SKKN Nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với Văn học, làm quen với chữ viết

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO 
TRẺ LÀM QUEN VỚI VĂN HỌC, 
LÀM QUEN VỚI CHỮ VIẾT 
 I. Đặt vấn đề: 
Bác Hồ vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc ta đã nói: 
"Vì lợi ích 10 năm trồng cây 
Vì lợi ích trăm năm trồng người" 
Lời dạy đó thấm nhuần sâu sắc cho những người làm công tác giáo dục 
nói chung và giáo dục Mầm non nói riêng. Sự nghiệp "Trồng người" có một ý 
nghĩa hết sức quan trọng và lớn lao đối với đất nước vì đất nước ta đang bước 
vào thời kỳ "Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá". Để đạt được điều đó giáo dục 
có vị trí quan trọng hàng đầu bởi vì Đảng ta đã nhấn mạnh: "Giáo dục là quốc 
sách hàng đầu" trong đó giáo dục Mầm non có vị trí đặc biệt quan trọng, vì 
bậc học Mầm non là nền tảng đầu tiên để đào tạo con người mới trong thời kỳ 
Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá đất nước. 
Quán triệt và thực hiện tốt quan điểm, đường lối của Đảng về phát triển 
giáo dục, trong những năm qua đã có sự chỉ đạo thống nhất từ Trung ương đến 
địa phương. Đã có nhiều công trình nghiên cứu cơ bản và ứng dụng làm cơ sở 
cho việc xây dựng nội dung, phương pháp trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ 
Mầm non. Việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện luôn luôn là mục tiêu 
phấn đấu của bậc học Mầm non. Bởi vậy hàng năm có những chuyên đề bổ 
sung chỉnh sửa để phù hợp, với công tác chăm sóc giáo dục trẻ trong thời kỳ 
đổi mới. Một trong những nội dung đó là thực hiện chuyên đề "Nâng cao chất 
lượng cho trẻ làm quen với văn học, làm quen với chữ viết " có một ý nghĩa 
hết sức to lớn vì qua đó trẻ sẽ được tiếp xúc với lời hay ý đẹp trong văn học, 
tiếp xúc với ngôn từ, với hình ảnh. Hình ảnh ở đây là hình ảnh trẻ cảm nhận 
được qua thơ qua, qua chuyện kể, đồng dao ca dao, các hình ảnh đó rất gần gủi 
với trẻ, như là: Cỏ, cây, hoa, lá: 
Hoa cà tim tím 
Hoa mướp vàng vàng 
Hoa lựu chói chang 
Đỏ như đốm lửa... 
 Hoặc các hiện tượng thiên nhiên gần gũi như mặt trời, trăng, sao: 
Ông mặt trời óng ánh 
Toả nắng hai mẹ con 
 Hoặc là: 
Những ngôi sao trên trời 
Như cánh đồng mùa gặt... 
 Tất cả đều hiện lên trong thơ, truyện bằng những hình ảnh phong phú, từ 
ngữ biểu cảm, cấu trúc hoàn chỉnh, ngôn ngữ giàu nhạc điệu đã bồi dưỡng cho 
tâm hồn trẻ những cảm xúc ban đầu, trẻ sẽ được giáo dục về mặt tình cảm, trí 
tuệ, đạo đức đồng thời cũng kơi dậy về mặt năng khiếu, thẩm mỹ. 
 Như ta đã biết, ngay từ lúcc lọt lòng mẹ, nằm trên chiếc nôi đưa, trẻ đã 
thích thú lắng nghe những câu ca dao trong lời ru của bà, của mẹ.... Những bài 
ca dao về cái cò, cái vạc, cái nông... đã đi vào giấc ngủ của trẻ, có nhà thơ đã 
viết: 
Ngày con ra đời lời ru đẩy tao nôi 
Những cái vạc, cái nông... trong lời ru con ngủ 
Cô Tấm gọi: bống bống bang bang nho nhỏ 
Quả thị thơm cho đời con ngoan . 
 Lớn lên chút nữa, những chuyện kể dân gian, cổ tích mà trẻ được bà, mẹ 
kể cho nghe đã là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của trẻ. 
Khi trẻ vào trường Mầm non, môn học mà trẻ yêu thích nhất đó là văn học. Đối 
với trẻ Mầm non văn học như những bài học đầu tiên về cuộc sống. Trẻ rất 
thích thú khi nghe kể chuyện đọc thơ và thích xem biểu diễn rối, diễn kịch. 
