SKKN Một số kinh nghiệm trong chỉ đạo dạy học phân môn Tập Làm Văn Lớp 3 dạng bài “Kể hay nói, viết về một chủ đề” góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ KINH NGHIỆM TRONG CHỈ 
ĐẠO DẠY HỌC PHÂN MÔN TẬP LÀM 
VĂN LỚP 3 DẠNG BÀI “KỂ HAY NÓI, 
VIẾT VỀ MỘT CHỦ ĐỀ” GÓP PHẦN 
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC 
MÔN TIẾNG VIỆT 
 PHầN Mở ĐầU 
1. Lý do chọn vấn đề: 
Trong chương trình Tiểu học hiện nay, mục tiêu chính của môn Tiếng 
Việt là hình thành và phát triển cho học sinh các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. ở 
lớp 3, phân môn Tập làm văn rèn cả bốn kỹ năng đó, nó góp phần bổ sung kiến 
thức, rèn luyện tư duy, giúp học sinh có năng lực sử dụng Tiếng Việt để học 
tập, giao tiếp, trau dồi những ứng xử có văn hoá, tinh thần trách nhiệm trong 
công việc, bồi dưỡng những tình cảm lành mạnh, tốt đẹp và hình thành nhân 
cách cho các em. 
Tuy nhiên, Tập làm văn là phân môn khó dạy nhất trong chương trình 
Tiếng Việt Tiểu học. Nó là phân môn mang tính sáng tạo vì một bài tập làm 
văn thể hiện sự suy nghĩ, tư duy của cá nhân, là tác phẩm không trùng lặp của 
mỗi học sinh. Phân môn này đòi hỏi người thầy, người trò phải thật sự say mê 
nghiên cứu, tìm hiểu, tiếp thu bằng cả trí óc lẫn tâm hồn thì mới có thể dạy và 
học tốt được. Một bài tập làm văn là kết quả của sự tổng hợp kiến thức về lí 
thuyết Tập làm văn, kiến thức đã học trong phân môn Tập đọc, Luyện từ và 
câu, kiến thức về đời sống xã hội, đồng thời phải có kĩ năng diễn đạt. Người 
GV cần vận dụng linh hoạt, tích cực đổi mới phương pháp dạy học, quan tâm 
đến việc lấy HS làm trung tâm trong quá trình dạy học. GV phải quan tâm, 
giúp HS làm ra sản phẩm (kết quả học tập của HS) chứ không phải quan tâm 
đến sản phẩm (đáp án), nghĩa là GV phải gợi mở hướng dẫn để HS làm được 
bài tập.Với học sinh, làm được một bài Tập làm văn hay, các em cần phải huy 
động các kiến thức về Tập đọc, Luyện từ và câu, các hiểu biết về môi trường 
xung quanh cuộc sống  Nói chung môn Tập làm văn đòi hỏi học sinh phải 
vận dụng những kiến thức tổng hợp từ các phân môn khác của môn Tiếng Việt. 
Bởi vậy, Tập làm văn mang tính thực hành, toàn diện, tổng hợp. 
Qua thực tế chỉ đạo hoạt động dạy và học của bản thân, qua dự giờ giáo 
viên, đặc biệt là khi dự giờ tiết Tập làm văn lớp 3 trong nhà trường, bản thân 
tôi thấy có nhiều chỗ băn khoăn, trăn trở: Giáo viên chưa biết cách khai thác 
dẫn dắt học sinh tìm tòi kiến thức nhất là với dạng bài “Kể hay nói, viết về một 
chủ đề” lại càng lúng túng hơn. Bên cạnh đó, các em học sinh lớp 3 vốn sống 
còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định rõ trong giao tiếp. 
Cụ thể như: các em viết câu rời rạc, chưa liên kết, thiếu lôgic hoặc các câu đã 
có đủ ý nhưng chưa có hình ảnh, các từ ngữ được dùng về nghĩa chưa rõ ràng; 
 việc trình bày diễn đạt ý của các em có mức độ rất sơ lược, đặc biệt là khả 
năng miêu tả. Mặt khác tính sáng tạo thực hành trong văn bản chưa cao, thể 
hiện ở bố cục bài văn, cách chấm câu, sử dụng hình ảnh gợi tả chưa linh hoạt, 
sinh động. Điều đó đã làm cho các em chán nản, lo sợ khi học tiết Tập làm 
văn. Vì thế yêu cầu đặt ra của Ban giám hiệu nhà trường là chỉ đạo giáo viên 
dạy Phân môn Tập làm văn như thế nào để các em hứng thú, tích cực, hào 
hứng với tiết Tập làm văn? 
