SKKN Một số biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Việt tại Trường Tiểu học số 2 Liên Thủy

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO ĐỔI 
MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN 
TIẾNG VIỆT TẠI TRƯỜNG TH SỐ 2 
LIÊN THỦY 
Họ và tên: đặng thị Lan 
P.Hiệu trưởng Tiểu học số 2 Liên Thủy 
Phần thứ nhất : mở đầu 
Môn Tiếng Việt cấp tiểu học có tầm quan trọng đặc biệt, mục tiêu của môn học là: 
nhằm hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (Nghe, nói, 
đọc, viết...) để giúp các em học tập và giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi. 
Thông qua việc dạy học môn Tiếng Việt góp phần rèn luyện cho học sinh các kỹ năng, 
thao tác tư duy cơ bản (phân tích, tổng hợp..). Đồng thời cung cấp cho học sinh kiến 
thức về Tiếng Việt và những hiểu biết cơ bản về xã hội, tự nhiên, con người, văn hóa, 
văn học Việt Nam và nước ngoài. Đồng thời bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình 
thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần hình thành 
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong thực tiễn đã khẳng định những 
nét tính cách chính của con người đều được hình thành từ trước và đầu tuổi đi học. Để 
thực hiện mục tiêu của cấp học nói chung, môn Tiếng Việt nói riêng đạt hiệu quả cao, 
điều đặc biệt quan trọng là mồi thầy giáo, cô giáo cần xác định đúng vai trò, trách nhiệm 
của mình . Giáo viên là người thiết kế, là người cố vấn, trọng tài, là nhân tố quyết định 
chất lượng giáo dục. Chính vì lẽ đó, trong dạy học đòi hỏi luôn nhiệt tình, tâm huyết đào 
sâu suy nghĩ để nắm bắt vững vàng về hệ thống kiến thứcTiếng Việt, thực sự coi trọng 
việc đổi mới phương pháp, hình thức, phương tiện dạy học làm thế nào để tập trung rèn 
luyện cho học sinh tính năng động và sáng tạo theo hướng tích cực hóa hoạt động học 
tập của học sinh, lấy học sinh làm nhân vật trung tâm.Trong dạy học người thầy có quan 
tâm vào hoạt động của người học mới có điều kiện rèn luyện cho trẻ em những năng lực 
cần thiết đáp ứng với yêu cầu đổi mới của đất nước, phù hợp với xu thế giáo dục của 
khu vực thế giới. Hiện nay, trong đổi mới giáo dục phổ thông thay sách giáo khoa mới 
thể hiện rất rõ về mục đích dạy học. Con đường đạt đến mục đích hoàn toàn khác với 
phương pháp dạy học cũ. Mục đích giờ học hiện nay không phải giáo viên truyền thụ lời 
giảng của mình, học sinh nghe, ghi nhớ một cách thụ động, máy móc, không được 
quyền đánh giá mình, đánh giá bạn với phương pháp cũ, mục đích cao nhất của phương 
pháp mới là làm sao để chủ thể HS , dưới sự hướng dẫn của giáo viên chiếm lĩnh được 
tri thức, hình thành phát triển kỹ năng, tạo ra được sự phát triển toàn diện về tri tuệ, tâm 
hồn, nhân cách, năng lực. Con đường đạt đến hiệu quả tự phát triển là sự vận động tự 
thân của mỗi chủ thể sinh (Học sinh tích cực tham gia các hoạt động, đào sâu suy nghĩ, 
nghe, nói, đọc, viết.....dưới sự hướng dẫn, điều hành của thầy giáo). Mọi phương pháp, 
biện pháp hình thức hoạt động của thầy và trò đều nhằm thúc đẩy trí tuệ từng học sinh . 
Tất cả các hoạt động đó không thể có bằng những hình thức tác động từ bên ngoài mà 
phải bằng một hệ thống những thao tác, biện pháp cho hoạt động được vật chất hóa. 
