SKKN Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa Học Lớp 8

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ KINH NGHIỆM TỔ 
CHỨC BỒI DƯỠNG HỌC SINH 
GIỎI THỰC HÀNH BỘ MÔN 
HÓA HỌC LỚP 8 
II/ ĐẶT VẤN ĐỀ: 
 Hóa học là bộ môn khoa học tự nhiên mà học sinh được tiếp cận muộn 
nhất, nhưng nó lại có vai trò quan trọng trong nhà trường phổ thông. Môn hóa 
học cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, rèn cho học 
sinh óc tư duy sáng tạo và khả năng trực quan nhanh nhạy. Vì vậy giáo viên 
bộ môn hóa học cần hình thành ở các em một số kĩ năng cơ bản, thói quen 
học tập và làm việc khoa học, bên cạnh đó còn hình thành cho các em những 
phẩm chất cần thiết như cẩn thận, kiên trì, trung thực, tỉ mỉ, chính xác đặc biệt 
là kĩ năng thực hành bởi vì thông qua thí nghiệm tự làm mà học sinh có thể: 
 - Hình thành khái niệm, tính chất hóa học mới. 
 - Ôn tập, củng cố kiểm tra kiến thức thông qua thí nghiệm hóa học. 
 - Rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học và áp dụng vào thực tế cuộc 
sống một cách có khoa học. 
 Qua thực tế giảng dạy bộ môn hóa học khối 8,9 và hơn hai mươi mấy 
năm qua, ngoài việc đảm bảo nghiệm ngặt đúng, đủ có chất lượng về nội 
dung, chương trình, phương pháp bộ môn nhằm từng bước nâng cao chất 
lương giảng dạy đại trà tôi đã bỏ ra biết bao công sức tìm tòi, phát hiện, tổ 
chức bồi dưỡng đội ngũ học sinh năng khiếu hóa học nhất là học sinh giỏi 
thực hành hóa học lớp 8 là môn học đầu tiên các em bắt đầu học tập, thực 
hành hóa học bậc THCS khác với bộ môn khác như Ngữ Văn, Toán, Anh 
Văn học sinh có năng khiếu được phát hiện khá sớm ngay từ lớp 6 thậm chí 
ở bậc tiều học còn hóa học đến năm lớp 8 các em mới được học tập. Hóa học 
là môn khoa học thực nghiệm, việc dạy và học hóa ở trường phổ thông phải 
gắn với thí nghiệm. Thông qua việc tổ chức dạy và học đầy đủ, có chất lượng 
các bài thực hành nhất định học sinh sẽ hứng thú, ham thích kể cả say mê học 
tập bộ môn hóa học, dù kiến thức mới mẻ nhưng các em tự tay thực hành, 
nghiệm thu, đánh giá kết quả thí nghiệm, giải thích hiện tượng từ đó kiến 
thức sẽ được khắc sâu. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học 
sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” được tôi nghiên cứu, thể nghiệm 
từ năm học 2007-2008 đến 2012-2013 nhằm phục vụ 2 mục tiêu lớn trong 
giảng dạy hóa học 8. 
 - Giúp học sinh tiếp cận ngay nội dung kiến thức, kĩ năng thực hành 
hóa học 8 ngay từ đầu với niềm say mê, hứng thú làm cơ sở nâng cao chất 
lượng bộ môn đại trà  
 - Tổ chức phát hiện học sinh giỏi thực hành hóa học 8 là nền tảng hạt 
nhân cho phong trào học tập của mỗi lớp, đồng thời định hướng giúp đỡ cho 
bản thân học sinh giỏi có đủ mọi tố chất ban đầu để tự tu dưỡng rèn luyện 
đam mê bộ môn ở các lớp 9, bậc THPT sau này, góp một phần nhỏ bé vào quá 
trình đào tạo nhân tài cho đất nước mai sau. 
Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ 
môn Hóa học lớp 8” được tôi thể nghiệm gần 6 năm học qua xuất phát từ một 
số yêu cầu thực tế đã, đang diễn ra không những trong nhà trường, địa 
 phương nơi tôi công tác mà theo ý kiến chủ quan thực trạng này thật phổ biến 
trên mọi miền đất nước đó là: 
 - Về mặt chương trình nội dung SGK mới ban hành từ năm học 
2004-2005: Ngay từ tiết học đầu tiên, học sinh lớp 8 bậc THCS rất bỡ ngỡ, 
chưa có sự chuẩn bị về tâm, thể để học tập, rèn luyện kĩ năng bộ môn hóa học 
8 nên cần nhiều thời gian để thẩm định kết quả học tập cũng như phát hiện 
học sinh năng khiếu. 
 - Về các điều kiện cơ sở vật chất hỗ trợ cho giảng dạy bộ môn: Đa số 
các trường THCS thiếu phòng bộ môn, thiếu cán bộ chuyên trách phòng bộ 
môn, trang thiết bị thí nghiệm vừa thiếu vừa lạc hậu, hóa chất, mẫu vật, chai 
lọ cũng chẳng đảm bảo yêu cầu tối thiểu phục vụ các tiết thực hành. 
 - Về mặt giáo viên: một số bộ phận không nhỏ giáo viên bộ môn hóa 
học còn ngại trong việc tiếp cận với đổi mới phương pháp giảng dạy theo 
hướng: Dạy học tích cực: tích cực hóa hoạt động của học sinh, lấy học sinh 
làm trung tâm của quá trình dạy học hoặc chưa tổ chức tốt các hoạt động 
nhận thức giúp học sinh phát huy tích cực tính sáng tạo, kĩ năng tự học tập, kĩ 
năng tìm tòi, phát hiện, tư duy kiến thức cũng như kĩ năng vận dụng kiến thức 
hóa học để giải quyết một số vấn đề liên quan đến bộ môn. 
 - Kĩ năng thực hành của học sinh mới đảm bảo yêu cầu về mặt chương 
trình, nội dung SGK quy định nên dẫn đến hệ quả rất lúng túng, thiếu cơ sở 
khoa học từ khâu đánh giá kết quả học tập hóa học về kiến thức lẫn thực hành 
của học đại trà từ đó công tác phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành 
không vững chắc, thiếu độ tin cậy cao, đôi khi cứ chạy theo“bệnh thành 
tích”cứ hẹn lại lên: chọn, thành lập đội tuyển để bồi dưỡng tham dự các đội 
khảo sát cấp phòng, cấp sở nhưng với cách làm vội vàng như thế tất nhiên kết 
quả sẽ không bao giờ cao, đôi khi gây tác dụng ngược lại phong trào học sinh 
giỏi của đơn vị mình: ( chọn trùng lặp học sinh giỏi từ 2 môn văn hóa trở lên 
mà không tính đến yếu tố chủ thể học sinh có thực sự say mê, hứng thú, tự 
giác theo đuổi bộ môn tới cùng hay không?) . Đặc biệt qua thực tế nhiều năm 
học được phân công phụ trách công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa 
học 8 ( kể cả hóa 9) tôi rút ra được một số tồn tại khá lớn trong khâu bồi 
dưỡng học sinh giỏi thực hành đó là : 
 + Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học là một bộ phận hữu cơ 
không thể tách rời trong việc đổi mới phương pháp dạy - học của thầy và chất 
lượng học sinh giỏi thực hành hóa học 8, có thể nói: “ chất lượng học sinh 
giỏi thực hành tỉ lệ thuận với chất lượng đại trà của bộ môn”. Nhiều giáo 
viên chưa thực sự quan tâm đến yếu tố này. 
 + Kế hoạch tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8 chưa 
được gia công đầu tư đúng mức ở các khâu xây dựng kế hoạch dài, tập trung, 
ngắn hạn, giáo trình, giáo án, chuẩn bị mọi công cụ hỗ trợ dạy bồi dưỡng thực 
hành, các hoạt động dạy theo góc , dạy theo nhóm, có thể thực hiện song hiệu 
quả không cao, thực hiện kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng thực hành ( kể 
cả kiến thức) còn mang đậm tính chủ quan của người thầy, thiếu sự đầu tư tạo 
 điều kiện để học sinh tự đánh giá chất lượng học tập, rèn luyện kĩ năng khâu 
sàn lọc, chọn lựa đội tuyển chính thức rất khó khăn. 
 + Chưa phát huy, tận dụng trang thiết bị, tư liệu, tài liệu nhằm phục vụ 
công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8 trong điều kiện cụ thể của 
đơn vị mình ( hầu hết các trường trung học cơ sỏ đều thiếu trang thiết bị 
phục vụ thí nghiệm hóa 8,9 hoặc có với tình trạng hư hỏng). 
 + Sự phối kết hợp với các lực lượng xã hội hóa trong và ngoài nhà 
trường hỗ trợ công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành còn xem nhẹ đôi khi 
khoán trắng cho giáo viên phụ trách. 
 - Về mặt học sinh giỏi thực hành: hạn chế lớn nhất của các em vẫn là 
chưa xác lập con đường tự học, tự rèn luyện kĩ năng ở nhà, ở phòng bộ môn, 
ở thư viện, trên mạng Internet  dẫn đến khá thụ động trong phát hiện vấn đề 
, dự đoán hiện tượng, tính chất hóa học, quan sát, mô tả , giải thích, kết luận 
chưa thật sự đậm nét chủ thể sáng tạo tự học ở mỗi em. Tự học còn lúng túng, 
kĩ năng cách sử dụng hóa chất, một số quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm 
còn vi phạm dù được giáo viên bồi dưỡng dặn dò thật chu đáo, kĩ lưỡng song 
đó đây vẫn còn một số nhỏ học sinh giỏi nhầm lẫn nhưng tác hại ,không lớn. 
 Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành 
bộ môn Hóa học lớp 8” ra đời, thể nghiệm tương đối dài cũng nhằm mục 
đích hạn chế những tồn tại trong quá trình dạy học hóa học 8 tại lớp, quá trình 
tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8. Từ đó khẳng định tác dụng 
thực tế của đề tài đã được tôi tiến hành thể nghiệm. Đề tài chỉ giới hạn trong 
lĩnh vực tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8 và qua đó làm 
rõ mối quan hệ giữa dạy chính khóa và tổ chức dạy – học bồi dưỡng học sinh 
giỏi, năng khiếu trong xu thế chung của toàn ngành đối với phương pháp dạy 
học hóa học bậc THCS theo tinh thần dạy học tích cực. 
III/ CƠ SỞ LÝ LUẬN: 
Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ 
môn Hóa học lớp 8” xuất phát từ mục tiệu giáo dục - đào tạo của Đảng , nhà 
nước , ngành đề ra trong thời kì đất nước đổi mới, tiến lên công nghiệp hóa – 
hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đó là : “ nâng cao dân trí , đào tạo nhân lực 
, bối dưỡng nhân tài”, đáp ứng tốt nhất yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc 
và mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng văn minh. Ngoài mục tiêu 
chung đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức , tri thức , 
sức khỏe , thẫm mĩ và nghề nghiệp trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và 
chủ nghĩa xã hội , bồi dưỡng nhân cách , phẩm chất năng lực của công dân 
nhiệm vụ cao cả của ngành là tổ chức trường học, cán bộ, giáo viên, nêu cao 
tinh thần trách nhiệm, nỗ lực phát hiện – bồi dưỡng khoa học hiệu quả nhân 
tài cho tổ quốc mà công tác bồi dưỡng học sinh giỏi , năng khiếu từ bậc trung 
học cơ sở mang giá trị nền tảng ban đầu, bước nhảy đà đầu tiên càng được 
nâng niu , chăm sóc. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học 
sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” góp phần nâng cao chất lượng 
dạy học hóa học 8 nói riêng bộ môn hóa 8,9 nói chung theo yêu cầu dạy học 
 tích cực mà ngành đã, đang thực hiện đồng thời tạo ra sự phối hợp, bổ sung 
giữa dạy bồi dưỡng học sinh giỏi và dạy chính khóa đối tượng đại trà giúp 
người thầy tự phấn đấu hoàn thiện tay nghề, đảm bảo yêu cầu đổi mới phương 
pháp dạy học. Đề tài khơi gợi, định hướng, tổ chức các hoạt động tự học, học 
nhóm, học hợp tác cho học sinh giỏi từ đó điều chỉnh và giúp các em rèn 
luyện kĩ năng học tập tự giác, chủ động, sáng tạo làm hạt nhân nâng cao chất 
lượng học tập bộ môn khối, lớp. 
IV/ CƠ SỞ THỰC TIỄN: Qua trải nghiệm, thể hiện gần 6 năm học từ 2007-
2013. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực 
hành bộ môn Hóa học lớp 8” hẳng năm được bổ sung, đúc kết kinh nghiệm 
đến nay có thể khẳng định đã đạt được một số kết quả