Xuất phát từ những vấn đề trên, cùng với ham muốn học hỏi, muốn có 
cơ hội để tích luỹ thêm kinh nghiệm cho bản thân đã thôi thúc tôi chọn vấn đề 
“Một số kinh nghiệm trong chỉ đạo dạy học phân môn Tập làm văn lớp 3 
dạng bài “Kể hay nói, viết về một chủ đề” góp phần nâng cao chất lượng dạy 
học môn Tiếng Việt” làm sáng kiến kinh nghiệm của mình với mong muốn 
góp phần thiết thực vào hiệu quả dạy học phân môn Tập làm văn lớp 3 nói 
riêng, chất lượng môn Tiếng Việt nói chung ở trường tiểu học. 
2. Phạm vi áp dụng và điểm mới của sáng kiến: 
2.1. Phạm vi áp dụng của sáng kiến: Do năng lực của bản thân còn hạn 
chế, vì vậy dựa trên thực tế chỉ đạo hoạt động dạy-học, tôi chỉ trình bày một số 
kinh nghiệm trong chỉ đạo dạy học dạng bài “Kể hay nói, viết về một chủ đề” 
của phân môn Tập làm văn ở lớp 3 và nhân rộng tất cả các khối lớp ở trong 
trường nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt trong nhà 
trường. 
2.2. Điểm mới của sáng kiến: Việc nghiên cứu để thực hiện sáng kiến 
kinh nghiệm này tiến hành trong thời gian dài, được bản thân rút kinh nghiệm 
qua quá trình chỉ đạo giảng dạy các môn học, đặc biệt là phân môn Tập làm 
văn trong nhà trường. Những kinh nghiệm tích luỹ được, bản thân kịp thời ghi 
chép vào nhật kí chỉ đạo hoạt động chuyên môn của mình và thường xuyên cập 
nhật để so sánh, rút kinh nghiệm vào từng thời điểm trong năm học và so sánh 
kết quả với những năm học trước. Từ đó đề ra những biện pháp để chỉ đạo 
giảng dạy phân môn Tập làm văn đạt kết quả cao hơn. 
PHầN NộI DUNG 
i. Thực trạng dạy học dạng bài “Kể hay nói, viết về một chủ đề” của phân môn 
Tập làm văn lớp 3 ở trường chúng tôi: 
1.Việc dạy của giáo viên: Qua thực tế chỉ đạo dạy học và qua dự giờ thăm 
lớp giáo viên trong trường tôi nhận thấy: 
 Những mặt đã làm được: GV đã có sự chuẩn bị chu đáo: Phương tiện, 
tài liệu, hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó, ở nhiều mức độ khác nhau, có nhiều 
dạng câu hỏi khác nhau. GV đã nhấn mạnh được thể loại văn, kiểu bài, nội 
dung của đề bàiBước đầu thay đổi phương pháp dạy học lấy HS làm trung 
tâm... 
 Những hạn chế: Phần mở rộng vốn từ của giáo viên còn hạn chế. Khả 
năng diễn đạt của một số đồng nghiệp còn lúng túng, ngôn ngữ chưa được trau 
chuốt: giáo viên còn “bí từ” khi giảng. Kiến thức bài còn bó hẹp hoàn toàn 
trong sách giáo khoa và chỉ biết nêu lên trình tự trong sách giáo khoa chứ chưa 
biết khắc sâu, chốt nội dung khi dạy xong một tiết học. Khi dạy cho học sinh 
“Kể hay nói, viết về một chủ đề” giáo viên chỉ có nêu nội dung mấy câu hỏi ở 
sách giáo khoa cho học sinh trả lời bằng miệng sau đó yêu cầu học sinh viết về 
chủ đề đó. Do vậy mà hiệu quả giờ dạy chưa cao, học sinh thực hành viết bài 
chưa được, đặc biệt là những học sinh yếu. 
 Nguyên nhân của những hạn chế: 
 - Giáo viên còn thụ động kiến thức ở sách giáo khoa mà không chịu tìm tòi 
đọc thêm tài liệu khác liên quan đến giảng dạy đặc biệt là khi dạy Tiếng việt 
nên ngôn ngữ của giáo viên còn hạn hẹp, bí từ. 
 - Khi tổ chức các hoạt động trong giờ học, giáo viên chưa phân định được hoạt 
động nào là trọng tâm. Hình thức tổ chức dạy còn nghèo do giáo viên chưa 
thực sự đầu tư vào chất lượng bài soạn. 
 - Giáo viên chưa chịu khó suy nghĩ, tìm tòi, vận dụng các phương pháp dạy 
học và hình thức dạy học khác nhau vào các tiết dạy mà chỉ giảng dạy theo một 
quy trình áp đặt, rập khuôn. 
 - Việc tổ chức dạy các giờ Tập làm văn (được coi là dạy mẫu ) ở các trường 
tiểu học chưa nhiều nên giáo viên chưa có cơ hội để học tâp lẫn nhau nhằm 
nâng cao năng lực giảng dạy. 