Phương pháp dạy học phải vật chất hóa hoạt động bên trong của học sinh, tạo được sự 
hoạt động và phát triển bên trong của học sinh, làm cho người học linh hoạt, sáng tạo, tự 
tìm tòi, phát hiện, chiếm lĩnh kiến thức, vận dụng kiến thức thành thạo trở thành kỹ 
năng, kỹ xảo tạo thành hệ thống tri thức và kỹ năng thực hành, hình thành nhân cách 
người học. Mục tiêu đặt ra là như vậy, nhưng trong thực tế giảng dạy ở trường tiểu học 
số 2 Liên thủy còn gặp không ít khó khăn, so với đích cần đạt thì nó có sự cách biệt bởi 
lẽ: năng lực đội ngũ còn bộc lộ những hạn chế nhất định. Khả năng tiếp nhận cái mới 
còn chậm, còn nặng về phương pháp dạy học theo lối cải cách giáo dục. Kỹ năng sư 
phạm tổ chức dạy học trên lớp thiếu linh hoạt ở một số khâu quan trọng như : khâu giao 
việc, hướng dẫn, tiếp sức, kiểm soát hoặc tiếp cận các đối tượng học sinh, kỹ năng sử 
dụng đồ dùng dạy học nhằm bổ trợ cho thực hiên đổi mới phương pháp dạy học hạn 
chế, dẫn đến nhiều giờ dạy các phân môn Tiếng Việt chưa nhẹ nhàng, chưa tự nhiên, 
hiệu quả chưa thật cao. 
 Xuất phát từ nhận thức về vị trí, tầm quan trọng của môn Tiếng Việt cấp Tiểu học 
và tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học. Xuất phát từ thực tế giảng dạy ở 
trường, là phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, tôi đã băn khoăn, trăn trở, suy nghĩ và 
mạnh dạn đưa ra một số biện pháp chỉ đạo thực hiện, rút kinh nghiệm đổi mới phương 
pháp dạy học môn Tiếng Việt cấp Tiểu học. Trong phạm vi bài viết này tôi chỉ đi sâu 
vào ba phân môn đó là : Tập đọc; Luyện từ và câu và Tập làm văn. 
Phần thứ hai : nội dung 
 I - Những cơ sở thực tiễn và lý luận đổi mới cách thực hiện PHương pháp dạy 
học (PPDH) 
 1- Cơ sở lý luận 
 Thực hiện đổi mới PPDH trước hết cần phải nhận thức sâu sắc về cơ sở lí luận dạy 
học. Từ cơ sở lý luận dạy học để vận dụng soi rọi vào quá trình dạy học. Nói đến cơ sở 
lý luận dạy học trước hết chúng ta phải tiếp cận hệ thống, tiếp cận nhân cách, tiếp cận 
hoạt động và công nghệ dạy học. 
 Tiếp cận hệ thống là cách thức nghiên cứu đối tượng như một hệ thống toàn vẹn, 
phát triển tự động, tự sinh thành và phát triển thông quan việc giải quyết mưu thuẫn nội 
tại do sự tương tác hợp quy luật của các thành tố tạo ra. Qua đó phát hiện ra yếu tố sinh 
thành, yếu tố bản chất tất yếu và lô gic phát triển của đối tượng trở thành hệ toàn vẹn, 
tích hợp mang chất lượng mới. 
 Ví dụ: Quá trình dạy học được coi là một hệ thống, nó bao gồm nhiều thành tố và 
các thành tố này có mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, ảnh hưởng qua lại với nhau, quyết 
định chất lượng của nhau ... Mối quan hệ giữa thầy, trò, phương tiện và điều kiện dạy 
học, mục đích, nội dung và PPDH với quá trình kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy 
học có những quan hệ phụ thuộc nhau. Toàn bộ quá trình dạy học này chịu sự ảnh 
hưởng của môi trường kinh tế - xã hội . 
 Trong quá trình dạy học, thầy và trò cũng là chủ thể có mối quan hệ. Quá trình dạy 
học muốn kiến tạo và phát triển nhân cách phải thông qua sự thống nhất ba mặt đó là : 
 + Tính riêng biệt, độc đáo của cá nhân: Dạy học phải tạo được môi trường thuận 
lợi nhất cho mỗi cá nhân phát huy được tiềm năng để trở thành chính mình. 
 + Hòa đồng các mối quan hệ liên nhân cách: Giúp người học tham gia vào các 
hoạt động và các mối quan hệ xã hội. 
 + ảnh hưởng của nhân cách tới xã hội, cộng đồng: Giúp học sinh có thể đóng góp 
cống hiến sáng tạo cho xã hội, cộng đồng. 