Không những trẻ giành nhiều thời gian cho sở thích mà đó chính là nội dung 
những câu chuyện bài thơ đã gây ra những biến đổi trong tâm lý trẻ, nó chi 
phối các hoạt động khác, làm cho nó mang màu sắc độc đáo của lứa tuổi Mầm 
non. Việc "Nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với văn học, làm quen với 
chữ viết" sẽ hình thành lòng yêu thích văn học, yêu thích chữ viết từ đó trẻ sẽ 
được phát triển trí tưởng tượng, tâm hồn trẻ giàu cảm xúc, trẻ thêm yêu quê 
hương đất nước, kính yêu Bác Hồ yêu bố mẹ, ông bà, yêu những việc làm tốt, 
không đồng tình với việc làm xấu... 
 ở lứa tuổi Mầm non trẻ đặc biệt nhạy cảm trước những vấn đề buộc về 
tình cảm, bởi vậy nội dung tư tưởng của nhiều bài thơ, câu chuyện đem đến 
cho trẻ lòng yêu thương con người, yêu thiên nhiên đất nước. Việc "Nâng cao 
chất lượng cho trẻ làm quen với văn học, làm quen với chữ viết" có một ý 
nghĩa hết sức to lớn đối với trẻ Mầm non và nhất là trong việc chuẩn bị cho trẻ 
vào lớp 1 nhưng trên thực tế kết quả đạt được khi chưa thực hiện chuyên đề 
còn thấp, chưa thật sự được chú trọng. Một phần do năng lực của giáo viên còn 
hạn chế. Một phần do nghệ thuật lên lớp của giáo viên còn hạn chế mà bộ môn 
này đòi hỏi ở người giáo viên phải có nghệ thuật lên lớp cao để thể hiện tốt tác 
phẩm văn học. Một phần do điều kiện giáo viên đứng lớp ngày hai buổi nên 
gặp khó khăn trong việc học tập tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn 
cũng như nghệ thuật lên lớp. Do đặc thù tiếng địa phương còn nặng nên việc 
thể hiện tác phẩm văn học chưa được diễn cảm. Một phần còn do giáo viên còn 
lúng túng, cứng nhắc trong chuyển đổi hình thức dạy trẻ, chưa linh hoạt, sáng 
tạo, còn nặng nề hình thức dạy cũ. Và còn một khó khăn không nhỏ đó nhận 
thức của một số phụ huynh chưa coi trọng công tác chăm sóc giáo dục trẻ cũng 
như chưa thấy được tầm quan trọng của việc "Nâng cao chất lượng cho trẻ 
làm quen với văn học, làm quen với chữ viết". Trong quá trình thực hiện còn 
gặp nhiều khó khăn về cơ sở vật chất (đồ dùng dạy học). Đã có đồ dùng để dạy 
học nhưng đồ dùng của bộ môn này đòi hỏi tính sáng tạo, tính nghệ thuật và 
thẩm mỹ cao, đòi về sự phong phú, đa dạng về thể loại đồ dùng mới thu hút và 
hấp dẫn trẻ. Xác định được ý nghĩa to lớn trong việc "Nâng cao chất lượng 
cho trẻ làm quen với văn học, làm quen với chữ viết" và đứng trước những 
thực trạng trên nên tôi đã chọn đề tài: Một số kinh nghiệm để thực hiện tốt 
chuyên đề "Nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với văn học, làm quen với 
chữ viết". 
 II. biện pháp: 
 Qua ba năm thực hiện chuyên đề tôi dự toán áp dụng một số biện pháp 
sau: 
 1. Tạo môi trường cho trẻ "làm quen với văn học, làm quen với chữ 
viết": 
 Ngay từ đầu năm học, cô giáo cần phối hợp với cha mẹ các cháu đóng 
góp sưu tầm các sách văn học các hoạ báo tạp chí nguyên liệu cho trẻ tự làm 
sách để xây dựng "góc sách" mang nội dung văn học. Tại "góc sách" trẻ được 
xem các sách tranh chuyện, tạp chí, hoa báo... Cô sẽ đọc cho trẻ nghe và dạy 
trẻ cách tri giác tranh chuyện. Dần dần trẻ có thể tự "đọc" lúc đầu trẻ sẽ đọc 
theo trí nhớ, trẻ nhớ về nội dung câu chuyện cô đã kể rồi khớp với nội dung 
truyện với sách tranh truyện. Trong lớp bố trí góc văn học hoặc "vườn cổ tích" 
trang trí các hình ảnh trong câu chuyện cổ tích, các bài thơ theo chủ điểm mà 
trẻ đã được nghe, được đọc, vì đặc điểm tư duy của trẻ là tư duy trực quan hình 
tượng nên trẻ rất thích được xem các hình ảnh. Ngoài góc văn học cô cần tận 
dụng các khoảng trống trong lớp treo các bức tranh có nội dung minh hoạ, các 
câu chuyện bài thơ, hình ảnh nhân vật ngộ nghĩnh, trong các câu chuyện bài 
thơ để trẻ được quan sát, tiếp xúc và các góc, các đồ dùng đều viết chữ to để 
hàng ngày khi chơi ở các góc, khi lấy đồ dùng đồ chơi trẻ được tiếp xúc, được 
quan sát, được "đọc" từ đó trẻ biết ý nghĩa của từ, tên của đồ dùng, của góc... 