2.Việc học của học sinh: 
 Những ưu điểm nổi bật: Đa số HS đã xác định được trọng tâm của đề 
bài. Học sinh khá -giỏi nói, viết lưu loát, mạch lạc, dùng từ sắp xếp ý, nối kết 
các đoạn thành một bài văn hoàn chỉnh có bố cục chặt chẽ. 
Những hạn chế: 
- Học sinh lớp 3 vốn ngôn ngữ của các em chưa nhiều: các em còn mãi chơi 
nhiều hơn học. Việc tiếp thu bài còn thụ động theo cách truyền tải của giáo 
viên nên ảnh hưởng đến chất lượng học tập của các em. 
 - Môn Tập làm văn là một môn khó, nhiều em còn ngại học văn, lười suy nghĩ 
nên ở các giờ học các em còn ngại phát biểu, viết bài qua loa cho xong chuyện. 
Cách dùng từ đặt câu chưa đúng, viết đoạn văn còn nghèo ý. 
- Học sinh còn nhút nhát, chưa mạnh dạn tự tin trong học tập. 
- Các lỗi học sinh còn mắc phải như: Lỗi lạc đề, lỗi chính tả, lỗi dùng từ, lỗi về 
câu, lỗi trình bày 
Nguyên nhân của những hạn chế: Học sinh không đọc kỹ đề bài, không 
có kỹ năng xác định đề bài; chưa nắm chắc luật chính tả; dùng từ còn tùy tiện, 
chưa biết sử dụng từ thích hợp, vốn từ còn nghèo nàn, chưa nắm được nghĩa 
của từ; viết câu còn rườm rà, có nhiều chi tiết thừa, diễn đạt chưa rõ ý; các câu 
còn chưa liên kết, chưa lôgic trong đoạn văn; chưa nắm chắc cách trình bày 
đoạn văn 
ii. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học dạng bài “Kể hay nói, viết về 
một chủ đề” của phân môn Tập làm văn lớp 3: 
Từ cơ sở thực tiễn và thực trạng như trên, tôi mạnh dạn đưa ra những 
biện pháp áp dụng trong chỉ đạo dạy học phân môn Tập làm văn ở trường 
chúng tôi dạng bài “Kể hay nói, viết về một chủ đề”như sau: 
Biện pháp 1: Tích cực chỉ đạo giáo viên sử dụng linh hoạt các hình thức 
hoạt động trong tiết dạy Tập làm văn theo hướng đổi mới. 
 Việc tổ chức tốt các hình thức dạy học nhằm cuốn hút học sinh vào các 
hoạt động học tập một cách chủ động tích cực. Các hình thức dạy học giáo 
viên cần sử dụng trong tiết Tập làm văn như: thảo luận nhóm, hoạt động cá 
nhân, hoạt động toàn lớp... Các hình thức tổ chức hoạt động học có thể là: 
đóng vai, vận dụng các trò chơi trong tiết học, các cuộc thi tiếp sức Qua đó 
học sinh lĩnh hội kiến thức, tích cực, tự giác “học mà chơi-chơi mà học”. 
Không khí học tập thoái mái khiến học sinh mạnh dạn, tự tin hơn. Các em dần 
dần có khả năng diễn đạt, phát biểu ý kiến, đánh giá trước đông người một 
cách lưu loát, rành mạch, dễ hiểu. 
So sánh với phương pháp dạy Tập làm văn lớp 3 truyền thống: mỗi tiết 
Tập làm văn chú trọng đến mục tiêu là hình thành bài văn theo một đề bài 
thuộc một thể loại văn nào đó dưới dạng nói hoặc viết. Tiết học diễn ra theo 
tiến trình: giáo viên hướng dẫn làm bài dựa theo dàn bài thuộc thể loại chung, 
đưa các câu hỏi gợi ý... khiến học sinh dễ nhàm chán, có cảm giác bị bắt buộc 
theo khuôn mẫu, không khuyến khích học sinh nói, viết những cảm xúc, nhận 
xét, đánh giá, sự miêu tả của chính các em. 
Trong chương trình sách giáo khoa lớp 3 hiện hành, mỗi tiết Tập làm 
văn là một hệ thống bài tập có tính định hướng, gợi mở, với nhiều dạng bài: 
nghe-nói, nói-viết, nghe-nói-viết...Vì vậy, trong chỉ đạo dạy Tập làm văn, 
chúng tôi yêu cầu giáo viên vẫn bám sát mục đích, yêu cầu của tiết dạy, bài 
dạy nhưng linh hoạt, chủ động hơn trong cách tổ chức các hoạt động dạy-học, 
phân bố thời gian hợp lý, vừa t