Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm dạy Toán theo mô hình trường học mới cho học sinh lớp 5

A. PHẦN MỞ ĐẦU 
1. Lí do chọn đề tài
- Cơ sở lí luận
Trong thời đại ngày nay, khi mà khoa học công nghệ ngày càng phát triển kéo rất nhiều thứ thay đổi trong đó có giáo dục. Giáo dục là bước then chốt tác động đến mọi mặt xã hội. việc thay đổi hình thức giáo dục để tạo ra một lớp người mới năng động, tự tin, làm chủ chính mình, biết hợp tác là một xu thế tất yếu.
Trên thế giới việc thay đổi phương thức giáo dục đã diễn ra từ lâu đã mang lại nhiều thành công. Hình thức giáo dục mới này chuyển từ cách dạy học truyền thống thầy dạy trò nghe, ghi chép thụ động sang hình thức giáo dục hiện đại trò làm việc trải nghiệm chiếm lĩnh kiến thức, thầy quan sát giúp đỡ. Nổi bật ở hình thức dạy học này còn là cách tồ chức chỗ ngồi, học sinh được ngồi theo nhóm, được tự do thảo luận đưa ra ý kiến của mình.
Về tới Việt Nam mô hình dạy học mới này có tên gọi VNEN hay mô hình trường tiểu học mới Việt Nam. Mô hình này coi quá trình tự học của học sinh là trung tâm hoạt động giáo dục, giáo viên là người hướng dẫn, đồng hành với học sinh, giúp học sinh tự tìm hiểu và lĩnh hội kiến thức. Trải qua 2 năm dạy thực nghiệm tôi nhận thấy không những phụ huynh mà còn nhiều giáo viên vẫn bỡ ngỡ chưa hiểu rõ bản chất của việc dạy học này. Và đặc biệt rất khó khăn trong quá trình tổ chức dạy học môn Toán. Môn Toán là môn học đặc trưng chiếm thời lượng nhiều trong tất cả các giờ học. Môn Toán đòi hỏi tư duy logic và sự tập trung cao độ. Học sinh gặp nhiều khó khăn trong quá trình trải nghiệm, thực hành, chiếm lĩnh kiến thức. 
- Cơ sở thực tiễn
 Để đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng học tập của học sinh, đặc biệt là chất lượng môn Toán lớp 5. Việc đổi mới PPDH nhằm giúp HS chưa đạt chuẩn kiến thức kĩ năng môn Toán cũng như môn học khác đạt kết quả tốt hơn là điều hết sức cần thiết đối với người giáo viên. Thực tế trong địa phương nơi tôi đang công tác giảng dạy có rất nhiều học sinh học chậm tính và rụt rè khi trình bày học môn Toán. Vậy làm thế nào để các em học môn Toán vươn lên đạt mức đạt chuẩn kiến thức, để cuối năm không có học sinh lưu ban? Đó là điều quan trọng đặt ra đối với giáo viên như điều trăn trở đối với bản thân tôi để có giải pháp thích hợp đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng môn Toán. Nhằm đề xuất các giải pháp giúp nâng cao môn Toán theo mô hình trường học mới trong học sinh ở trường tiểu học, nhất là học sinh lớp 5 qua đó phát triển các kỹ năng dạy học theo mô hình mới và nhân rộng ở các lớp, qua dạy học theo mô hình mới giúp học sinh chia sẻ, tư duy sáng tạo, chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động, tự tin góp phần nâng cao ch t lượng học tập cho học sinh, đáp ứng yêu cầu học tập hiện nay trong thời kỳ hội nhập.
- Đề xuất phương án dạy học hiệu quả theo mô hình trường học mới đối với môn Toán lớp 5 trong trường tiểu học.
- Nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo mô hình trường học mới.
- Giúp giáo viên và học sinh có kĩ năng dạy, kĩ năng học theo mô hình trường học mới. Xuất phát từ thực tế này và với mong muốn nâng cao chất lượng dạy học môn Toán cho học sinh tiểu học tôi chọn đề tài sáng kiến: “Kinh nghiệm dạy Toán theo mô hình trường học mới cho học sinh lớp 5 ”.
2. Giới hạn đề tài 
- Học sinh lớp 5A3 trường Tiểu học Trường Xuân 1, năm học 2017-2018.
	- Nghiên cứu cách tổ chức dạy học môn Toán lớp 5 theo mô hình trường tiểu học mới.
- Nghiên cứu cách thức tiếp cận, trải nghiệm chiếm lĩnh kiến thức môn Toán của học sinh theo mô hình trường học mới, nhằm mang lại hiệu quả cao đối với môn Toán cho học sinh lớp 5. 
