SKKN Một số biện pháp giúp trẻ tích cực khám phá thiên nhiên thông qua hoạt động ngoài trời

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN TRẦN VĂN THỜI 
TRƯỜNG MẦM NON THỊ TRẤN SÔNG ĐỐC 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
ĐỀ TÀI: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ TÍCH CỰC KHÁM 
PHÁ THIÊN NHIÊN THÔNG QUA 
HOẠT ĐỘNG NGOÀI TRỜI 
 Đề tài thuộc lĩnh vực chuyên môn: Mầm non 
 Họ và tên người thực hiện: Đỗ Thu Hương 
 Chức vụ: Giáo viên 
 Sinh hoạt tổ chuyên môn: Chồi + Lá 
Huyện Trần Văn Thời, tháng 05/ 2013 
 1/ Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến: 
 - Đối với trẻ em, thiên nhiên là một trong những đối tượng và là phương tiện 
quan trọng để phát triển toàn bộ nhân cách đứa trẻ. Thiên nhiên làm cho đứa trẻ thích 
thú, chú ý, quan tâm đến xung quanh hơn, nó làm phát triển năng lực quan sát, trí thông 
minh và vốn sống thực tiễn của trẻ. 
- Thông qua việc khám phá thiên nhiên còn giúp trẻ hiểu biết muôn loài, nhận 
biết tầm quan trọng của môi trường thiên nhiên đối với đời sống con người. Từ đó trẻ 
biết chăm sóc cây xanh, vật nuôi, bảo vệ môi trường, biết yêu qúy lao động, nhất là lao 
động chân tay, bởi vì dù khoa học kĩ thuật có phát triển tới đâu đi nữa thì thiên nhiên 
vẫn cần phải được con người chăm sóc và bảo vệ, thông qua khám phá thiên nhiên giúp 
trẻ ham hiểu biết và thích khám phá những điều mới lạ. 
- Qua nhiều năm công tác tôi suy nghĩ rất nhiều về vấn đề cho trẻ tiếp xúc với 
thiên nhiên qua những giờ hoạt động ngoài trời: Phải làm thế nào để giúp trẻ tiếp cận và 
tích cực khám phá thiên nhiên, làm thế nào để trẻ hiểu rằng xung quanh chúng còn rất 
nhiều điều mới lạ mà chúng chưa khám phá hết được, làm thế nào để thế hệ trẻ thơ hiểu 
được những điều lớn lao mà thiên nhiên mang lại cho con người. 
 - Nên thông qua hoạt động ngoài trời sẽ giúp trẻ được khám phá thiên nhiên, 
được tự mình trải nghiệm, tìm tòi khám phá nhiều điều kỳ thú, qua đó trẻ tích lũy được 
nhiều kinh nghiệm cảm tính, trẻ được trực tiếp nhìn thấy hiện tượng tự nhiên trong môi 
trường sống thực với tất cả những mối quan hệ và sự phụ thuộc lẫn nhau. Trẻ được dạo 
chơi thoải mái tạo ra sự sung sướng, thỏa mãn khi được tiếp xúc với môi trường xung 
quanh. 
- Tóm lại: Thiên nhiên xung quanh rất gần gũi, gắn bó và có vai trò quan trọng 
đối với người lớn cũng như trẻ em. Thiên nhiên tạo cho con người sự sống. Thiên nhiên 
chính là nguồn lực sống để tái tạo, trau dồi vào tâm hồn trẻ thơ giúp chúng ứng dụng 
khoa học kĩ thuật tốt hơn. Thiên nhiên có tầm quan trọng đối với con người như vậy nên 
con người phải luôn có ý thức bảo vệ thiên nhiên. 
- Mục đích của việc thực hiện sáng kiến: Trước hết là giúp giáo viên đứng lớp có 
những biện pháp tổ chức hướng dẫn trẻ hoạt động ngoài trời đạt hiệu quả cao, giúp trẻ 
tích cực khám phá thiên nhiên, hiểu biết về thế giới muôn loài xung quanh trẻ, hiểu về 
tầm quan trọng của việc phải bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường. 
2/ Phạm vi triển khai thực hiện: 
- Các biện pháp giúp trẻ tích cực khám phá thiên nhiên thông qua hoạt động 
ngoài trời được triển khai và thực hiện thí điểm tại lớp Lá 2 trường Mầm non Sông Đốc 
đạt kết quả cao, các biện pháp này có thể áp dụng cho tất cả các độ tuổi trong trường 
Mầm non. 
