SKKN Một số biện pháp hỗ trợ phụ huynh có con bị khiếm thính để giúp trẻ phát triển khả năng nghe và nói

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP HỖ TRỢ 
PHỤ HUYNH CÓ CON 
BỊ KHIẾM THÍNH ĐỂ GIÚP 
TRẺ PHÁT TRIỂN 
KHẢ NĂNG NGHE VÀ NÓI 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Khi con cất tiếng khóc chào đời là cả một trời hạnh phúc của các bậc làm 
cha, làm mẹ trong mỗi gia đình. Tiếng cười và tiếng nói của trẻ làm cho căn 
nhà như ấm áp, sinh động hẳn lên; giúp các bậc cha mẹ, ông bà vứt bỏ đi những 
nỗi mệt nhọc, ưu phiền sau những giờ lao động vất vả; đó là khi ta nói đến trẻ 
bình thường. Còn đối với những trẻ khi chào đời phải gánh chịu tật nguyền 
(Câm điếc, mù, chậm phát triển trí tuệ...) thì đó lại là nỗi buồn, sự lo âu, sợ hãi, 
mặc cảm tội lỗi to lớn đối với các bậc cha mẹ. Họ không biết phải bắt đầu từ 
đâu. Sau một thời gian tìm đến các bác sĩ khoa tai mũi họng, họ được giới thiệu 
đến những trường khuyết tật để nhờ sự hỗ trợ từ chương trình “Can thiệp sớm” 
với một hy vọng là con họ có thể nghe và nói như bao trẻ em bình thường khác. 
Nhìn những gương mặt ngây thơ, hồn nhiên của trẻ bù trừ với những nỗi 
lo âu gần như tuyệt vọng của các bậc cha mẹ, làm tôi không khỏi băn khoăn, 
trăn trở khi đang là một giáo viên dạy trẻ khiếm thính của trường chuyên biệt 
kiêm công tác Can thiệp sớm. Tôi đã tiếp nhận rất nhiều ca với sự phân công từ 
Ban Giám đốc, tôi cố gắng hết mình để giúp đỡ trẻ cũng như phụ huynh. Sau 
một thời gian hỗ trợ tôi thấy vai trò của phụ huynh là vô cùng quan trọng trong 
việc giúp đỡ cho con mình phát triển. Ngay từ khi ra đời đứa trẻ đã được mẹ bế 
ẵm, chăm sóc suốt cả ngày. Mẹ là người thường xuyên theo dõi sự thay đổi 
từng ngày của con mình. Do đó mẹ có thể là người phát hiện ra những điều 
không bình thường ở con mình trước tiên. Chính vì vậy phụ huynh đặc biệt là 
người mẹ đóng vai trò quyết định trong việc phát hiện sớm những biểu hiện 
không bình thường của trẻ. Mối quan hệ giữa phụ huynh và trẻ là mối quan hệ 
rất mật thiết gắn bó với nhau và nếu như có một người nào đó thay thế thì mối 
quan hệ mật thiết này sẽ bị phá vỡ, gây khó khăn trong giao tiếp cho trẻ rất 
nhiều. Phụ huynh là người có kỹ năng trò chuyện bẩm sinh với con mình. Nhờ 
vậy đây là điều kiện thuận lợi cho trẻ phát triển ngôn ngữ và tiếng nói một cách 
dễ dàng. Phụ huynh chính là người hiểu trẻ nhiều nhất, nắm bắt, dò đúng tần số 
của trẻ rõ ràng, nhanh chóng, chính xác nhất những nhu cầu và khả năng của 
trẻ về mọi mặt: giao tiếp, biểu lộ cảm xúc và phát triển thể chất. Hơn ai hết phụ 
huynh còn là người chịu trách nhiệm trong suốt một thời gian dài, từ lúc trẻ 
chào đời cho đến khi trưởng thành, trong khi những người khác (kể cả giáo 
viên) sẽ chỉ quan hệ với trẻ trong một thời gian nhất định. Tóm lại phụ huynh là 
nhân tố chính trong chương trình can thiệp sớm để quyết định sự thành công 
hay thất bại của con mình. Chính vai trò quan trọng nêu trên nên nó đòi hỏi ở 
phụ huynh rất nhiều sự nỗ lực cả về mặt vật chất lẫn tinh thần nhưng không hẳn 
ai cũng đều làm được. Nhìn chung đại đa số phụ huynh đều vô cùng nóng vội, 
thiếu kiên trì, thiếu kiến thức, kỹ năng để giúp con mình phát triển khả năng 
nghe - nói, khiến trẻ không thích hợp tác, kéo dài thời gian mà không có hiệu 
quả, làm cho phụ huynh dễ nản lòng dẫn đến hậu quả trẻ không tiến triển. 