Trẻ được làm quen với chữ viết tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ lên loép 1 và 
học phổ thông vào dịp ngày lễ hội, cô có thể cho trẻ cùng cô làm các đồ dùng 
minh hoạ hoặc trang trí quần áo để đóng kịch, làm mũ nhân vật. Trẻ rất yêu 
thích và hứng thú khi được cùng tham gia thể hiện. 
 2. "Nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với văn học, làm quen với 
chữ viết" qua các hoạt động: 
 a. Hoạt động chung: 
 Thực hiện đổi mới phương pháp chăm sóc giáo dục tôi đã áp dụng 
phương pháp tích hợp môn học vào các tiết dạy như: Toán, giáo dục âm nhạc, 
làm quen môi trường xung quanh... 
 Ví dụ: Khi dạy môn "làm quen môi trường xung quanh" đề tài "quá 
trình phát triển của cây từ hạt" tôi đã vận dụng đưa bài thơ "vòng quay luân 
chuyển" vào để giới thiệu bài. 
"Từ những hạt quýt 
Nảy ra mầm non 
Mầm thành cây xanh 
Ra hoa đầy cành 
Hoa lại thành quả 
Quýt vàng ngọt lành 
Người ta ăn quả 
Nhả hạt xinh xinh 
Từ những hạt ấy 
Nảy ra mầm non 
Mầm thành cây xanh 
Ra hoa đầy cành 
Hoa lại ra quả 
Quýt vàng ngọt lành 
Vòn quay luân chuyển 
Tiếp mãi không ngừng" 
 Và vận dụng cây chuyện "chú đỗ con" để kể cho trẻ nghe ở phần củng 
cố. Kết thúc câu chuyện tôi nhấn mạnh cho trẻ biết "chú đỗ con chính là hạt 
đậu, được mưa xuân tưới nước, được bác mặt trười sưởi ấm đã nảy mầm 
thành cây đậu đấy". Khi vận dụng cây chuyện, bài thơ vào tiết học thì tiết học 
đỡ khô khan và rất sinh động, trẻ hứng thú học và kết quả trẻ nắm rất vững quá 
trình phát triển của cây từ hạt mà theo tôi nghĩ nếu chỉ chắc lời giải của cô thì 
kết quả chưa thể đạt được cao như mong muốn. 
 Cũng ở tiết này tôi đã vận dụng cho trẻ làm quen với chữ viết. Dưới các 
bức tranh hạt - mầm cây - cây có hoa - cây có quả, tôi viết từ tương ứng ở phía 
dưới. Quá trình từ quan sát tranh đồng thời cho trẻ đọc từ, trẻ hiểu được ý 
nghĩa của từ đó, được nhận biết mặt chữ nhằm phát triển lời nói cung cấp vốn 
từ và trẻ được làm quen với chữ viết một cách hiệu quả nhất. 
 Ví dụ: Khi dạy môn giáo dục âm nhạc, bài hát "ông cháu" tôi đã đưa bài 
thơ "ông em" để giới thiệu dẫn dắt vào bài. 
Ông em tóc bạc 
Trắng muốt như tơ 
Ông em kể chuyện 
Ngày xửa ngày xưa 
Em ngồi nghe chuyện 
Mê mãi, say sưa... 
 Ví dụ: Khi dạy môn Toán, đề tài "số 10" tôi đã vận dụng đưa câu 
chuyện "ai đáng khen nhiều hơn" để dẫn dắt vào bài. Cô kể: "Ngày xưa 
trong khu rừng nọ có hai anh em thỏ xám sống cùng mẹ, bố thì đưa làm xa 
nên cậu nào cũng tỏ ra mình là đứa con ngoan nhất, được mẹ khen nhiều 
nhất. Biết được chuyện đó một hôm thỏ mẹ bảo: Các em của mẹ, bvữa nay 
các con được nghỉ học, thỏ anh lên rừng hái cho mẹ 10 chiếc nấm hương, 
thỏ em ra đồng cổ hái cho mẹ 10 bông hoa đồng tiền thật đẹp..." bạn nào giỏi 
xung phong làm thỏ anh, thỏ em hái hoa và nấm cho mẹ nào ? tôi cho hai trẻ 
làm thỏ anh thỏ em đi hái hoa và nấm sau đó cho cả lớp đếm lại. Bằng cách 
này tiết học thêm sinh động trẻ rất hứng thú và thiết học toán đỡ khô khan khi 
đưa chuyện kể vào. 
 * Tíc