3/ Mô tả sáng kiến: 
Sáng kiến: Gồm có 6 biện pháp để giúp trẻ tích cực khám phá thiên nhiên thông 
qua hoạt động ngoài trời. 
a/ Chuẩn bị tốt về đồ dùng, đồ chơi, tâm lý, sức khỏe cho buổi hoạt động: 
 - Để buổi hoạt động ngoài trời đạt kết quả cao trước hết người giáo viên phải: 
+ Xác định đối tượng, số lượng, vị trí các đối tượng, khu vực tổ chức hoạt động 
của trẻ, dự kiến những ảnh hưởng của thời tiết đến các đối tượng trẻ sẽ quan sát khám 
phá. Dự kiến về nội dung sẽ cho trẻ lao động, chăm sóc thiên nhiên. 
+ Chuẩn bị phương tiện cho trẻ hoạt động, ngoài các đối tượng đã có trên sân, 
vườn, cần chuẩn bị các dụng cụ cho trẻ hoạt động như: các đồ chơi cần thiết, các đồ 
dùng, dụng cụ cho trẻ tham gia lao động, làm thí nghiệm. những đồ chơi cho trẻ chơi 
đóng vai, đồ chơi cát. 
+ Tìm hiểu tâm lí và tình trạng sức khoẻ của từng trẻ trước khi khám phá. 
+ Tạo cơ hội để trẻ nói về những suy nghĩ của mình. 
+ Sưu tầm các trò chơi mới lạ để thu hút trẻ. 
+ Nhắc trẻ uống nước, đi vệ sinh trước khi ra sân. 
- Không chỉ về học tập mà thông qua hoạt động khám phá thiên nhiên ngoài trời 
sẽ tăng cường sức đề kháng cho cơ thể trẻ, giúp trẻ có một sức khoẻ dồi dào, chống lại 
sự thay đổi đột ngột của thời tiết. 
b/ Tạo bầu không khí thoải mái trước khi quan sát: 
- Đối với trẻ nhỏ, sự động viên khích lệ của người lớn trước khi làm một việc gì 
đó là rất quan trọng, nó tạo cho trẻ sự thoải mái, tự tin vào bản thân, trẻ dám làm, dám 
nghĩ và dám nói ra những điều trẻ quan sát phát hiện ra, nếu bầu không khí không được 
thoải mái trẻ sẽ không dám nêu lên những điều trẻ khám phá được vì trẻ sợ, nếu sai sẽ 
bị la, nên việc tạo cho trẻ có tâm thế thoải mái khi quan sát sẽ giúp giờ học trở nên sôi 
động, giúp trẻ tích cực hơn trong giờ khám phá đạt kết quả cao. 
 c/ Tổ chức quan sát trực tiếp các đối tượng, thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với 
môi trường sống: 
 - Hoạt động ngoài trời là cơ hội tốt nhất để tổ chức các hoạt động đa dạng tích 
cực của trẻ, trong quá trình hoạt động trẻ được tiếp xúc với thiên nhiên: với mây, với 
nắng và gió, với hoa, lá, cỏ, cây 
- Vậy nên khi tổ chức cho trẻ quan sát cần cho trẻ quan sát trực tiếp nhất là trẻ 
phải được thường xuyên quan sát môi trường sống, trong quá trình quan sát, khả năng 
tri giác của trẻ chính xác hơn, nhanh nhạy hơn, óc quan sát sắc nhọn và tinh tế hơn. Vì 
khi quan sát trẻ sẽ được tận mắt nhìn thấy cây cỏ, hoa lá, các con vật và những công 
việc làm của con người. Trẻ được nhìn, sờ tay, ngửi, ăn, nếmnhững cái mới lạ trong 
thiên nhiên và đích thực tai trẻ nghe thấy tiếng chim hót, gà gáynói chung trẻ sẽ được 
đắm mình trong môi trường thiên nhiên và khám phá cuộc sống mới lạ. 
Ví dụ: Khi khám phá các loại cây trẻ mẫu giáo lớn sẽ hiểu sâu hơn, rõ hơn, và cụ 
thể hơn về các loại cây (thân đứng, thân bò, thân leo) 
Khi khám phá về các hiện tượng thiên nhiên: “gió” trẻ sẽ cảm nhận được gió có 
ích lợi gì? Gió thổi cơ thể con người cảm thấy như thế nào? Tại sao con biết là đang có 
gió? Lắng nghe gió thổi qua lá cây?... 
 d/ Không biến buổi hoạt động ngoài trời thành tiết khám phá môi trường xung 
quanh: 
 - Khi tổ chức cho trẻ khám phá thiên nhiên giáo viên cần xác định rõ mục đích và 
yêu cầu của giờ hoạt động, tổ chức cho trẻ hoạt động cần tự do thoải mái, tránh gò bó áp 
đặt, cần tiến hành trên nền cảm xúc và sự hứng thú của trẻ với đối tượng đang quan sát, 
không nhất thiết phải thực hiện các nội dung theo một trật tự cứng nhắc mà phải linh 
hoạt tùy vào tình hình của trẻ và diễn biến của giờ chơi. 
