SKKN Vận dụng phương pháp đổi mới kiểm tra trắc nghiệm nhằm nâng cao chất lượng phân môn Địa lý

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐỔI MỚI 
KIỂM TRA TRẮC NGHIỆM NHẰM 
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG PHÂN MÔN 
ĐỊA LÝ 
A Phần mở đầu 
I.Lý do chọn đề tài: 
 Năm học 2007 - 2008 Bộ GD&ĐT đã ban hành quyết định chuẩn nghề 
nghiệp giáo viên Tiểu học. Một trong các yêu cầu của chuẩn là cần phải có kiến 
thức về kiểm tra đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của học sinh. Trong đó có 
tiêu chí có khả năng soạn được các đề kiểm tra theo yêu cầu chỉ đạo của chuyên 
môn đạt chuẩn kiến thức, kĩ năng môn học và phù hợp với các đối tượng học 
sinh.Yêu cầu này cũng chính là một trong những yêu cầu của đổi mới phương 
pháp dạy học. 
 Đổi mới phương pháp dạy học là vấn đề then chốt của chính sách đổi mới 
giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Một trong những định hướng đổi 
mới phương pháp dạy học là đổi mới khâu kiểm tra đánh giá kết quả học tập của 
học sinh. 
 Quan niệm trước đây về kiểm tra đánh giá và quan điểm kiểm tra đánh giá 
hiện nay khác xa nhau. Trước đây, giáo viên vẫn giữ độc quyền về đánh giá, học 
sinh là đối tượng được đánh giá. Ngày nay trong dạy học, người ta coi trọng chủ 
thể tích cực, chủ động của học sinh. Theo hướng phân tích đó việc kiểm tra đánh 
giá không chỉ dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức, rèn luyện các kĩ năng đã 
học mà phải khuyến khích tư duy năng động sáng tạo của học sinh trước các vấn 
đề của đời sống. Muốn vậy, phải có những đánh giá thích hợp. 
 Để đáp ứng với sự thay đổi về cấu trúc nội dung và phương pháp dạy học 
của các môn học ở Tiểu học nói chung và phân môn địa lí nói riêng, tôi luôn trăn 
trở: Làm thế nào để nâng cao chất lượng học tập của học sinh ở môn học Địa Lý 
lớp 4,5. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy cần có sự đổi mới về 
phương pháp dạy học, hình thức dạy học, đổi mới về khâu kiểm tra đánh giá kết 
quả học tập của học sinh ....Nhưng có thể nói đổi mới về khâu kiểm tra đánh giá 
sẽ khuyến khích HS hứng thú nhất trong học tập . Vì vậy, tôi đã đưa ra các bước 
tiến hành kiểm tra đánh giá qua "vận dụng" phương pháp đổi mới kiểm tra trắc 
nghiệm như thế nào để nâng cao hiệu quả học tập địa lý của học sinh lớp 4,5. 
II. Mục đích nghiên cứu: 
 - Tìm hiểu thực trạng học tập phân môn Địa lý lớp 4 và lớp 5 
 - Đưa ra biện pháp tiến hành phương pháp trắc nghiệm để nâng cao hiệu 
quả chất lượng phân môn Địa lý lớp 4 và lớp 5 
III. Giới hạn đề tài: 
 - Phạm vi : - Nghiên cứu phân môn Địa lý lớp 4, lớp 5. 
 -Đối tượng: - HS lớp 4-5 Trường Tiểu học Xuân Thủy. 
IV. Khách thể nghiên cứu: 
 - Các hình thức kiểm tra trắc nghiệm áp dụng ở phân môn Địa lý. 
 - Đối tượng nghiên cứu:HS lớp 4 -5 Trường Tiểu học Xuân Thủy. 
V. Giả thuyết nghiên cứu: 
 Tìm hiểu việc vận dụng phương pháp dổi mới "Kiểm tra trắc nghiệm"ở 
phân môn Địa lí lớp 4 -5 sẽ giúp cho HS lớp 4 -5 tiếp thu các kiến thức Địa lý 
chắc chắn hơn , nhanh hơn , tốt hơn đáp ứng yêu cầu của môn học. 
VI. Nhiệm vụ nghiên cứu: 
 - Xây dựng cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc kiểm tra trắc nghiẹm. 
 - Đánh giá thực trạng việc vận dụng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm ở 
Trường Tiểu học Xuân Thủy. 
 - Đưa ra các biện pháp tiến hành phương pháp kiểm tra trắc nghiệm ở phân 
môn Địa Lý. 
VII. Phương pháp nghiên cứu: 
 - Phương pháp nghiên cứu lí luận( phân tích ,tổng hợp). 
 - Phương pháp thực nghiệm 
B. Nội dung. 
 I. Cơ sở lí luận: 
 Theo chương trình Tiểu học mới, Địa lí là một phần của môn Lịch Sử và 
Địa Lý được dạy ở lớp 4 và lớp 5. Mục tiêu chủ yếu của phần Địa Lý là cung cấp 
các biểu tượng Địa Lý, bước đầu hình thành một số khái niệm, xây dựng một số 
mối quan hệ Địa Lý đơn giản. Hình thành và rèn luyện kĩ năng Địa Lý bao gồm: 
Kĩ năng sử dụng bản đồ, kĩ năng nhận xét,so sánh, phân tích số liệu, phân tích các 
mối quan hệ địa lí đơn giản. Các kiến thức và kĩ năng trên rất cần thiết cho việc 
hình thành năng lực tự học của học sinh, phát triển năng lực tư duy và hành động 
của học sinh. 
 Để đáp ứng mục tiêu trên toàn ngành GD đang nổ lực đổi mới PPDH theo 
hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong hoạt động học tập. Việc kiểm tra 
đánh giá học sinh có ý nghĩa về nhiều mặt, giúp học sinh tự điều chỉnh hoạt động 
học , người dạy điều chỉnh hoạt động dạy. 
 Hệ thống đổi mới kiểm tra, đánh giá đối với phân môn Địa Lí rất phong 
phú. Giáo viên có thể dùng nhiều hình thức kiểm tra, đánh giá như dùng phiêú 
kiểm kê, câu hỏi kiểm tra, bài tập của học sinh nhưng có thể nói việc đổi mới 
phương pháp kiểm tra bằng hình thức kiểm tra trắc nghiệm đang được dùng rộng 
rãi trong nhà trường và cũng là khuynh hướng chung của nhiều nước trên thế giới 
1. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp kiểm tra trắc nghiệm: 
a. Ưu điểm : 
 -Trắc nghiệm trong thời gian ngắn kiểm tra được nhiều kiến thức và đi vào 
những khía cạnh khác nhau của một kiến thức, chống khuynh hướng "học tủ", chỉ 
lo tập trung vào một kiến thức trọng tâm. Nếu trong một tiết kiểm tra truyền 
thống chỉ nêu được vài ba câu hỏi, trả lời viết thì với hình thức trắc nghiệm có 
thể nêu được nhiều câu hỏi. Số câu hỏi càng nhiều thì càng tăng thêm độ tin cậy 
trong đáng giá học sinh qua bài kiểm tra. 
 -Trắc nghiệm đảm bảo tính khách quan và chính xác, tiết kiệm được nhiều 
thời gian, nhất là khâu chấm bài của Giáo viên . 
 - Trắc nghiệm gây được nhiều hứng thú và tính tích cực của học sinh . Việc 
chấm bài nhanh , học sinh có thể sớm biết kết quả bài làm của mình để tự đánh 
giá và đánh giá bài của nhau. 
b. Nhược điểm : 
 - Bên cạnh những ưu điểm thì phương pháp kểm tra trắc nghiệm không 
phải là phương pháp vạn năng mà nó cũng có những nhược điểm sau: 
 - Dễ xảy ra sai hệ thống (lựa chọn cảm tính,đoán mò..........) bất lợi cho sự 
phát triển tư duy của trẻ. 
 -Khó đánh giá được con đường tư duy suy luận, kĩ năng viết, kĩ năng nói 
và sử dụng ngôn ngữ, kí hiệu... 
 - Chuẩn bị đề kiểm tra khó, đòi hỏi giáo viên phải tốn nhiều thời gian và 
công phu, tốn giấy phô tô coppy đề. 
 - Có thể thúc đẩy thói quen học vẹt. 
 - Khó tạo điều kiện cho học sinh tự phát hiện và giải quyết vấn đề.... 
2.Các hình thức kiểm tra trắc nghiệm : 
Dạng 1: Câu đúng - sai: 
Trước một câu dẫn xác định hoặc một câu hỏi học sinh trả lời câu đó là đúng (Đ) 
hay sai (S ) điền vào nhiều ý để trả lời. 
Ví dụ: 
 Hãy điền chữ Đ vào ô trước câu đúng, chũ S vào trước câu sai 
 Châu Âu có khí hậu nóng và khô. 
 Đồng bằng ở châu Âu kéo dài từ tây sang đông 
 Châu Âu có nhiều rừng cây lá kim ở Tây Âu và nhiều rừng cây lá rộng ở 
phía bắc. 
 Dân cư châu Âu chủ yếu là người da vàng. 
 Nhiều nước châu Âu có nền kinh tế phát triển. 
Dạng 2 ; Câu nhiều lựa chọn: 
Một câu hỏi có nhiều ý trả lời học sinh lựa chọn để điền vào. 
