SKKN Một số biện pháp rèn kỹ năng giải các dạng toán về phép đo đại lượng trong chương trình Toán Lớp 5

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KỸ NĂNG 
GIẢI CÁC DẠNG TOÁN VỀ PHÉP ĐO 
ĐẠI LƯỢNG TRONG CHƯƠNG 
TRÌNH TOÁN LỚP 5 
I. MỞ ĐẦU: 
 CHƯƠNG I 
1/ LỜI MỞ ĐẦU: 
 Sáng kiến kinh nghiệm đề tài: “ Một số biện pháp rèn kỹ năng giải các 
dạng toán về phép đo đại lượng trong chương trình Toán lớp 5” được nghiên 
cứu trình bày và thực hiện nhằm giúp bản thân và đồng nghiệp tìm ra những 
biện pháp rèn luyện kỹ năng giải các dạng toán về phép đại lượng cho học 
sinh. Đồng thời giúp các em học sinh khắc phục được những sai lầm khi giải 
dạng toán này. 
 Đề tài gồm có 2 chương: 
- Chương I: 1. Lời mở đầu. 
 2. Lý do chọn đề tài. 
 3. Mục đích nghiên cứu. 
 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu. 
 5. Nhiệm vụ nghiên cứu. 
 6. Phương pháp nghiên cứu. 
 7. Giả thiết khoa học. 
Nội dung nghiên cứu một số vấn đề liên quan đến đề tài: 
1. Khái niệm liên quan. 
2. Cơ sở lí luận 
3. Cơ sở thực tiễn. 
-Chương II. 
 I. Nguyên nhân, thực trạng và giải pháp 
 II. Kết luận: 
 Những vấn đề được đặt ra trong đề tài là những vấn đề tôi đã suy nghĩ, học 
hỏi và thể hiện trong quá trình giảng dạy môn Toán lớp 5 ở Trường Tiểu học 
Bình Thuận- Bình Sơn – Quảng Ngãi. Rất mong nhận được sự nhận xét, góp ý 
chân thành của đồng nghiệp để tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ của người giáo 
viên. 
2. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
 - Nội dung chương trình môn Toán lớp 5 có vị trí đặc biệt quan trọng trong 
chương trình toán ở Tiểu học. Nội dung toán 5 chia thành 175 bài học, hoặc bài 
thực hành, luyện tập, ôn tập, kiểm tra. Đặc biệt Toán 5 giúp học sinh có cơ hội 
hình thành và phát triển các năng lực tư duy, trí tưởng tượng không gian, khả 
năng diễn đạt ( bằng ngôn ngữ nói và viết ở dạng khái quát và trừu tượng) sẽ 
nhiều hơn. Môn Toán 5 rất quan tâm đến ôn tập, củng cố, hệ thống 
hóa các kiến thức và kỹ năng cơ bản của chương trình môn Toán ở Tiểu học. 
Do đó, Toán 5 sẽ giúp học sinh đạt được những mục tiêu dạy học toán không 
chỉ ở Toán 5 mà toàn cấp Tiểu học. 
- Hình thành các kĩ năng thực hành tính, đo lường, giải các bài toán có nhiều 
ứng dụng thiết thực trong đời sống. 
- Trong chương trình của môn Toán 5 thì “ Đại lượng và đo đại lượng” là tuyến 
kiến thức khó dạy vì học sinh dễ nhầm lẫn trong quá trình luyện tập nên hiệu 
quả học tập chưa cao. 
 Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy lớp 5 tại trường Tiểu học Bình Thuận 
huyện Bình Sơn, trước thực tế đó tôi mạnh dạn nghiên cứu, tìm giải pháp rèn 
luyện kỹ năng giải các dạng toán về đại lượng và đo đại lượng đồng thời khắc 
phục những sai lầm khi giải dạng toán này bởi đây là việc cần thiết và cấp bách 
trong giai đoạn hiện nay để nâng cao chất lượng giáo dục. 
3/ MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: 
- Tìm hiểu phương pháp và nội dung dạy học rèn kỹ năng giải các dạng toán về 
phép đo đại lượng lớp 5. Những khó khăn khi triển khai nội dung dạy học: Rèn 
kỹ năng giải các dạng toán về phép đo đại lượng đối với đối tượng học sinh 
giỏi, khá, trung bình, yếu. 
- Tìm hiểu nguyên tắc dạy - học rèn kỹ năng giải các dạng toán về phép đo đại 
lượng và đề ra biện pháp để quan tâm tới các trình độ học sinh đặc biệt là học 
sinh trung bình, yếu giúp các em học tập tích cực, chủ động, phát huy được 
năng lực và kỹ năng giải toán về đại lượng. 
4/ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU: 
a. Đối tượng nghiên cứu: 
- Sách giáo viên, sách giáo khoa, các tài liệu tham khảo về dạy đại lượng và đo 
đại lượng cho học sinh lớp 5. 
- Thực trạng dạy rèn kỹ năng giải các dạng toán về phép đo đại lượng ở địa 
phương ( lớp 5 Trường Tiểu học Bình Thuận - Bình Sơn - Quảng Ngãi). 
b. Phạm vi nghiên cứu: 
 Phương pháp và nội dung dạy rèn kỹ năng giải các dạng toán về phép đo đại 
lượng lớp 5 trong việc dạy - học của giáo viên và học sinh lớp 5 thuộc tổ Năm 
trường Tiểu học Bình Thuận - Bình Sơn - Quảng Ngãi. 
5/ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: 
 Đề tài luôn tìm ra, chỉ ra cách thức tổ chức các hoạt động cho học sinh, đó là 
định hướng đổi mới phương pháp dạy học sâu sắc nhất ở tiểu học. Bên cạnh đó 
cũng định hướng cho giáo viên sao cho mọi học sinh đều tham gia hoạt động 
học, sao cho học sinh thấy mình tự phát hiện, tìm ra kiến thức mới. Giáo viên 
hướng dẫn học sinh sử dụng vốn hiểu biết của mình để hình thành kiến thức 
mới và bổ sung, hoàn thiện, khái quát và hệ thống các kiến thức về đại lượng và 
đo đại lượng đã học ở các lớp trước. 
 Trong chương trình Toán ở Tiểu học, các kiến thức về phép đo đại lượng gắn 
bó chặt chẽ với các kiến thức số học và hình học. Khi dạy học hệ thống đơn vị 
đo của mỗi đại lượng đều phải nhằm củng cố các kiến thức về hệ ghi số. Vì thế 
tôi đã xác định được nhiệm vụ đặt ra cho mình khi nghiên cứu đề tài này là phải 
đưa ra một số biện pháp để giúp các em hiểu được bản chất của phép đo đại 
lượng, tìm cách để khắc phục những sai lầm mà các em thường mắc phải; giúp 
giáo viên phân tích, tìm nguyên nhân của những sai lầm của học sinh từ đó tìm 
ra các giải pháp và thao tác để hướng dẫn học sinh. 
6/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 
 Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng những phương pháp sau: 
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế: Điều tra tình hình dạy và học của giáo 
viên và học sinh ở địa phương. 
- Phương pháp phân tích - Tổng hợp: Phân tích những vấn đề ( hiệu quả giảng 
dạy của từng giáo viên trong tổ, tình hình học tập của học sinh trong tổ, tổng 
hợp những ưu, nhược điểm). 
- Phương pháp thực nghiệm:n Thực hiện kiểm tra, tính khả thi ở việc áp dụng 
dạy học rèn kỹ năng giải các dạng toán về phép đo đại lượng lớp 5 phù hợp với 
trình độ học sinh giúp giáo viên và học sinh dạy - học có hiệu quả. 
7/ GIẢ THUYẾT KHOA HỌC: 
- Quá trình thực hiện đề tài sẽ giúp cho các em nắm được các kỹ năng thực 
hành về đo đại lượng; Biết sử dụng các dụng cụ đo thích hợp, biết tiến hành các 
phép đo thực hành, các kỹ năng ước lượng số đo; nắm chắc đơn vị đo, hệ thống 
đơn vị đo; Biết biểu diễn số đo, thực hiện phép tính trên các số đo. 
- Hỗ trợ và củng cố các kiến thức liên quan trong môn toán, phát triển năng lực 
thực hành, năng lực tư duy của học sinh. 
- Các em có kỹ năng giải các dạng toán về đại lượng một cách thành thạo. 
- Đề tài này có thể vận dụng dạy tuyến kiến thức về đại lượng ở các khối lớp 
khác. 
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ 
TÀI: 
1/ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN: 
 Có thể hiểu: Một số biện pháp rèn kỹ năng giải các dạng toán về phép đo đại 
lượng trong chương trình toán lớp 5 như sau: 
- Hình thành kỹ năng giải các dạng về phép đo đại lượng cho học sinh lớp 5. 
- Dạy - học đại lượng và đo đại lượng cho học sing lớp 5 phù hợp với trình độ 
học sinh. 
- Kích thích sự hứng thú và niềm say mê học về đại lượng và đo đại lượng cho 
học sinh lớp 5. 