 Ví dụ: Khi trẻ đang chăm chú quan sát những bông hoa trong vườn trường, thì 
một con bướm bay qua, tất cả trẻ đều nhìn theo con bướm, khi đó giáo viên phải linh 
động chuyển mục đích quan sát bông hoa sang quan sát con bướm theo sự hứng thú của 
trẻ, không bắt trẻ phải tiếp tục quan sát bông hoa khi trẻ không chú ý tới hoa nữa. 
 - Sau khi cho trẻ quan sát cần cho trẻ tự nói lên những điều mà trẻ quan sát được, 
sau đó giáo viên sử dụng các câu hỏi để kích thích tính tò mò ham hiểu biết của trẻ. Hệ 
thống câu hỏi đặt ra cho buổi hoạt động cần chuẩn bị chu đáo, chú ý câu hỏi đàm thoại 
cần ngắn gọn, rõ ràng, đúng ngữ pháp có tác dụng rèn luyện, phát triển tư duy của trẻ. 
Câu hỏi khó nên đặt đối với trẻ khá giỏi, câu hỏi dễ nên đặt cho cho trẻ yếu kém. 
 Ví dụ: Quan sát hoa đối với trẻ 5 – 6 tuổi: 
 - Câu hỏi đặt cho trẻ yếu kém. 
 + Vườn hoa có những màu gì? 
 + Những hoa nào có mùi thơm? 
 + Những hoa nào không có mùi thơm? 
 + Hoa hồng dùng để làm gì? 
 + Hoa huệ dùng để làm gì? 
 + Con thích hoa nào? 
 - Câu hỏi đặt cho trẻ khá giỏi. 
 + Thế nào là bông hoa? 
 + Thế nào là cành hoa? 
 + Những hoa nào mọc thành cành? 
 + Những hoa nào không mọc thành cành? 
e/ Tổ chức cho trẻ khám phá xã hội thông qua lao động: 
- Lao động là một hình thức tổ chức giáo dục quan trọng cho trẻ trong trường 
mầm non, đây là một hoạt động được trẻ nhỏ ưa thích. Trong quá trình tham gia lao 
động, trẻ sẽ tự tích lũy được các kinh nghiệm trong cuộc sống, tổ chức cho trẻ lao động 
là cơ hội cho trẻ được thể hiện và rèn luyện các phẩm chất nhân cách quan trọng của 
người lao động, đó là: sự cần cù, chịu khó, sự kiên trì, quyết tâm, cố gắng vượt khó để 
hoàn thành nhiệm vụ. 
- Có thể tổ chức cho trẻ lao động chăm sóc thiên nhiên như: Xới đất, nhổ cỏ, nhặt 
lá úa cho cây, cho chim và thú nuôi ăn, nhặt lá rụng, tưới nước cho cây 
 Ví dụ: Sau khi tổ chức cho trẻ quan sát cây trong sân trường, giáo viên có thể hỏi 
trẻ: Làm gì cho cây mau lớn? các con có muốn tự mình chăm sóc cây không? Sau đó cô 
cho trẻ sử dụng quốc, giá để vun đất cho gốc cây, sử dụng bình tưới để tưới nước cho 
cây, tìm sâu trên lá cây 
g/ Tổ chức các trò chơi cho trẻ: 
- Với trẻ Mầm Non chơi là hoạt động chủ đạo, chơi mà học - học mà chơi, thông 
qua chơi trẻ lĩnh hội những hiểu biết về khoa học cũng như cuộc sống. 
- Ngoài những hoạt động khám phá, tìm tòi thì với thiên nhiên ấy ta có thể xen 
lẫn vào đó các trò chơi vận động, học tập, dân gian để củng cố tri thức mà trẻ vừa được 
khám phá, trải nghiệm. 
- Khi tổ chức các trò chơi giáo viên cần lưu ý tạo cho trẻ không khí sôi nổi, thoải 
mái, lôi cuốn trẻ tham gia vào trò chơi tích cực. Cần xen kẽ trò chơi động và tĩnh để 
giúp trẻ cân đối về thể lực. Có thể tận dụng các nguyên vật liệu thiên nhiên sẵn có trên 
sân để tổ chức thành trò chơi học tập đơn giản, nhưng cũng nhằm mục đích củng cố tri 
thức và phát triển tư duy ở trẻ. 
Ví dụ: Trò chơi học tập khi trẻ mới học ở giờ toán với đề tài “Đếm đến 5, nhận 
biết chữ số 5” ta có thể cho trẻ tìm 5 cây trong vườn giống nhau và tìm sô 5 gắn vào đó. 
Cho mỗi trẻ nhặt 5 lá cây và xếp thành hình bé thích như: Hoa 5 cánh, ngôi sao 5 
cánh 
- Tổ chức cho trẻ được chơi tự do theo ý thích: Cho trẻ chơi với cát, nước, xây 
mô hình bằng cát, sỏi, vẽ trên sân, trên cát, đất hoặc trẻ có t