 Quá trình dạy học phải coi hoạt động là bản chất của mình có nghĩa là dạy học chính 
là quá trình tổ chức các hoạt động khác nhau để học sinh được hoạt động và lĩnh hội 
kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo. Chuyển hóa vào thực tiễn dạy học những thành tựu mới nhất 
của khoa học công nghệ từ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức....... 
Sử dụng tối đa phương tiện kĩ thuật hiện đại đa kênh, đa hình vào dạy học. Chú ý đến 
điều kiện xây dựng công nghệ dạy học. Dạy học phải theo hướng cộng tác, thầy có chức 
năng thiết kế , tổ chức chỉ đạo và kiểm tra quá trình học, không làm thay, hoc sinh tự 
điều chỉnh quá trình chiếm lĩnh tri thức của bản thân, tự thiết kế, tổ chức thi công, kiểm 
tra việc học của chính mình dưới sự hướng dẫn tổ chức, điều hành của giáo viên. Kiểu 
dạy học này là coi trọng quá trình học của học sinh, tập trung chú ý hình thành ở học 
sinh những kỹ năng " Học cách học" . Thầy giáo chỉ là trọng tài khoa học, cố vấn khoa 
học để các em chiếm lĩnh đối tượng ( bài học) một cách chuẩn xác lôgic và hợp lý, vai 
trò của giáo viên hoàn toàn không bị hạ thấp mà được nâng cao lên nhiều với những yêu 
cầu cao hơn. 
 Như vậy, người giáo viên hình thành ở học sinh cách học đúng đắn nhờ đó mà phát 
triển ở các em những kỹ năng cơ sở của quan sát, thu nhập thông tin, đưa ra những suy 
luận, phán đoán và kết luận. Để làm được điều đó đòi hỏi người thầy không những có 
đủ tri thức mà phải có phương pháp, kinh nghiệm và đầy sáng tạo, phải hiểu được tâm 
lý đối tượng để lựa chọn và xây dựng những phương pháp phương tiện và hình thức dạy 
học phù hợp mang lại hiệu quả cao trong đổi mới PPDH. Dạy và học là một hoạt động 
song phương giữa thầy và trò. Dạy và học luôn gắn chặt với nhau, tồn tại với nhau, sinh 
thành ra nhau và thống nhất với nhau. Để đạt được mục tiêu dạy học rõ ràng người thầy 
phải “lao tâm, khổ tứ trăn trở, nghĩ suy” và thông qua nhiều con đường nhưng có lẽ 
PPDH, các thủ pháp sư phạm... là cách thức, là con đường, là phương tiện duy nhất. 
 2- Cơ sở thực tiễn 
 Đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay đang được toàn Dảng, Nhà 
nước đầu tư quan tâm, trong đó đổi mới cách thực hiện PPDH là linh hồn, cốt lõi, là vấn 
đề then chốt của chính sách đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đổi 
mới cách thực hiện PPDH sẽ làm thay đổi tận gốc nếp nghĩ, nếp làm của bao thế hệ học 
trò, chủ nhân tương lai của đất nước. Như vậy đổi mới PPDH sẽ tác động vào mọi thành 
tố của quá trình giáo dục và đào tạo. Nó tạo ra sự hiện đại hóa của quá trình này. 
 Đổi mới cách thực hiện PPDH là đổi mới cái gì? Đổi mới như thế nào?. Chúng ta 
cần nhấn mạnh rằng: không phải cái gì cũng tồi và cái gì cũng hoàn hảo. Hiệu quả hay 
không của PPDH là do người sử dụng, tiến hành nó như thế nào? Xét bản thân phương 
pháp thì không có phương pháp nào là phương pháp tồi, không có phương pháp nào là 
phương pháp tích cực hay thụ động, mà phương pháp ấy trở nên tồi, thụ động khi con 
người ta không khai thác hết tiềm năng của nó hoặc sử dụng nó không đúng lúc, đúng 
chỗ, đúng đối tượng, thực tế không có phương pháp nào tồn tại lại không có ý nghĩa nào 
đó. Đổi mới PPDH thực chất không phải thay thế các PPDH cũ bằng các loại PPDH 
mới. 
Như vậy đổi mới PPDH không phải là sự thay thế các phương pháp quen thuộc hiện 
có bằng phương pháp mới lạ. Thực chất chúng ta phải hiểu lại cho đúng cách làm, cách 
tiến hành các PPDH, cách linh hoạt sáng tạo trong khi sử dụng n