SKKN Một số biện pháp về công tác can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính tại gia đình

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI 
TRUNG TÂM NUÔI DẠY TRẺ KHUYẾT TẬT 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP VỀ CÔNG 
TÁC CAN THIỆP SỚM 
CHO TRẺ KHIẾM THÍNH TẠI 
GIA ĐÌNH 
 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Hiện nay công tác giáo dục trẻ khuyết tật rất được quan tâm, hầu như các 
tỉnh thành trên cả nước đều có trường chuyên biệt để chăm sóc giáo dục cho trẻ 
khuyết tật. Chiến lược Giáo dục trẻ khuyết tật Việt Nam đã được Bộ Giáo dục và 
Đào tạo khẳng định chủ yếu là giáo dục hòa nhập. Hướng tới các trẻ khuyết tật sẽ 
được tạo cơ hội học tập như trẻ bình thường. Để thực hiện được mục tiêu trên thì 
vai trò công tác can thiệp sớm cho trẻ có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác giáo 
dục trẻ khuyết tật, là bước đầu quyết định sự thành công của giáo dục hòa nhập và 
được tiến hành trong giai đoạn trẻ từ 0 đến 6 tuổi. 
Công tác can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính tại Đồng Nai hiện nay hiệu quả 
chưa cao, xã hội và phụ huynh chưa nhận thức được tầm quan trọng của công tác 
can thiệp sớm nên gia đình có con em bị khuyết tật nói chung và các em khiếm 
thính nói riêng còn gặp nhiều hạn chế trong cuộc sống, học tập và sinh hoạt giao 
tiếp. Có những trẻ nếu được can thiệp sớm có thể phục hồi chức năng nghe, nói 
bình thường, mang lại hiệu quả rất cao nếu chậm trễ trẻ sẽ bị thiệt thòi rất lớn mất 
đi khả năng nhận thức, khả năng phát triển ngôn ngữ. Có nhiều gia đình vì hoàn 
cảnh kinh tế khó khăn nên không mua được máy trợ thính phù hợp cho con em để 
hỗ trợ phục hồi sức nghe cho trẻ. Trẻ em không được phát hiện sớm về tật thính 
giác, nhất là ở vùng sâu vùng xa chưa được quan tâm sâu sát, trẻ không có cơ hội 
được hợp tác can thiệp sớm kịp thời như những trẻ em khác có đủ điều kiện hơn. 
Mạng lưới phục vụ y tế tâm lí, giáo dục chưa phối hợp chặt chẽ cùng gia đình , 
nhà trường và xã hội. Chính vì thế, tôi chọn đề tài “Một số biện pháp về công tác 
can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính tại gia đình” mong muốn được chia sẻ những 
kiến thức, kỹ năng trong công tác giáo dục trẻ khiếm thính tại gia đình nhằm tạo 
mọi điều kiện cho trẻ hòa nhập và phát triển tốt hơn so với trẻ phát hiện và can 
thiệp muộn. 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lý luận 
Chương trình can thiệp sớm tại Việt Nam được thử nghiệm tại Hà nội và TP. 
Hồ Chí Minh vào năm 1993 và nhận được sự giúp đỡ tận tình của các chuyên gia 
nước ngoài như Australia, Hà Lan  Chương trình từ số lượng ban đầu rất ít, dần 
dần được nhân rộng ra các tỉnh thành ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam. Hiện nay, đã 
có một số công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề can thiệp sớm cho trẻ khiếm 
thính như Luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục của Nguyễn Thị Hoàng Yến (2001) 
đề cập tới “Các biện pháp tổ chức Giáo dục hòa nhập chuẩn bị cho trẻ khiếm thính 
vào lớp Một”; Luận án: “Một số biện pháp quản lý giáo dục hòa nhập cho trẻ 
khiếm thính của hiệu trưởng các trường mầm non dạy hòa nhập ở Hà Nội” của 
Thạc sĩ Hoàng Kim Phượng (2003); đề tài “Biên soạn tài liệu hướng dẫn giáo viên 
và phụ huynh có con em khiếm thính, dưới 6 tuổi tham gia chương trình can thiệp 
sớm” của Nguyễn Thị Thanh Bình (2000) nhằm xây dựng tài liệu, phục vụ chương 
trình can thiệp sớm  Một số cán bộ, giáo viên Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật 
Đồng Nai cũng được tham gia tập huấn, tìm hiểu về chương trình can thiệp sớm 
cho trẻ khiếm thính nhằm nâng cao kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ để phục vụ 
công tác giáo dục trẻ khiếm thính và để có sự chuẩn bị tốt, hỗ trợ tốt cho trẻ khiếm 
thính tại gia đình. 