2. CƠ SỞ LÍ LUẬN: 
 Các kiến thức về đại lượng được sắp xếp đan xen với các mạch kiến thức 
khác, làm nổi rõ “ hạt nhân” số học phù hợp với sự phát triển theo từng giai 
đoạn học tập của học sinh. 
 Bổ sung, hoàn thiện, khái quát và hệ thống các kiến thức về đại lượng và đo 
đại lượng đã học ở các lớp trước. Điều đó phù hợp với đặc điểm năm học cuối 
cấp tiểu học, năm kết thúc các kiến thức của cả cấp tiểu học. 
 Bộ chính trị đã đưa ra nghị quyết về cải cách giáo dục đã nhấn mạnh nhiệm 
vụ phát triển trí thông minh cho học sinh tiểu học. Nghị quyết đã chỉ rõ yêu 
cầu “ phát triển tư duy khoa học” và “ tăng cường ở các em ý thức, năng lực 
một cách thông minh những điều đã học.” 
 Từ cơ sở đó giáo viên vận dụng những phương pháp dạy học mới ( coi trọng 
việc lấy học sinh làm trung tâm) trong quá trình giảng dạy nhằm đạt được hiệu 
quả cao nhất. Khi dạy các dạng toán này, giáo viên cần xác định rõ bài toán 
yêu cầu chuyển đổi các đơn vị đo đại lượng hay thực hiện phép tính với số đo 
đại lượng . Từ đó giúp học sinh tìm ra cách giải tương ứng với mỗi dạng bài. 
3/ CƠ SỞ THỰC TIỄN: 
 Từ cơ sở lí luận trên, trong quá trình rèn kỹ năng giải các dạng toán về phép 
đo đại lượng tôi có phương pháp giải quyết vấn đề như sau: 
- Phải giúp học sinh hiểu được bản chất của phép đo đại lượng. Giáo viên cần 
thực hiện theo các quy trình sau: 
+ Lựa chọn phép đo thích hợp: Phép đo trực tiếp ( khi có thể dùng trực tiếp 
dụng cụ để đo) và phép đo gián tiếp ( khi phép đo trực tiếp khó hoặc không thể 
thực hiện được trong thực tế) 
+ Giới thiệu công cụ đo và hình thành khái niệm đơn vị đo. 
. Trong phép đo trực tiếp, việc giới thiệu công cụ đo thích hợp với nhiệm vụ đo 
tạo điều kiện cho học sinh thao tác với đồ vật cụ thể. Hơn nữa trên công cụ đo, 
đơn vị đo được cụ thể hóa, giúp học sinh có biểu tượng chính xác bước đầu về 
đơn vị đo. 
. Thông qua việc giới thiệu đơn vị đo giúp học sinh tái tạo đơn vị đo và nhận ra 
đơn vị đo trong quan hệ với giá trị của cả đại lượng được đo. 
+ Thực hiện thao tác đo và biểu diễn kết quả đo. 
. Việc sử dụng mỗi công cụ đo, giáo viên hướng dẫn tỉ mỉ để học sinh biết thực 
hiện đúng thao tác, tránh được các sai sót. Chẳng hạn: Hướng dẫn cách đặt 
thước, chuyển thước, đọc kết quả khi đo độ dài đoạn thẳng; hướng dẫn cách 
cân, sử dụng quả cân khi đo khối lượng. 
. Cần hướng dẫn học sinh cách đọc và biểu diễn kết quả đo kèm theo tên đơn vị 
đo. 
+ Dạy hệ thống đơn vị đo, cách chuyển đổi đơn vị đo. Giáo viên cần làm cho 
học sinh thấy được sự cần thiết của việc xây dựng hệ thống đơn vị đo, mối quan 
hệ giữa các đơn vị đo. 
+ Dạy tính toán trên số đo và rèn luyện khả năng ước lượng số đo: Giáo viên 
cần cho học sinh thấy mỗi cách chọn đơn vị đo nhận được số đo khác nhau trên 
cùng một giá trị đại lượng. Do đó, trước khi thực hiện các phép tính học sinh 
phải kiểm tra các số đo có đơn vị đo có phù hợp hay không. 
- Cần dành thời gian để nghiên cứu bài dạy, lập kế hoạch và dự kiến những sai 
lầm học sinh thường mắc trong từng bài dạy. Phân tích, tìm nguyên nhân của 
những sai lầm đó để đề ra những biện pháp khắc phục kịp thời. 
CHƯƠNG II. 
NGUYÊN NHÂN, THỰC TRẠNG, GIẢI PHÁP. 
1/ NGUYÊN NHÂN: 
 Qua thực tế giảng dạy lớp 5 tại trường Tiểu học Bình Thuận – Bình Sơn tôi 
nhận thấy học sinh th