Sáng kiến kinh nghiệm Đưa trò chơi dân gian vào tiết hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
ĐƯA TRÒ CHƠI DÂN GIAN VÀO 
TIẾT HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC 
NGOÀI GIỜ LÊN LỚP 
A - Phần mở đầu 
I. Lí do chọn đề tài: 
Ở lứa tuổi học sinh tiểu học, trẻ em không những được chăm sóc sức 
khỏe, được học tập mà phải cần được thỏa mãn nhu cầu vui chơi. Vui chơi là 
hoạt động chủ đạo thông qua hoạt động trò chơi, trẻ em được phát triển trí 
tuệ, thể chất, tình cảm, quan hệ xã hội nhằm phát triển toàn diện nhân cách 
cho trẻ. 
Năm học 2008 – 2009 là năm đầu tiên thực hiện chỉ thị 40/2008/CT-
BGDĐT ngày 22 tháng 7 năm 2008 của BGD – ĐT về việc phát động phong 
trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện – Học sinh tích cực”. Trong 2 
mục tiêu, 5 yêu cầu và 5 nội dung của chỉ thị 40 có nội dung: “Tổ chức các 
trò chơi dân gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với 
lứa tuổi của học sinh”. 
Ngược dòng thời gian với những người đã từng học tập ở thập kỷ 70, 
80 trở về trước. Những trò chơi như u tù, kéo co, thả diều, đánh chuyền, nhảy 
dây Ký ức tuổi thơ còn đọng lại trong ta là sự sảng khoái, hả hê khi thắng 
cuộc trò chơi kéo co, sung sướng đến tê người khi cánh diều no gió, bay bổng 
của trò chơi thả diều, là sự ú tim hồi hộp của trò chơi trốn tìm. 
Có lẽ những kỉ niệm thời thơ ấu gắn liền với những trò chơi hấp dẫn, 
lôi cuốn của trẻ thơ. Tiếc rằng, những trò chơi hồn nhiên ấy đang dần mai 
một, ngày càng bị lãng quên. Ngày nay, trước sự bùng nổ của công nghệ số, 
trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa, quá trình đô thị hóa và sự phát 
triển như vũ bão của công nghệ thông tin, những trò chơi dân gian trở nên xa 
lạ đối với trẻ thơ. Thay vào đó là những trò chơi điện tử mang tính bạo lực, 
nguy hiểm. Các hàng trò chơi điện tử mọc lên nhan nhản từ miền ngược đến 
miền xuôi mà khách hàng ở đây chỉ toàn là các em nhỏ. Lời cảnh báo của 
chúng ta những người làm công tác giáo dục: “Hãy ngăn chặn các trò chơi vô 
bổ bằng việc phát huy tốt trò chơi dân gian – một di sản văn hóa quí báu của 
dân tộc”. 
Tuy nhiên, trong thực tế việc chuyển tải các trò chơi dân gian cho học 
sinh tiểu học còn gặp nhiều bất cập do những khó khăn như: không gian, thời 
gian chơi, cách thức tổ chức trò chơi, chơi như thế nào để vừa vui tươi, lành 
mạnh vừa đảm bảo an toàn cho học sinh. Trong khi học sinh hiện nay, nhất là 
học sinh ở các vùng miền nói chung chưa có điều kiện tiếp cận với các trò 
chơi dân gian và bản thân nhiều giáo viên cũng còn bỡ ngỡ trước các trò chơi 
dân gian. Để tổ chức được các trò chơi dân gian có hiệu quả, lôi cuốn có tính 
giáo dục cao là một điều nan giải. Trước tình hình đó, là một giáo viên chủ 
nhiệm, tôi luôn trăn trở đi tìm ra các giải pháp để tổ chức trò chơi dân gian 
đạt nhiều kết quả nhằm thiết thực cụ thể hóa phong trào thi đua “Xây dựng 
trường học thân thiện – học sinh tích cực”. Sau đây tôi xin trình bày sáng 
kiến kinh nghiệm của mình với đề tài: “Đưa trò chơi dân gian vào tiết Hoạt 
động giáo dục ngoài giờ lên lớp”. 
II. Thực trạng trước khi thực hiện các giải pháp của đề tài: 
1. Thuận lợi: 
- Được sự quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện của BGH nhà trường cũng như 
tổ khối chuyên môn. 
- Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học là ham thích sự vui nhộn, thích 
khám phá những điều mới lạ, đặc biệt là các trò chơi. Các em muốn hòa mình vào 
các trò chơi tìm sự thoải mái thư giãn sau tiết học căng thẳng. 
2. Khó khăn: 
- Đa số các em còn rụt rè, thiếu tự tin, kĩ năng làm việc theo nhóm còn hạn 
chế, khả năng ứng xử trước các tình huống không linh hoạt. 