Hiện tại, những trẻ khiếm thính trong chương trình được can thiệp sớm đã có 
phát triển ngôn ngữ và nhận thức rất tốt. Được các chuyên gia thính học và các 
giáo viên Trung tâm dạy trẻ điếc hỗ trợ nên phụ huynh có nhiều kinh nghiệm trong 
việc chăm sóc, nuôi dạy trẻ học nghe, học nói ngay từ khi được chẩn đoán là bị 
khuyết tật thính giác và mang lại hiệu quả cao hơn. 
Năm học 2011-2012, Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật Đồng Nai tiếp tục 
điều tra, tìm hiểu để hỗ trợ cho trẻ khiếm thính tại gia đình nhằm phục hồi chức 
năng nghe cho trẻ, tư vấn phụ huynh suốt giai đoạn trẻ từ 0 tuổi đến 6 tuổi được 
can thiệp sớm trước khi trẻ vào học lớp Một. 
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài 
2.1. Nội dung thực hiện 
a) Một số khái niệm công cụ 
Khái niệm về Can thiệp sớm: can thiệp sớm là việc trợ giúp nhằm vào tất cả 
trẻ em có nguy cơ bị điếc, là quá trình bao gồm toàn bộ từ phát hiện, chẩn đoán 
sớm cho đến lúc trẻ đến tuổi đi học tiểu học. Can thiệp sớm liên quan đến trẻ, cha 
mẹ, gia đình và cả mạng lưới phục vụ y tế, tâm lí, giáo dục Bản chất của can 
thiệp sớm là sự hỗ trợ trẻ khiếm thính thông qua gia đình, nhằm giúp các em học 
nghe, học nói ngay từ khi được chẩn đoán là khuyết tật thính giác. Dựa vào độ tuổi 
trẻ sống tại gia đình hay lên lớp mà chương trình can thiệp sớm chia làm hai giai 
đoạn: từ 0-3 tuổi là giai đoạn hướng dẫn phụ huynh và từ 3-6 tuổi giai đoạn trẻ học 
mẫu giáo. Công tác hướng dẫn phụ huynh được thực hiện trong suốt quá trình giáo 
dục trẻ khiếm thính bao gồm cả giai đoạn trẻ học mẫu giáo. 
 Máy trợ thính: máy trợ thính là loại thiết bị điện tử dùng khuếch đại âm 
thanh, giúp người khiếm thính có thể tiếp cận âm thanh một cách tốt nhất. 
 Thính lực đồ: là biểu đồ ghi lại kết quả, kiểm tra thính lực do nhà thính học 
ghi lại, độ lớn (cường độ) âm thanh mà trẻ bắt đầu nghe được ở mỗi độ cao (tần số) 
được đo. Hay nói cách khác thính lực đồ cho ta biết cường độ âm thanh nhỏ nhất 
mà trẻ nghe được ở mỗi tần số còn gọi là ngưỡng nghe. 
Ví dụ: nói thầm 30 dB, nói thường 60 dB, tiếng xe tải chạy 85 dB, tiếng máy 
bay 120 dB. 
b) Nội dung can thiệp sớm 
 Can thiệp về thính học cho trẻ khiếm thính: 
Đối với trẻ khiếm thính, nếu càng được phát hiện và chẩn đoán sớm, chỉ 
định đeo máy trợ thính thì trẻ càng có cơ hội học nghe nói, càng có nhiều cơ hội 
hiểu và vận dụng ngôn ngữ nói trong giao tiếp. 
 Phát hiện trẻ khiếm thính: không chỉ bằng cách quan sát các dấu hiệu khác 
thường, chương trình khám sàng lọc tật khiếm thính mà còn sử dụng các phương 
pháp đo sao cho phù hợp độ tuổi của trẻ. 
 Chẩn đoán: tập hợp những phương pháp đo khám nhằm mục đích xác định 
mức độ, loại điếc cũng như nguyên nhân gây điếc. Kết quả chẩn đoán là cơ sở chỉ 
định đeo máy trợ thính, cấy điện cực ốc tai, xây dựng kế hoạch giáo dục trẻ 
khiếm thính. 
 Chăm sóc thính học: các dịch vụ chăm sóc thính học sẽ chỉ định, hiệu 
chỉnh, duy trì và bảo quản máy trợ thính hay những thiết bị hỗ trợ thính học khác. 
Chăm sóc thính học do chuyên gia thính học hay các kĩ thuật viên các cơ sở dịch 
vụ tư vấn, hướng dẫn. 
 Hướng dẫn phụ huynh trẻ khiếm thính: 
Cán bộ can thiệp sớm hướng dẫn phụ huynh, cung cấp cho phụ huynh những 
kiến thức về tâm sinh lí trẻ khiếm thính, cách thức giúp trẻ tiếp nhận ngôn ngữ và 
phát triển khả năng giao tiếp, hỗ trợ phụ huynh về tâm lí. Do đó, cán bộ can thiệp 
sớm cần phải xây dựng kế hoạch hướng dẫn cụ thể theo nhu cầu, đặc điểm riêng 
của từng trẻ ở từng gia đình. 
 Hỗ trợ trẻ khiếm thính trong trường hòa nhập: 
Trẻ khiếm thính học ở lớp mẫu giáo hòa nhập như trẻ bình thường khác, 
được tham gia các hoạt động vui chơi và học tập. Ngoài ra trẻ còn được học tiết 
học cá nhân nhằm rèn kĩ năng nghe nói và giao tiếp dành riêng cho trẻ khiếm 
thính. Tiết học này do giáo viên mẫu giáo hoặc cán bộ can thiệp sớm phụ trách. 
2.2. Hướng giải quyết cụ thể trong việc chọn “Một số biện pháp về công 
tác can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính tại gia đình” 
Để tiến hành cho công tác can thiệp sớm tại gia đình, ta cần thực hiện các 
bước sau: 
a) Phát hiện - chẩn đoán 
 Phát hiện 
Trẻ bị khiếm thính do nhiều nguyên nhân khác nhau. Có thể bị điếc bẩm 
sinh, cũng có thể do tác động các yếu tố bên ngoài như dùng kháng sinh liều cao, 
bị tổn thương về cơ quan thính giác Ở mỗi nguyên nhân điếc khác nhau có ảnh 
hưởng khác nhau đến khả năng nghe và phát triển ngôn ngữ của trẻ. 
Phát hiện là tìm những dấu hiệu cho thấy sự phát triển của trẻ có nguy cơ 
đang tiến triển một cách không bình thường. Phát hiện sớm bao gồm quan sát bằng 
mắt hoặc sử dụng các biện pháp khoa học để tìm ra những dấu hiệu bất thường 
trong sự phát triển của trẻ. 
Phụ huynh có vai trò quan trọng trong việc phát hiện trẻ điếc. Nếu phát hiện 
sớm và chủ động tìm đến sự giúp đỡ của giáo viên và chuyên gia thính học thì trẻ 
sẽ có cơ hội phục hồi chức năng và phát triển tốt hơn. 
Ngoài phụ huynh phát hiện trẻ điếc, thì các dịch vụ y tế về chăm sóc thính 
học tại địa phương, cơ quan chăm sóc bảo vệ bà mẹ và trẻ em cũng cần quan tâm 
giúp đỡ, hướng dẫn phụ huynh, khảo sát điều tra về nhu cầu và năng lực của trẻ. 
 Chẩn đoán 
Khi nghi ngờ trẻ có vấn đề về thính giác, hãy đưa trẻ đi kiểm tra tại Trung 
tâm thính học. Kết quả về bệnh lý và mức độ khuyết tật chỉ có thể có được sau quá 
trình chẩn đoán để tìm ra biện pháp chữa trị hoặc điều trị phù hợp. 
Khi kết quả chẩn đoán khẳng định trẻ bị mất thính lực, Trung tâm thính 
học sẽ khuyến nghị gia đình nên cho trẻ sớm tham gia chương trình can thiệp 
sớm. 
b) Can thiệp 
Việc chẩn đoán và đánh giá là bước đầu của quá trình thực hiện can thiệp 
sớm, nhờ đó ta có cái nhìn khái quát, chính xác về khả năng của trẻ, nắm được 
những thông tin về tính cách, sở thích, đặc điểm khuyết tật của trẻ. Từ đó, có cơ sở 
lập kế hoạch chăm sóc giáo dục phù hợp khả năng của trẻ. 
Bước 1: Đánh giá ban đầu 
Đánh giá ban đầu là việc làm rất quan trọng đối với trẻ khiếm thính. Trước 
khi tiến hành can thiệp sớm các chuyên gia cần tiến hành đánh giá ban đầu về sự 
phát triển và những khó khăn của trẻ. Tìm hiểu về nhu cầu, sở thích, khả năng của 
trẻ; nguyên nhân gây điếc, mức độ điếc và mức độ ảnh hưởng tới khả năng ngôn 
ngữ, trí tuệ của trẻ. Tìm hiểu về hoàn cảnh gia đình, những việc làm của các phụ 
huynh cũng như các thành viên trong gia đình khi tiếp xúc với trẻ. 
Đánh giá ban đầu có thể kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần mới có được thông 
tin cần thiết qua các trắc nghiệm chuