SKKN Một số biện pháp có hiệu quả trong bồi dưỡng học sinh giỏi ở Tiểu học: Giải pháp nâng cao chất lượng giải Toán có lời văn cho học sinh Lớp 5

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP CÓ HIỆU QUẢ 
TRONG BỒI DƯỠNG HỌC SINH 
GIỎI Ở TIỂU HỌC: GIẢI PHÁP 
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢI 
TOÁN CÓ LỜI VĂN CHO HỌC 
SINH LỚP 5
MỤC LỤC 
Đề mục Trang 
Phần I. Đặt vấn đề 2 
1. Lý do chọn đề tài. 2 
2. Mục đích nghiên cứu. 3 
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu. 3 
4. Phương pháp nghiên cứu. 3 
5. Phạm vi, giới hạn nghiên cứu. 4 
Phần II. Nội dung 4 
CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC 4 
1. Cơ sở lí luận 4 
2. Cơ sở tâm lý học. 5 
3. Cơ sở thực tiễn 9 
CHƯƠNG II 
THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN 
Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ TRẤN YÊN LẠC 
11 
1. Đặc điểm và tình hình của trường Tiểu học Thị trấn Yên Lạc 11 
2. Nghiên cứu thực trạng công tác giải toán có lời văn ở trường 
Tiểu học Thị trấn Yên Lạc. 11 
CHƯƠNG III. 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢI 
CÁC BÀI TOÁN CÓ LỜI VĂN Ở LỚP 5 
12 
1. Nội dung và các hình thức tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi 12 
2. Một số giải pháp bối dưỡng học sinh giỏi 14 
CHƯƠNG IV 
KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC KHI ÁP DỤNG CHUYÊN ĐỀ 
19 
Phần III. Kết luận và kiến nghị 20 
Tài liệu tham khảo 22 
Phần I.Đặt vấn đề. 
1. Lý do chọn đề tài. 
 1.1. Về mặt lý luận: 
Chương trình toán của tiểu học có vị trí và tầm quan trọng rất lớn. Toán 
học góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc hình thành và phát 
triển nhân cách học sinh. Trên cơ sở cung cấp những tri thức khoa học ban đầu 
về số học. Các số tự nhiên, các số thập phân, các đại lượng cơ bản giải toán có 
lời văn ứng dụng thiết thực trong đời sống và một số yếu tố hình học đơn giản. 
Môn toán ở tiểu học bước đầu hình thành và phát triển năng lực trừu 
tượng hoá, khái quát hoá, kích thích trí tưởng tượng, gây hứng thú học tập toán, 
phát triển hợp lý khả năng suy luận và biết diễn đạt đúng bằng lời, bằng viết các 
suy luận đơn giản góp phần rèn luyện phương pháp học tập và làm việc khoa 
học, linh hoạt và sáng tạo. 
 Mục tiêu nói trên được thông qua dạy học các môn học đặc biệt là môn 
toán. Môn này có tầm quan trọng vì toán học với tư cách là một bộ phận khoa 
học nghiên cứu hệ thống kiến thức cơ bản và sự nhận thức cần thiết trong đời 
sống sinh hoạt và lao động cần của con người. Môn toán là “chìa khoá” mở của 
các ngành khoa học khác,nó là côngcụ cần thiếtcủa người lao động trong thời 
đại mới. Vì vậy,môn toán là một bộ phận không thể thiếu được trong nhà 
trường,nó giúp con người phát triển toàn diện, góp phần tình cảm, trách nhiệm, 
niềm tin và sự phồn vinh của quê hương đât nước. 
 Trong dạy-học toán ở tiểu học, việc giải toán có lời văn chiếm một vị trí 
quan trong. Có thể coi viêc dạy-học và giải toán là “lửa thử vàng” của dạy-học 
toán. Trong giải toán, học sinh phải tư duy một cách tích cực và linh hoạt, huy 
động tích cực các kiến thức và khả năng đã có vào tình huống khác nhau, trong 
nhiều trường hợp phải biết phát hiện những dữ kiện hay điều kiện chưa được 
nêu ra một cách tường minh. Và trong chừng mực nào đó biết suy nghĩ năng 
động sáng tạo. Vì vậy có thể coi giải toán có lời văn là một trong những biểu 
hiện năng động nhất của hoạt động trí tuệ của học sinh. 
 Dạy học giải toán có lời văn ở tiểu học nhằm mục đích chủ yếu sau: 
-Giúp học sinh luyện tập củng cố vận dụng các kiến thức và thao tác thực hành 
đã học, rèn luyện kĩ năng tính toán bước tập dượt vận dụng kiến thức và rèn 
luyện kĩ năng thực hành vào thực tiễn. 
-Giúp học sinh từng bước phát triển năng lực tư duy rèn luyện phương pháp và 
kĩ năng suy luận khêu gợi và tập dượt khả năng quan sát, phỏng đoán, tìm tòi. 
-Rèn luyện cho học sinh những đặc tính và phong cách làm việc của người 
lao động như: Cẩn thận, chu đáo, cụ thể... 
1.2. Về mặt thực tiễn: 
 Ở học sinh lớp 5, kiến thức toán đối với các em không còn là mới lạ, khả 
năng nhận thức của các em đã được hình thành và phát triển ở các lớp trước, tư 
duy đã bắt đầu có chiều hướng bền vững và đa dạng và đang ở giai đoạn phát 
triển vốn sống vốn hiểu biết thực tế bước đầu đã có những hiểu biết nhất định. 
Tuy nhiên trình độ nhận thức của các em không đồng đều, yêu cầu đặt ra khi 
giải toán có lời văn cao hơn những lớp trước, các em phải đọc nhiều, viết nhiều 
bài làm phải trả lời chính xác với phép tính, với các yêu cầu của bài toán đưa ra, 
nên thường vướng mắc về vấn đề trình bày bài giải: Sai sót do viết không đúng 
chính tả hoặc viết thiếu, viết từ thừa. Một sai sót đáng kể khác là học sinh 
thường không chú ý phân tích theo các điều kiện của bài toán nên đã lựa chọn 
sai phép tính. 
Với các lí do đó, trong học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 5 nói riêng, 
việc học toán và giải toán có lời văn rất quan trọng và rất cần thiết. Để thực hiện 
tốt mục tiêu đó, giáo viên cần phải nghiên cứu, tìm biện pháp giảng dạy thích 
hợp, giúp các em giải bài toán một cách vững vàng. Hiểu sâu được bản chất của 
vấn đề cần tìm, mặt khác giúp các em có phương pháp suy luận toán lôgíc thông 
qua cách trình bày, lời giải đúng, ngắn gọn, sáng tạo trong cách thực hiện. Từ đó 
giúp các em hứng thú, say mê học toán. Từ những căn cứ đó tôi đã chọn đề tài: 
Một số biện pháp có hiệu quả trong bồi dưỡng học sinh giỏi ở tiểu học 
“Giải pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5” 
2. Mục đích nghiên cứu. 
Đề tài này có mục đích: 
Tìm hiểu nội dung, chương trình và những phương pháp đúng để giảng 
dạy toán có lời văn. 
 Tìm hiểu những kĩ năngcơ bản cần trang bị để phục vụ việc giải toán có 
lời văn cho học sinh lớp 5. 
 Khảo sát và hướng dẫn giải cụ thể một số bài toán, một số dạng toán có 
lời văn ở lớp 5, từ đó đúc rút kinh nghiệm, đề xuất một số ý kiến góp phần nâng 
cao chất lượng dạy học và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu giải toán. 
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu. 
3.1. Khách thể nghiên cứu: 
Là học sinh lớp 5 trường Tiểu học Thị trấn Yên Lạc. 
3.2. Đối tượng nghiên cứu: 
Phương pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5 ở trường Tiểu học 
Thị trấn Yên Lạc. 
 4. Phương pháp nghiên cứu. 
4.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc sách, văn bản để thu nhập tư 
liệu, thông tin cần thiết cho chương một của đề tài. 
4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 
- Điều tra cơ bản (bằng phiếu điều tra) kết hợp với quan sát, đàm thoại, 
phỏng vấn, trò chuyện để nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng giải toán có 
lời văn cho học sinh lớp 5 ở trường Tiểu học Thị trấn Yên Lạc. 
- Thực nghiệm sư phạm để thử nghiệm giải pháp nâng cao chất lượng giải 
toán có lời văn, nhằm nâng cao kết quả của hoạt động dạy và học trong nhà 
trường. Phương pháp này được sử dụng ở chương ba. 
- Nghiên cứu sản phẩm hoạt động của giáo viên và học sinh (giáo án, sổ 
sách) để xác định kết quả công tác dạy - học của giáo viên và học sinh. 
4.3. Phương pháp nghiên cứu hỗ trợ: 
- Thống kê toán học để phân tích số liệu điều tra và thực nghiệm như tính 
phần trăm, tính trung bình. 
- Trò chuyện của cô giáo với học sinh. 
5. Phạm vi, giới hạn nghiên cứu. 
Trong đề tài này, chúng tôi xin được giới hạn phạm vi nghiên cứu trong 
khuôn khổ học sinh lớp 5 ở trường Tiểu học Thị trấn Yên Lạc ,giai đoạn 2010 -
2013 nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy bồi dưỡng học sinh giỏi. 
Phần II. Nội dung 
CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC 
1. Cơ sở lý luận: 
Giải toán là một thành phần quan trọng trong chương trình giảng dạy môn 
toán ở bậc tiểu học. Nội dung của việc giải toán gắn chặt một cách hữu cơ với 
nội dung của số học và số học tự nhiên, các số thập phân, các đại lượng cơ bản 
và các yếu tố đại số , hình học có trong chương trình. 
Vì vậy, việc giải toán có lời văn có một vị trí quan trọng thể hiện ở các điểm 
sau: 
a. Các khái niệm và các qui tắc về toán trong sách giáo khoa, nói chung đều 
được giảng dạy thông qua việc giải toán. Việc giải toán giúp học sinh củng cố 
vận dụng các kiến thức, rèn luyện các kĩ năng tính toán, đồng thời qua việc giải 
toán của học sinh mà giáo viên có thể dễ dàng phát hiện ra những ưu điểm hoặc 
thiếu sót của các em về kiến thức, kĩ năng và tư duy để giúp các em phát huy và 
khắc phục. 
 b.Vệc kết hợp học và hành, kết hợp giảng dạy với đời sống được thực hiện 
thông qua việc cho học sinh giải toán, các bài toán liên hệ với cuộc sống một 
cách thích hợp giúp học sinh hình thành và rèn luyện những kĩ năng thực hành 
cần thiết trong đời sống hằng ngày giúp các em biết vận dụng những kĩ năng đó 
trong cuộc sống.Việc giải toán góp phần quan trong việc xây dựng cho học sinh 
những cơ sở ban đầu của lòng yêu nước, tinh thần quốc tế vô sản, thế giới quan 
duy vật biện chứng: Việc giải toán với những đề tài thích hợp, có thể giới thiệu 
cho các em những thành tựu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước 
ta và các nước bè bạn, trong công cuộc bảo vệ hoà bình của nhân dân thế giới, 
góp phần giáo dục các em bảo vệ môi trường, phát triển dân số có kế 
hoạch...Việc giải toán có thể giúp các em thấy được nhiều khái niệm toán học. 
Ví dụ: các số, các phép tính, các đại lượng... đều có nguồn gốc trong cuộc sống 
hiện thực, trong thực tiễn hoạt động của con người, thấy được các mối quan hệ 
biện chứng giữa các dữ kiện, giữa cái đã cho và cái phải tìm... 
c.Việc giải toán góp phần quan trọng vào rèn luyện cho học sinh năng lực 
tư duy và những đức tính tốt của con người lao động mới. Khi giải một bài toán, 
tư duy của học sinh phải hoạt động một cách tích cực vì các em cần phân biệt 
cái gì đã cho và cái gì cần tìm, thiết lập mối quan hệ giữa các giữ kiện của bài 
toán giữa cái đã cho và cái phải tìm. Suy luận, nêu lên những phán đoán, rút ra 
những kết luận thực hiện phép tính cần thiết để giải quyết các vấn đề đặt 
ra...Hoạt động trí tuệ có trong việc giải toán góp phần giáo dục cho các em ý trí 
vượt khó khăn, đức tính cẩn thận, chu đáo, làm việc có hiệu quả, có kế hoạch, 
thói quen xem xét có căn cứ, có thói quen tự kiểm tra kết quả công việc mình 
làm, có óc độc lập, suy nghĩ sáng tạo, tự tìm ra những lời giải mới hay và ngắn 
gọn... 
 *Nội dung chương trình toán lớp 5: 
 1. Ôn tập về số tự nhiên. 
 2. Ôn tập v