Ví dụ: Khu vực Đông Nam á ngày nay gồm những nước nào? Em hãy điên dấu + 
vào ô 
những nước đó. 
 Đài Loan Lào 
 Cam-pu-chia Thái Lan 
 Việt Nam In-đô-nê-xi-a 
 Mi-an-ma Đông-ti-mo 
 Phi-lip-pin Ma-lai-xi-a 
 Xin-ga-po Bru-nây 
Dạng 3: Câu ghép đôi. 
Loại câu này thường hai dãy thông tin. Một dãy là những câu hỏi (hay câu dẫn) . 
Một dãy là câu trả lời(hay câu lựa chọn ), học sinh phải tìm ra từng cặp câu trả lời 
tương ứng với câu hỏi. 
 : Nối tên nước ở cột A với tên châu lục ở cột B sao cho phù hợp 
A. Tên nước B. ở châu lục 
Pháp Châu A 
Việt Nam Châu Mỹ 
Hoa Kì Châu Âu 
Dạng 4: Câu điền khuyết. 
Câu dẫn để một vài chỗ trống, học sinh phải điền vào chỗ trống những từ thích 
hợp, hoặc một ký hiệu. 
Ví dụ: 
 Điền từ ngữ vào chỗ trống cho phù hợp. 
 Đồng bằng Bắc Bộ có địa hình khá........... và đang tiếp tục mở rộng ra.......... 
Đây là đồng bằng lớn thứ ............ của nước ta. 
II.Cơ sở thực tiễn: 
1.Thuận lợi: 
 Trong những năm gần đây, phân môn Địa lý đã có nhiều đổi mới trong khâu 
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Qua các năm học theo sách giáo khoa mới, 
Trường Tiểu học Xuân Thủy đã vận dụng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm cho 
tất cả các môn học.Bản thân tôi nhận thấy phân môn Địa lý rất phù hợp với 
phương pháp kiểm tra trắc nghiệm. 
 Đặc biệt trong năm học 2005-2006 Bộ GD-ĐT đã quyết định đưa phương 
pháp kiểm tra trắc nghiệm vào kì thi đại học.Do vậy từ năm học 2002-2003 cùng 
với việc thay đổi sách giáo khoa và phương pháp dạy học,bộ GD-ĐT áp dụng 
phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh bằng phương pháp 
kiểm tra trắc nghiệm đối với các môn học ở tất cả các bậc học. 
2.Khó khăn: 
 - Học sinh chưa quen với việc kiểm tra đánh giá phân môn Khoa ,Sử,Địa 
nói chung và phân môn Địa lý nói riêng (giai đoạn đầu lớp 4). 
 - Thời gian các em dành cho việc học các môn Toán,Tiếng Việt còn 
nhiều.Chưa thấy được tầm quan trọng của phân môn Địa lý. 
C. Giải quyết vấn đề: 
 I. Tìm hiểu thực tế: 
 Việc thiết kế bài kiểm tra bằng phương pháp trắc nghiệm chủ yếu do 
BGH nhà trường đảm nhiệm, GVchưa quen với việc làm này, GVchủ yếu kiểm 
tra đánh giá học sinh trong các bài học bằng phương pháp tự luận. 
 Năm học 2007-2008, bản thân tôi được nhà trường phân công giảng dạy 
môn Khoa học,Địa lý lớp 4-5.Qua thu thập thông tin từ giáo viên chủ nhiệm năm 
trước tôi nhận thấy chất lượng phân môn Địa lý kết quả chưa cao lắm,hiệu quả 
sau giờ học thấp,học sinh không ghi nhớ được kiến thức.Đặc biệt với các em lớp 
4 lại càng khó khăn vì ở lớp 1-2-3 các em học môn Tự nhiên -Xã hội chỉ kiểm tra 
đánh giá bằng hình thức định tính nên chưa quen với việc kiểm tra đánh giá bằng 
định lượng Khoa, Sử, Địa ở lớp 4-5 . 
 Chính vì thế, ngay từ đầu năm học tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng học 
tập của học sinh ở phân môn Địa lý qua 2 hình thức kiểm tra đánh giá: 
 +Kiểm tra đánh giá theo phương pháp truyền thống(nêu 3 câu hỏi để học 
sinh làm 
 bài ) 
 +Kiểm tra đánh giá theo phương pháp trắc nghiệm . 
II. Kết quả qua 2 hình thức kiểm tra: 
 *.Kết quả kiểm tra chất lượng phân môn Địa lý qua hình thức kiểm tra 
đánh giá theo phương pháp truyền thống: 
Khối Giỏi (em) Khá(em) Trung bình(em) Yếu(em) 
Khối 4 (53) 4 10 34 5 
Khối 5 (58) 
6 
18 
28 
6 
 *Kết quả kiểm tra chất lượng phân môn Địa lý