- Giáo viên chưa tạo môi trường nhằm kích thích trẻ hứng thú khi vui chơi, 
chưa nắm được nội dung các trò chơi dân gian. 
3. Số liệu thống kê: 
Khi xây dựng đề tài này tôi đã tìm hiểu khả năng nhận biết của học sinh 
qua khảo sát và đề ra một số tiêu chí của học sinh về các trò chơi dân gian như 
sau: 
* Đối tượng nghiên cứu: học sinh lớp 5 Ba ở trường Tiểu học Xuân Thạnh 
– Huyện Thống Nhất – Tỉnh Đồng Nai. 
* TSHS: 30 
Ham thích trò chơi dân gian 25/30 
Hiểu biết về trò chơi dân gian 12/30 
Mạnh dạn, tự tin khi tham gia trò chơi 15/30 
Thể hiện tinh thần đoàn kết 25/30 
Biết tự tổ chức trò chơi 10/30 
Sáng tạo trong khi chơi trò chơi 8/30 
B - Phần nội dung 
I. Cơ sở lý luận: 
Trò chơi dân gian là vốn quý của dân tộc đã gắn liền với đời sống lao động 
và các hội hè, đình đám của nhân dân. Trò chơi vừa thể hiện tính sáng tạo của 
người lao động vừa là giải trí sau những ngày lao động mệt nhọc, bày tỏ niềm vui 
mùa bội thu, hay chiến thắng thiên nhiên, Trò chơi đa dạng cuốn hút người 
chơi bởi sự bình dị khéo léo, nhạy bén, hấp dẫn, vui tươi, hòa nhập, cởi mở trong 
cuộc sống. 
Trò chơi dân gian cũng là một di sản quý báu của dân tộc. Nó được kết 
thành từ quá trình lao động và sinh hoạt, trong đó tích tụ cả trí tuệ và niềm vui 
cuộc sống của bao thế hệ người Việt xưa. Đặt biệt đối với trẻ em, trò chơi dân 
gian với những chức năng đặc biệt của nó đã mang lại cho thế giới trẻ thơ nhiều 
điều thú vị, bổ ích. Đúng như lời PGS.TS Nguyễn Văn Huy, giám đốc bảo tàng 
Dân tộc Việt Nam đã nói “Cuộc sống đối với trẻ em không thể thiếu những trò 
chơi. Trò chơi dân gian không đơn thuần là trò chơi của trẻ con mà nó chứa 
đựng cả nền văn hóa dân tộc Việt Nam độc đáo và giàu bản sắc. Trò chơi dân 
gian không chỉ chắp cánh cho tâm hồn trẻ, giúp trẻ phát triển tư duy, sáng tạo, 
mà còn giúp các em hiểu về tình bạn, tình yêu gia đình, quê hương đất nước. 
Ngày nay, các em được sống ở một xã hội công nghiệp, chỉ quen với máy móc và 
không có khoảng thời gian chơi cũng là thiệt thòi. Thiệt thòi hơn khi các em 
không được làm quen với những trò chơi của thiếu nhi ngày trước – đang ngày 
càng bị mai một và lãng quên, không chỉ ở thành thị mà còn có ở cả các vùng 
quê. Vì thế giúp các em hiểu và quay về nguồn cội với các trò chơi dân gian là 
một việc làm cần thiết”. 
Hướng đến mục tiêu “Xây dựng trường học thân thiện – Học sinh tích 
cực”. Đưa trò chơi dân gian vào nhà trường là điều hết sức cần thiết, không 
những góp phần rèn luyện sức khỏe, kĩ năng ứng xử hợp lí các tình huống trong 
cuộc sống, thói quen và kĩ năng làm việc mà còn kích thích học sinh học tập tốt 
“chơi vui, học càng vui”. Sau những giờ học căng thẳng với những bài toán khó 
phải động não suy nghĩ, những bài văn phải vận dụng tư duy, trò chơi dân gian là 
món ăn tinh thần bổ ích sảng khoái cho học sinh, tạo không khí vui tươi cởi mở, 
học sinh gần gũi thân thiện nhau hơn bởi những trò chơi có tính hài hước dí dỏm 
thể hiện sự tương tác khi chơi. 
 Trò chơi dân gian được gắn liền với môi trường sống. Nó thường đơn giản, 
dễ chơi, vật dụng dễ tìm, không tốn tiền, dễ tổ chức dù trong không gian hẹp như 
góc sân, lớp học. Tất cả những trò chơi có chung một mục đích là rèn luyện sức 
khỏe, nhanh tay, tinh mắt, sáng tạo, khéo léo, vun đắp tình cảm hồn nhiên vô tư 
cho trẻ, nhất là trẻ đang độ tuổi tiểu học. 
II. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài: 
Từ những thực trạng nêu trên, ngay từ đầu năm học 2010 - 2011 tôi đã suy 
nghĩ và tìm ra nhiều biện pháp áp dụng thành công trong việc đưa “Trò chơi dân 
gian vào trường học – kích thích hứng thú học sinh học tập”. 
1. Biện pháp I: Sưu tầm và chọn lọc các trò chơi các trò chơi phù hợp 
với học sinh. 
 Như chúng ta đã biết, trò chơi dân gian Việt Nam rất phong phú, đa dạng 
nhưng không phải trò chơi nào cũng phù hợp với học sinh. Vì thế, giáo viên nên 
có sự cân nhắc lựa chọn cho phù hợp nếu không sẽ không đạt hiệu quả mà còn 
phản tác dụng giáo dục. Ngoài vốn hiểu biết sẵn có, tôi còn tìm hiểu thêm trên 
mạng, trong sách báo, cẩm nang 100 trò chơi dân gian Việt Nam, Sau khi sưu 
tầm các trò chơi, tôi phân loại và giới hạn một số trò chơi cụ thể như sau: 
Trò chơi luyện tinh mắt dẻo 
chân 
Trồng nụ trồng hoa, nhảy lò cò, 
nhảy dây, đá cầu, bắn bi, nu na nu 
nống, 
Trò chơi luyện sự phán đoán 
tính toán chính xác 
Ô ăn quan, cờ gánh, chơi chuyền, 
Trò chơi phát hiện sự nhanh 
nhẹn, khéo léo, phát huy tinh thần 
tập thể 
Kéo co, rồng rắn lên mây, cướp 
cờ, 
Trò chơi rèn luyện sự phán đoán 
thính tai 
Bịt mắt bắt dê, bỏ khăn, 
Mỗi trò chơi phù hợp không gian tổ chức mới phát huy được tác dụng của 
nó: 
- Tận dụng không gian rộng, 
thoáng cho học sinh chơi các trò 
chơi như: Rồng rắn lên mây, bịt 
mắt bắt dê, nhảy dây, nhảy lò cò, 
nhằm rèn luyện và phát triển thể 
lực. 
- Trong lớp học, góc lớp: nên cho học sinh chơi theo nhóm: ô ăn quan, chơi 
chuyền, kéo cưa lừa xẻ, cờ gánh, 
Đặc biệt đặc trưng của trò chơi dân gian, khi chơi các em vừa chơi vừa hát 
hoặc đọc lời đồng dao. Từ những thông tin thu được tôi hướng dẫn cho học sinh 
học thuộc và tạo hào hứng trong khi chơi. 
Ví dụ: 
+ Chơi chuyền: 
“Chuyền chuyền một một 
một đôi ” 
+ Kéo cưa lừa xẻ: “Cù 
cưa cút kít. Làm ít ăn nhiều 
” 
+ Nhảy lò cò: “ Nhảy lò 
còCho cái giò nó khỏe” 
+ Tập tầm vông: “Tập 
tầm vông tay không tay có” 
2. Biện pháp II: Qui định thời gian tổ chức chơi. 
Không phải trong giờ ra chơi nào cũng tổ chức trò chơi dân gian, nếu tổ 
chức thường xuyên e rằng quỹ thời gian không cho phép. Tùy tình hình thực tế và 
thời tiết, tôi qui định lớp tổ chức trò chơi vào những giờ giải lao hay vào tiết hoạt 
động ngoài giờ lên lớp. 
Lên lịch trò chơi cụ thể từng tháng: 
 Thời gian Trò chơi 
Tháng 9, 10 Kéo co, ô ăn quan, kéo cưa lừa xẻ, 
đá cầu, rồng rắn lên mây 
Tháng 11, 12 Chơi chuyền, kéo co, trồng hoa 
trồng nụ, nhảy lò cò, nhảy ô tiếp sức 
Tháng 1, 2, 3 Cờ gánh, bịt mắt bắt dê, tập tầm 
vông, cướp cờ, bắn bi 
Tháng 4, 5 Ôn luyện các trò chơi đã biết 
Kế hoạch tổ chức các trò chơi: Dựa vào lịch trò chơi đã đề ra, giáo viên cho 
học sinh tìm hiểu lồng ghép vào tiết sinh hoạt cuối tuần các trò chơi mà giáo viên 
đã chuẩn bị phổ biến và cho học sinh chơi vào tuần kế tiếp. 
 Lập kế hoạch, sắp xếp trò chơi cho các em theo từng buổi để đảm bảo sức 
khỏe, đảm bảo điều kiện thời tiết. 
3. Biện pháp III: Khi tổ chức trò chơi cần thực hiện các nguyên tắc: 
a) Nguyên tắc 1: