. 
Tất cả những trẻ em bình thường khi đến trường các em đều có vốn ngôn ngữ 
nhất định (ngôn ngữ tiền học đường). Nhưng đối với trẻ khiếm thính thì hầu như 
không có. Ngôn ngữ của các em là những cử chỉ, hành động tự nhiên nhằm truyền 
tải những nhu cầu, mong muốn của mình với mọi người xung quanh. Tuy nhiên, 
những cử chỉ đó cũng chỉ giúp mọi người hiểu được những nhu cầu đơn giản. Vì 
thế trẻ khiếm thính rất cần được đến trường để lĩnh hội ngôn ngữ và những kỹ năng 
để có thể giao tiếp trong cộng đồng xã hội và dạy học cho trẻ khiếm thính là dần 
trao cho các em công cụ giao tiếp quan trọng này. Trẻ bị khiếm khuyết trong các 
chức năng tâm lý vì sự rối loạn chức năng thính giác làm cho trẻ trở nên nhút nhát, 
thiếu tự tin, thiếu những cảm xúc tinh tế,  đó là những vấn đề đặt ra cho chúng ta 
trong kế hoạch giáo dục cần phải đề cập đến. Là giáo viên dạy học sinh khiếm 
thính lớp dự bị nhiều năm tôi luôn trăn trở về khả năng ngôn ngữ của các em. Làm 
thế nào để có thể phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách tự nhiên và hiệu quả? Trong 
năm học 2011- 2012, tôi mạnh dạn áp dụng “Một số trò chơi giúp học sinh khiếm 
thính lớp dự bị phát triển ngôn ngữ” và đó cũng chính là lý do của đề tài tôi chọn 
để thực hiện. 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lý luận 
1.1. Trẻ khiếm thính 
Trẻ khiếm thính được các nhà nghiên cứu nhìn nhận ở rất nhiều góc độ khác 
nhau. 
- Dưới góc độ y học: Trẻ khiếm thính là những trẻ bị suy giảm một phần hay 
mất hoàn toàn chức năng nghe. 
- Dưới góc độ tâm lý học: Trẻ khiếm thính là những trẻ bị suy giảm sức nghe 
ở nhiều góc độ khác nhau dẫn đến khó khăn trong giao tiếp và ảnh hưởng nhiều 
đến quá trình nhận thức. Người ta chia ra các mức độ khiếm thính như sau. 
Mức độ 1: Điếc nhẹ (20-40 dB). Trẻ nghe được hầu hết âm thanh nhưng 
không nghe được tiếng nói thầm. 
Mức độ 2: Điếc vừa (40-70 dB). Có thể nghe được những âm thanh to nhưng 
không nghe hết được tiếng nói chuyện bình thường. 
Mức độ 3: Điếc nặng (70-90 dB). Chỉ nghe được tiếng nói rất to ở sát tai. 
Mức độ 4: Điếc sâu > 90 dB. Hầu như không nghe được trừ một số âm thanh 
thật to như: Tiếng sấm, tiếng trống,  
Nhìn chung khiếm thính ảnh hưởng lên trẻ theo 4 cách cơ bản: 
2 
- Khiếm thính làm chậm quá trình phát triển các kỹ năng tiếp thu và diễn đạt 
thông tin. 
- Khiếm thính gây mất cân bằng ngôn ngữ dẫn đến những khó khăn về học 
tập và tiếp thu làm giảm học lực. 
- Khiếm thính làm các kỹ năng giao tiếp không phát triển thường dẫn đến sự 
cô lập về mặt xã hội và khả năng tư duy kém. 
- Khiếm thính ảnh hưởng quá trình nghề nghiệp, cơ hội hoà nhập vào xã hội 
của trẻ sau này. 
1.2. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ ở trẻ khiếm thính. 
Ngôn ngữ có một vai trò rất quan trọng trong việc phát triển kỹ năng giao 
tiếp, nó được coi như là một phương tiện chủ yếu trong giao tiếp. Vì vậy mức độ 
phát triển ngôn ngữ ảnh hưởng rất lớn đối với khả năng giao tiếp của trẻ khiếm 
thính. 
Trẻ nghe bình thường ngay từ khi sinh ra trẻ đã phải học để hiểu được những 
âm thanh mà chúng nghe thấy, trẻ có thể nhận ra giọng nói của mẹ và những người 
thân trong gia đình của trẻ và rất nhiều những âm thanh khác của cuộc sống bên 
ngoài. 
 Đối với trẻ khiếm thính bị mất đi sức nghe ngay từ khi mới sinh ra, trẻ sẽ 
không hiểu được lời nói vì trẻ không nghe được, từ đó mất đi tiến trình học ngôn 
ngữ đầu tiên này, mất đi thời kì thuận lợi nhất của việc học ngôn ngữ . Do vậy, 
việc phát triển ngôn ngữ và bổ sung vốn ngôn ngữ cho trẻ là vô cùng quan trọng và 
cấp thiết để sớm bù đắp vốn ngôn ngữ thiếu hụt cho học sinh khiếm thính. 
1.2.1. Đặc điểm ngôn ngữ nói của trẻ khiếm thính. 
Ở trẻ bình thường, ngôn ngữ nói được phát triển trong quá trình giao tiếp. 
Nhờ thính giác, trẻ tiếp nhận tiếng nói của những người xung quanh. Đến 4-5 tuổi, 
trẻ nghe rõ và phát ra đúng phần lớn các âm, nắm được quy tắc cơ bản, có số lượng 
từ đáng kể. 
Ngôn ngữ nói của trẻ điếc có một số đặc điểm như sau: 
- Trẻ điếc không nghe được tiếng nói của người xung quanh, không biết cách 
sử dụng cách ngắt quãng luồng khí, cách thở khi phát âm. Vì thế dạy phát âm là 
một kỹ năng rất quan trọng để hình thành ngôn ngữ cho trẻ điếc. 
- Sức nghe còn lại đóng vai trò đáng kể trong sự hình thành ngôn ngữ nói ở 
trẻ điếc, đặc biệt với những em sức nghe còn lại trong dải tần từ 512-1024 Hz và 
1024-2048 Hz, các em có thể phân biệt được các nguyên âm, do vậy việc rèn kỹ 
năng nghe là nhiệm vụ cần được ưu tiên hàng đầu đối với trẻ khiếm thính. 
- Sự hình thành tiếng nói của trẻ điếc chỉ có thể diễn ra trong những điều kiện 
giáo dục có tổ chức đặc biệt, dưới sự hướng dẫn của giáo viên bao gồm: 
o Rèn luyện cách thở trong khi nói 
o Luyện giọng 
o Dạy phát âm 
o Đọc hình miệng 
o Luyện từ ngữ 
3 
o Hình thành cấu trúc ngữ pháp 
o Làm giàu vốn từ 
1.2.2. Đặc điểm ngôn ngữ viết của trẻ khiếm thính. 
Theo quan điểm tâm lý học, ngôn ngữ viết là một dạng ngôn ngữ phức tạp và 
khó hơn ngôn ngữ nói. Chữ cái là phương tiện thực hiện ngôn ngữ viết. Việc tiếp 
thu ngôn ngữ viết dựa vào việc nắm cấu trúc ngữ pháp và biết phân tích tổng hợp 
âm thanh. Ngôn ngữ viết có thể hình thành và phát triển trên cơ sở ngôn ngữ nói và 
ngược lại, ngôn ngữ viết góp phần hoàn thiện ngôn ngữ nói. 
 Đối với trẻ khiếm thính, ngôn ngữ viết ở một vài mặt có ưu thế hơn ngôn ngữ 
nói. Để tiếp nhận nó, trẻ không cần đến thính giác mà dùng cơ quan thị giác và cơ 
quan vận động. Trong việc tiếp thu, ngôn ngữ viết ở trẻ khiếm thính diễn ra song 
song với ngôn ngữ nói hoặc đi trước một chút ít. 
1.2.3. Đặc điểm ngôn ngữ kí hiệu của trẻ khiếm thính. 
Ngôn ngữ kí hiệu là thế mạnh của trẻ khiếm thính, các em nắm bắt ngôn ngữ 
này rất nhanh. Do các em bị mất sức nghe, từ khi mới sinh ra để có thể giao tiếp và 
diễn đạt ý của mình các em đã phải dùng tới ngôn ngữ cơ thể, nét mặt cử chỉ, điệu 
bộ,  và những điều này là tiền đề của ngôn ngữ kí hiệu. 
1.3. Thực tế việc học ngôn ngữ của trẻ khiếm thính lớp dự bị. 
 Qua những hiểu biết về tâm lý học lứa tuổi và đặc điểm phát triển ngôn ngữ 
của trẻ khiếm thính. Căn cứ vào cơ sở lý luận, kinh nghiệm nhiều năm dạy lớp dự 
bị tôi nhận thấy trẻ khiếm thính do những khiếm khuyết về thính giác dẫn đến việc 
tiếp thu ngôn ngữ gặp rất nhiều hạn chế và khó khăn cụ thể như: khó khăn trong 
viêc bắt chước để phát âm, khó khăn trong việc tư duy và tưởng tượng,  Nhưng 
với những phương pháp và hình thức dạy học đơn thuần giáo viên giảng học sinh 
lắng nghe thì không thu hút được sự chú ý của trẻ, không mang lại được sự hứng 
thú trong khi học, sự tự tin, mạnh dạn, tinh thần đoàn kết trong lớp cho trẻ. 
 Hơn nữa khả năng tập trung của các em rất kém do độ tuổi nhỏ nên cần có 
những hoạt động vui nhộn, có những hoạt động nhẹ đối với chân tay “qua học mà 
chơi, qua chơi mà học” như vậy việc tiếp thu ngôn ngữ mới có hiệu quả cao. 
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài. 
2.1. Nội dung 
Trong thực tế có rất nhiều phương pháp, hình thức để bổ sung vốn từ và phát 
triển ngôn ngữ cho học sinh khiếm thính lớp Dự bị nhưng trong đề tài này, tôi chú 
trọng vào một số nội dung chủ yếu sau: 
o Luyện cho trẻ phát âm đúng 
o Làm giàu vốn từ cho trẻ 
o Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp 
Để thực hiện tốt những nội dung trên tôi đã linh hoạt tổ chức, lồng ghép vào 
một số trò chơi sau: 
o Trò chơi phát triển thính giác ngôn ngữ 
o Trò chơi luyện cơ quan phát âm 
4 
o Trò chơi phát triển chú ý thính giác 
2.2. Biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài 
Trong công tác luyện cho trẻ phát âm đúng lại bao gồm nhiều nội dung, có 
liên quan chặt chẽ vơi nhau. Ta thấy trẻ khiếm thính nhỏ tuổi thường phát âm 
không chính xác. Trẻ muốn phát âm đúng thì trước tiên trẻ phải rèn cho trẻ kỹ năng 
chú ý lắng nghe, nghe đúng và chính xác lời nói của người khác thì trẻ mới có cơ 
hội và điều kiện để bắt chước cách nói của những người xung quanh. Tuy nhiên 
việc trẻ nghe đúng không thôi cũng chưa đủ để trẻ phát âm đúng, nếu cơ quan phát 
âm của trẻ hoạt động không linh hoạt, nhanh nhạy và chính xác. Vì vậy ta cần phải 
luyện tai nghe để trẻ nghe thấy được âm thanh và âm thanh ngôn ngữ, luyện cơ 
quan phát âm để trẻ có thể điều khiển một cách linh hoạt, nhịp nhàng. Ngoài ra, khi 
trẻ nhỏ ngắt quãng, thở hổn hển, ngừng nghỉ không đúng lúc, nói quá to hoặc quá 
nhỏ. Đấy là do trẻ chưa biết điều chỉnh hơi thở ngôn ngữ và giọng nói. 
Tất cả những nội dung trên phải được tiến hành thường xuyên với trẻ. Tuy 
nhiên, việc thực hiện các nội dung này thường khô khan, ít hấp dẫn, làm trẻ chóng 
chán. Vì vậy ta cần thực hiện chúng dưới dạng các trò chơi đơn giản, có yếu tố thi 
đua, bắt chước để kích thích sự chú ý và luyện tập tốt. 
2.2.1 Trò chơi phát triển thính giác ngôn ngữ. 
Trò chơi 1: Bắt chước tiếng kêu của các con vật. 
Mục đích: 
- Giúp trẻ biết chơi luân phiên. 
- Biết giả tiếng kêu của các con vật. 
- Rèn cơ quan phát âm. 
 Đồ dùng: 
- Hình các con vật. 
Cách chơi 1: 
- Giáo viên cho cả lớp ngồi hình vòng cung, giáo viên phát cho mỗi 
em một xấp hình các con vật (gà trống, gà con, gà mái, mèo, chó, ). Giáo viên 
cho học sinh nhìn. Giáo viên nói gà trống, học sinh tìm hình gà trống và đồng thời 
đáp lại cô là „„ò, ó, o” cùng cô đếm 1, 2, 3 đưa hình gà trống lên và phát âm “gà 
trống”. 
Cách chơi 2: Giáo viên gọi trẻ lên cho nhìn một con vật, sau đó xuống nói tiếng 
kêu của con vật đ