Chính điều đó đã thôi thúc tôi mạnh dạn áp dụng “Một số biện pháp hỗ trợ 
phụ huynh có con bị khiếm thính để giúp trẻ phát triển khả năng nghe và 
nói”, mong sau này trẻ tự tin hòa nhập cộng đồng, nuôi sống bản thân, gia đình 
và giúp ích cho xã hội. 
 II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
 1.Cơ sở lý luận 
Trong phần mở đầu của Luật Bảo vệ chăm sóc trẻ em có viết “Trẻ em là 
hạnh phúc của gia đình là tương lai của đất nước, là lớp người kế tục sự 
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Chính vì vậy việc giáo dục, chăm sóc và 
bảo vệ trẻ em là trách nhiệm của gia đình, cơ quan nhà nước, nhà trường, tổ 
chức xã hội và mọi công dân. Đặc biệt là trẻ em khuyết tật lại càng đáng được 
quan tâm và chăm sóc hơn để các em có điều kiện hòa nhập vào cộng đồng xã 
hội, quên đi khiếm khuyết của bản thân mình và không còn tự ti, mặc cảm với 
các bạn đồng trang lứa. Bản thân là một giáo viên dạy trẻ khiếm thính kiêm 
công tác can thiệp sớm, tôi nhận thấy rằng gia đình là môi trường giáo dục đặc 
biệt quan trọng đối với trẻ em. Có thể nói đây là môi trường xã hội đầu tiên trẻ 
được tiếp xúc và cũng là môi trường thích hợp nhất cho trẻ phát triển trong 
những năm tháng đầu tiên của cuộc đời. Mỗi gia đình có những phản ứng khác 
nhau, những suy nghĩ khác nhau khi có con khiếm thính. Tuy nhiên một điều 
không thể phủ nhận là họ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của đứa 
trẻ. Cả lý luận và thực tiễn đã chứng minh rằng: bất kỳ một trẻ khuyết tật nào 
muốn đạt hiệu quả đều cần phải có sự hợp tác chặt chẽ từ gia đình cộng với sự 
nỗ lực và quan tâm của các thành viên là người thân của trẻ. 
Gia đình là môi trường phù hợp với sự phát triển của trẻ, ở đó trẻ có 
được cảm giác an toàn, trẻ được lớn lên trong tình thương yêu của những người 
ruột thịt, nhờ cảm giác an toàn đó mà trẻ cảm thấy yên tâm, vui tươi, hồn nhiên, 
mới mạnh dạn thăm dò, thử nghiệm tìm cách tác động lên sự vật xung quanh để 
phát huy những khả năng về tâm, sinh lý đang sinh sôi nảy nở, mất đi cảm giác 
đó đứa trẻ luôn buồn bã thụ động. Trong gia đình trẻ được nuôi dưỡng theo 
phương thức đặc biệt, một phương thức mà nhà trường ít có được; đó là gia 
đình không tiến hành giáo dục đồng loạt mà chăm sóc dạy dỗ từng cháu, do vậy 
mà trẻ được chăm sóc bảo ban tỉ mỉ. Gia đình còn là môi trường phong phú, 
trong gia đình còn có nhiều mối quan hệ đa dạng giữa nhiều người, nhiều thế 
hệ, nhiều công việc, nhiều đồ dùng, vật nuôi bởi vậy trẻ sẽ có được nhiều cơ 
hội học tập được những kinh nghiệm sống cần thiết. Các thành viên trong gia 
đình đều ít nhiều tham gia vào việc chăm sóc giáo dục trẻ. Điều này lại càng có 
ý nghĩa hơn đối với trẻ khiếm thính, bởi ngoài sự hỗ trợ của máy trợ thính thì 
việc tạo ra một môi trường giao tiếp phong phú với nhiều tình huống gần gũi là 
yếu tố tích cực đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Người lớn trong gia đình 
dạy trẻ thường xuyên ở mọi lúc, mọi nơi trong các tình huống thực của cuộc 
sống xung quanh. Sự hỗ trợ của máy trợ thính chỉ là điều kiện còn kết quả phát 
triển ngôn ngữ và sự phát triển toàn diện nhân cách của trẻ phụ thuộc vào chính 
sự chăm sóc, giáo dục của gia đình. 
Thông thường trong các gia đình có trẻ khuyết tật nói chung và trẻ khiếm 
thính nói riêng thường có xu hướng đánh giá thấp khả năng của trẻ, ít cho trẻ 
tham gia vào các công việc hằng ngày, vì nghĩ rằng trẻ sẽ khó hoàn thành và 
nếu có làm được chăng thì cũng mất rất nhiều thời gian, cho nên có nhiều gia 
đình đã làm thay trẻ mọi việc dẫn đến trẻ ngày càng thụ động, thiếu tự tin, ngại 
giao tiếp. Gia đình không tin tưởng nơi trẻ, không hiểu trẻ. Hay nói đúng hơn là 
phụ huynh chưa nắm rõ về tật khiếm thính, chưa biết cách dạy và chơi cùng trẻ 
để giúp trẻ phát triển. 
Từ những cơ sở nêu trên đã thôi thúc tôi mạnh dạn giúp đỡ phụ huynh. 
Có thể bằng nhiều con đường, nhiều biện pháp, nhiều hình thức hỗ trợ khác 
nhau; nhưng điều quan trọng là phụ huynh tin tưởng và cùng hợp tác chặt chẽ 
để đi đến điểm chung cuối cùng là giúp trẻ khiếm thính phát triển khả năng 
nghe và nói một cách thật tốt, giúp trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp trên con 
đường hòa nhập cộng đồng xã hội. 
 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài 
2.1. Mục tiêu, yêu cầu đối với giáo viên hướng dẫn và phụ huynh 
 a. Mục tiêu hướng dẫn: 
 Giai đoạn đầu của cuộc sống con người có rất nhiều biến đổi to lớn và 
vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển. Từ sơ sinh cho đến 6 tuổi, trẻ trải 
qua những sự phát triển nhanh chóng về trí tuệ, tình cảm, tính cách và đặc biệt 
giai đoạn này trẻ phát triển ngôn ngữ nhanh nhất. Do vậy giai đoạn này cần có 
những tác động giáo dục một cách kịp thời để giúp trẻ phát triển đầy đủ các 
tiềm năng của mình, đặc biệt là về ngôn ngữ, nhờ đó hạn chế đến mức tối đa 
những hậu quả xấu do tật nguyền gây ra.Ở giai đoạn đầu, phần lớn trẻ tiếp xúc 
với phụ huynh hoặc người chăm sóc tại nhà, nên công tác hướng dẫn phụ 
huynh khiếm thính tại gia đình đóng vai trò trọng yếu đối với sự thành công 
của chương trình trợ giúp trẻ khiếm thính phát triển ngôn ngữ - giao tiếp (còn 
gọi là Can thiệp sớm với trẻ khiếm thính). Mục tiêu của công tác này là giúp 
cho phụ huynh biết cách chăm sóc thính học, cách giao tiếp với trẻ cũng như 
cách giúp trẻ phát triển ngôn ngữ và nhận thức. 
b. Yêu cầu đối với giáo viên: 
- Chuẩn bị nội dung, kế hoạch thật cụ thể trước khi gặp gỡ phụ huynh. 
- Có kiến thức về thính học: 
 + Nắm bắt được khả năng nghe còn lại của trẻ. 
 + Có một số kỹ năng: sử dụng máy trợ thính, hướng dẫn trẻ sử dụng 
và luyện tập cho trẻ nghe qua máy. 
 + Nhận biết và giải quyết ngay các sự cố của máy trợ thính. 
- Biết cách tạo điều kiện cho trẻ nghe tốt. 
 + Giọng nói của người giao tiếp (nói to hơn tiếng động nền). 
 + Khoảng cách trẻ nghe càng gần càng tốt (< 2m). 
 + Môi trường nghe yên tĩnh. 
- Biết cách giao tiếp với trẻ và dạy trẻ học. 
 + Nắm được đặc điểm giao tiếp của trẻ. 
 + Biết cách giao tiếp với trẻ. 
 + Có kỹ năng hướng dẫn trẻ phát triển ngôn ngữ nói. 
 + Biết tận dụng những tình huống để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. 
 + Nắm bắt được ý tưởng của trẻ để có kế hoạch kịp thời giải quyết, bổ 
sung và sửa sai cho trẻ. 
- Có kỹ năng hợp tác. 
 + Nhạy cảm và nắm bắt được ý tưởng của phụ huynh và những khó 
khăn mà họ đang gặp phải. 
 + Biết lắng nghe, thông cảm và chia sẻ với phụ huynh trong việc chăm 
sóc, giáo dục trẻ. 
 + Biết truyền đạt thông tin một cách có sức thuyết phục với gia đình 
trẻ để thúc đẩy họ tích cực hợp tác. 
 + Luôn trao đổi với các nhóm chuyên môn. 
- Ghi chép nhanh nội dung cần ghi nhớ của cuộc trao đổi vào sổ. 
- Đánh giá sau mỗi cuộc gặp gỡ và chuẩn bị kế hoạch cho lần gặp gỡ tiếp 
theo. 
 c. Yêu cầu đối với phụ huynh: 
 - Cha mẹ là mộ