 B. PHẦN NỘI DUNG
1.Thực trạng vấn đề 
* Thuận lợi 
Dạy học theo mô hình trường học mới, thực ra bản chất chính là cách thức dạy học theo nhóm. Đây là mô hình giáo dục tiên tiến, hiện đại đã được áp dụng thành công ở nhiều quốc gia trên thế giới và phù hợp với mục tiêu phát triển giáo dục nước ta. Các phòng học được trang trí sinh động. Có các góc cho môn học với đồ dùng sẵn có hoặc tự làm để học sinh hoạt động. Dạy học môn Toán theo mô hình trường học mới là việc dạy lấy học sinh làm trung tâm, trong quá trình hoạt động học sinh được tương tác, được đề xuất phương án, được phỏng vấn, được hỗ trợ từ các thành viên, từ giáo viên. Chuyển từ việc truyền thụ giảng giải của giáo viên thành hoạt động tổ chức học sinh tự học của học sinh. Mọi hoạt động trong giờ học do hội đồng tự quản điều hành các hoạt động được tổ chức theo các hình thức: làm việc cá nhân, làm việc theo cặp, làm việc nhóm, làm việc cả lớp trong đó ở hoạt động cơ bản hoạt động nhóm là chủ yếu, còn ở hoạt động thực hành học sinh thực hiện cá nhân để phát huy tính độc lập. Học sinh được học trong môi trường học tập thân thiện, thoải mái, không bị gò bó, luôn được gần gũi với bạn bè, với thầy cô, được sự giúp đỡ của bạn học trong lớp, trong nhóm và thầy cô, phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi các em, học sinh vượt trội được phát huy, học sinh còn hạn chế, chưa đạt chuẩn kiến thức – kĩ năng được học sinh của nhóm và giáo viên giúp đỡ kịp thời ngay tại nhóm hoặc tại lớp. 
Trong quá trình dạy học môn Toán học sinh sẽ được tương tác nhiều với nhau, được hỏi bạn, được giúp bạn. trong quá trình đó học sinh rút ra được bài học, khắc sâu củng cố, ghi nhớ lâu hơn, không bị áp lực. Học sinh được mạnh dạn đưa ra ý kiến của mình và bảo vệ ý kiến của mình. Mỗi thành viên luôn có ý thức làm việc không ỷ lại vào bạn, bởi mỗi thành viên trong nhóm đều có nhiệm vụ riêng góp phần vào tiến độ làm việc của nhóm. Khác với hình thức hoạt động nhóm trong phương pháp truyền thống ( sách giáo khoa hiện hành) là học sinh được làm việc trong thời gian nhất định và công việc hầu như học sinh khá, giỏi trong nhóm làm hết, còn học sinh trung bình, yếu không tham gia vào hoạt động hoặc tham gia ít.
* Khó khăn 
Đòi hỏi nhiều thời gian: Một lớp học đông với thời gian giảng dạy từ 35 đến 40 phút học một tiết là một trở ngại rất lớn cho dạy học nhóm thành công. Nếu như giáo viên không kiểm soát cẩn thận tương tác giữa học sinh trong nhóm, thì một vài học sinh có thể lãng phí thời gian vào việc thảo luận những vấn đề không có liên quan hoặc có thể xảy ra trường họp là một học sinh phụ trách nhóm theo kiểu độc đoán, đa số các thành viên trong nhóm không tham gia thảo luận mà lại quan tâm đến vấn đề kháctrong nhóm và giữa các nhóm khác. Thường khó để đánh giá từng học sinh một cách công bằng và một vài em có thể cảm thấy không thoải mái với việc đánh giá dựa trên sự nỗ lực của nhóm và sự bình xét của các bạn. 
2. Cơ sở nghiên cứu
	- Căn cứ vào bộ tài liệu hướng dẫn học lớp 5 do Bộ Giáo dục và Đào tạo xuất bản.
- Căn cứ vào chuẩn kiến thức - kĩ năng.
- Căn cứ vào tài liệu tập huấn do Bộ Giáo dục và Đào tạo xuất bản. 
	- Tài liệu Hướng dẫn học môn Toán theo mô hình trường học mới được biên soạn dựa theo tài liệu sách giáo khoa cũ. Như vậy là kiến thức không hề thay đổi chỉ thay đổi hình thức dạy học thuận lợi cho việc chuẩn bị bài của giáo viên.
	- Tất cả học sinh đều được trang bị tài liệu hướng dẫn học.
	- Học sinh đươc trải nghiệm qua mô hình. 
- Là giáo viên giảng dạy tiểu học và đã trải qua hai năm kinh nghiệm dạy học theo mô hình trường học mới.	
	- Thiết kế tài liệu theo hình thức 3 trong 1
	- Năm thứ hai thực hiện thử nghiệm mô hình trường học mới cho lớp 5 hiện nay.
 	- Một số khó khăn trong quá trình tổ chức hoạt động nhóm khi học môn Toán.
 	- Một số học sinh lúng túng và nhút nhát, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động trong nhóm khi hợp tác thảo luận. Một số học sinh còn ỷ lại, dựa dẫm vào các bạn cùng nhóm học vượt trội. Việc quan sát, đánh giá của giáo viên chưa được quan tâm đúng mức.
2.1. Một số kĩ năng
	Trước tình trạng học sinh và giáo viên chưa hiểu bản chất, cách thức tổ chức dạy học môn Toán, tình trạng giáo viên và học sinh dò dẫm từng bước để hoạt động trải nghiệm, thực hành và để nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán. Theo tôi giáo viên cần có những kĩ năng sau:
- Kĩ năng chia nhóm.
- Kĩ năng giao nhiệm vụ.
- Kĩ năng tổ chức cho học sinh thực hành, trải nghiệm.
- Kĩ năng quan sát.
- Kĩ năng tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả.
- Kĩ năng đánh giá, tương tác.
	- Kĩ năng tổng hợp kiến thức.
2.2. Phương pháp nghiên cứu 
	Để đạt hiệu quả trong quá trình nghiên cứu tôi đưa ra những phương pháp nghiên cứu sau:
a- Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến nội dung đề tài từ đó tổng hợp, phân tích hệ thống hóa theo nhiệm vụ nghiên cứu.
b- Phương pháp quan sát
Quan sát qua trình làm việc trên lớp, đặc biệt là cách thức thảo luận nhóm, đánh giá trong nhóm, cách thức làm việc cá nhân, cách tổng hợp kiến thức. nhằm đánh giá thực trạng, cách thức tiếp nhận thông tin để đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả, chất lượng môn Toán.
c- Phương pháp điều tra phỏng vấn
Thông qua các câu hỏi dạng trắc nghiệm, tự luận cho một số học sinh liên quan đến cách suy nghĩ tiếp cận kiến thức, nhằm tìm hiểu nguyên nhân đánh giá thực trạng, đưa ra giải pháp thực hiện. Hoặc là thông qua phỏng vấn trực tiếp qua đó nắm bắt được thực trạng.
d- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
Thông qua các bài kiểm tra nhằm phân tích quá trình tiếp thu kiến thức để đánh giá sản phẩm.
e- Phương pháp so sánh
Thông qua kiểm tra so sánh kết quả giữa nhóm thực nghiệm và nhóm không được thực nghiệm.
g- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Thông qua hoạt động tổ chức dạy học, giáo viên ghi chép tổng kết, đúc rút đi đến kết luận
h- Phương pháp thống kê Toán học
 	Sử dụng phương pháp thống kê Toán học nhằm phân tích đánh giá sản phẩm trước và sau khi thử nghiệm sau đó đưa ra kết luận. 
2.3. Kết quã điều tra và khảo sát thực hiện
a. Về tài liệu Hướng dẫn học 
	Tài liệu Hướng dẫn học được chia làm 4 tập,( mỗi giữa kì 1 tập 1A, cuối học kì 1 tập 1B, giữa học kì 2 tập 2A và học kì 2 tập 2B).
	Mỗi bài có thể chia thành 1 tiết hay nhiều tiết phụ thuộc vào nội dung bài dài hay ngắn.
	Bài học luôn được bố trí theo thứ tự như sau :
Mục tiêu: Ghi chuẩn kiến thức học sinh cần đạt được sau khi hoàn thành bài học.
Hoạt động cơ bản : Cung cấp kiến thức cơ bản của bài học.
Hoạt động thực hành : Phần bài tập giúp học sinh củng cố kiến thức phần hoạt độn ...  thức trọng tâm học sinh cần hiểu rõ cách làm thế nào, đặt dấu phẩy ở đâu. “ Thực hiện nhân như nhân hai số tự nhiên, hai thừa số có tất cả ba chữ số ở hàng thập phân thì tích cũng có ba chữ số ở hàng thập phân. Dùng dấu phẩy tách tích ra ba chữ số kể từ phải sang trái. Vừa nói giáo viên vừa chỉ trên bảng để tạo hình ảnh trực quan.
	c) Học sinh thực hiện đặt tính rồi tính : 16,25 x 6,7
	Thống nhất kết quả đúng, hướng dẫn bạn còn gặp khó khăn.
	Hoạt động 3. Làm việc cặp đôi ( Khắc sâu kiến thức) 
	Làm việc cặp đôi cùng bạn đọc nội dung quy tắc cách nhân một số thập phân với một số thập phân, nói với bạn cách nhân một số thập phân với một số thập phân, lấy ví dụ minh họa.
	B. Hoạt động thực hành
	Hoạt động cặp đôi
	Hoạt động 1. Đặt tính rồi tính
	Học sinh làm việc cá nhân, sau đó từng cặp đổi vở chữa bài cho nhau
	a) 25,8 x 1,5 b) 16,25 x 6,7 c) 0,24 x 4,7 d) 7,826 x 4,5	
	Hoạt động 2 Hình thức tổ chức như HĐ 1, giáo viên quan sát, kiểm tra các nhóm làm việc, hoặc trợ giúp nhóm, học sinh còn lúng túng. 
Tính rồi so sánh giá trị của a x b và b x a 
a
b
a x b
b x a
2,36
4,2
3,05
2,7
	b) Em và bạn đọc rồi giải thích cho nhau nghe nội dung :
c) Em vận dụng viết ngay kêt quả tính:
 4,34 x 3,6 = 15,624 9,04 x 16 = 144,64
 3,6 x 4,34 = ............. 16 x 9,04 = ..............
Hoạt động 3. Thực hiện lần lượt các hoạt động sau.
a) Đặt tính rồi tính :
Các em hoạt động cá nhân, so sánh kết quả
142,57 x 0,1 531,75 x 0,01
b) Học sinh đọc theo cặp rồi giải thích cho nhau nghe nội dung :
Giải thích cho bạn tại sao khi nhân một số thập phân với 0,1 ; 0,01 ; 0,001... ta không cần đặt tính mà chỉ việc dịch chuyển dấu phẩy sang bên trái một, hai, ba,.. chữ số.
Giáo viên quan sát, giúp đỡ. Khắc sâu lại kiến thức trong nhóm, có thể giải thích thêm nếu học sinh chưa hiểu.
c) Tính nhẩm.
Học sinh làm việc cá nhân đổi vở kiểm tra nhau.
Hoạt động 4. Viết các số đo dưới dạng số đo có đơn vị là ki-lô-mét vuông
Học sinh thực hiện cá nhân, làm xong báo cáo nhóm trưởng, nhóm trưởng kiểm tra.
Hoạt động 5, 6. Giải các bài toán sau :
Học sinh làm bài, đổi vở chữa bài cho nhau.
Đây là 2 bài Toán có lời văn nếu trong lớp có nhiều học sinh gặp khó khăn chưa làm được. Ta sẽ chuyển sang hoạt động lớp để đảm bảo học sinh kịp tiến độ chương trình. Nhưng vẫn đảm bảo tính tích cực lấy học sinh làm trung tâm.
Học sinh báo kết quả những việc em đã làm.
Giáo viên có thể dùng sơ đồ tư duy như sau để củng cố lại kiến thức cho học sinh.
C. Hoạt động ứng dụng
Các em đọc yêu cầu hoạt động ứng dụng, yêu cầu các em về nhà đo thực tế rồi tính diện tích của nền căn phòng, chia sẻ với người thân.
Giáo viên nhận xét và ghi nhận kết quả học tập của học sinh vào vở hay lời nhận xét trực tiếp.
	Với bài học trên học sinh đã được làm việc theo đúng quy trình, trong bất cứ hoạt động nào học đều được làm việc cá nhân trước khi hoạt động cặp đôi, hoạt động nhóm, hoạt động cả lớp. Học sinh được được khắc sâu kiến thức qua sơ đồ tư duy hoặc cũng có thể giáo viên gợi ý để học sinh tự vẽ sơ đồ kiến thức, như vậy học sinh càng nhớ lâu hơn.
5.4. Kết quả đạt được 
	Sau khi kiểm nghiệm kết quả đạt được dạy môn Toán theo mô hình trường học mới.
Với các đặc điểm đã nêu trên, ta thấy lớp học theo mô hình mới đã có sự thay đổi căn bản về phương pháp và hình thức tổ chức lớp học so với kiểu truyền thống. Từ chỗ giáo viên phần lớn mang tính giảng giải, truyền thụ sang vai trò tổ chức, hướng dẫn các hoạt động để học sinh tìm đến kiến thức bài học. Học sinh từ nghe, làm thụ động thật sự chuyển sang tự học, nghiên cứu tìm ra kiến thức bài học theo nhóm; nhóm luôn hỗ trợ lẫn nhau, với phương pháp chủ đạo là phương pháp dạy học hợp tác nhóm.
 Việc nhận xét quá trình làm việc của nhóm trưởng cũng không nên qua loa, đại khái. Càng đưa ra nhận định cụ thể càng giúp học sinh tích lũy nhiều kinh nghiệm cho những lần làm việc sau. Những tiêu chí nhận xét cần thiết phải có:
- Sự phân công trong nhóm.
- Tinh thần thái độ làm việc của các thành viên trong quá trình thảo luận.
- Kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao.
- Kĩ năng trình bày kết quả hoặc giải thích chất vấn trước lớp.
 - Giáo viên đã nhận thức được những ích lợi của dạy học môn Toán: Giáo viên đã thấy rõ tác dụng của nhóm trưởng trong việc phát huy tính tích cực, chủ động, tăng cường sự tham gia của thành viên, như: mọi thành viên đều được trình bày ý kiến, thành viên trong nhóm tự tìm ra tri thức, nắm bài chắc hơn, hứng thú với học tập hơn, v.v... và phát triển những kĩ năng, như biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến của bạn, biết trình bày ý kiến của mình cho các bạn nghe và hiểu, biết thống nhất ý kiến,v.v...
- Còn đối với giáo viên thì dạy học nhóm giúp họ không phải nói nhiều trên lớp, nhưng chuẩn bị bài cần kỹ lưỡng hơn; hiểu khả năng của học sinh hơn v..v.
Từ quá trình thực hiện dạy môn Toán theo mô hình mới cũng như giải pháp đưa ra nhằm đạt hiệu quả cao trong quá trình dạy học. Có được kết quả như vậy là một quá trình kiên trì rèn luyện cho học sinh của bản thân tôi trong thời gian qua. Tuy kết quả còn ở mức độ khiêm tốn nhưng nó cũng góp phần đưa chất lượng lớp tôi lên đáng kể, gây được nhiều tình cảm cho phụ huynh học sinh và đặc biệt là gây được hứng thú học tập ở các em, khuyến khích được các em vươn lên trong học tập.
C. PHẦN KẾT LUẬN 
1. Bài học kinh nghiệm
Từ những kết quả đạt được trong quá trình giảng dạy môn Toán tôi thấy việc giúp đỡ học sinh chưa đạt chuẩn kiến thức kĩ năng môn Toán là việc quan trọng. Để nâng cao chất lượng học tập cho học sinh nói chung, học sinh lớp 5 nói riêng, người giáo viên cần phải :
 - Nắm được yêu cầu kiến thức cơ bản của chương trình Toán 5.
 - Dạy học sinh nắm chắc kiến thức cơ bản các phép tính về số thập phân thông qua số tự nhiên.
 - Rèn luyện cho học sinh nắm chắc kiến thức cơ bản, vận dụng quy tắc vào giải Toán. Trước hết phải thuộc quy tắc và công thức tính, vận dụng thành thạo các phép tính, với số đơn giản trước khi áp dụng giải Toán.
 - Từ việc nắm chắc kiến thức cơ bản, cho học sinh luyện tập thực hành các phép tính mẫu sau đó mở rộng ra các bài Toán phức tạp hơn.
 - Một yêu cầu quan trọng đối với giáo viên là: Giáo viên phải yêu nghề, mến trẻ, hết lòng vì nghề nghiệp, vì học sinh tìm tòi phương pháp giảng dạy thích hợp.
 - Giáo viên phải nắm chắc từng đối tượng học sinh, từng cá nhân cụ thể để có phương pháp thích hợp.
 - Trong quá trình dạy học, giáo viên cần kết hợp cùng gia đình, cần động viên nhắc nhỏ kịp thời để các em có cố gắng hơn.
2. Ý nghĩa và kiến nghị
 	Để thực hiện mô hình trường học mới áp dụng cho hoạt động hướng dẫn học môn Toán và dạy học theo nhóm trở thành hoạt động dạy học thường xuyên, có chất lượng, mang lại hiệu quả cao cho công tác dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục. Cụm chuyên môn và các trường thường xuyên tổ chức các chuyên đề theo từng môn và các hoạt động giáo dục cho giáo viên học hỏi, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau. Nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. 
 	Và cuối cùng, kính chúc sức khỏe đến với các thầy cô trong hội đồng chấm Sáng kiến kinh nghiệm. Tôi rất mong muốn nhận được sự đóng góp của các đồng chí để đề tài này hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn ! 
 Trường Xuân, ngày 15 tháng 01 năm 2018
 Người viết 
 Phạm Ngọc Dũng
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CẤP TRƯỜNG
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CẤP HUYỆN
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------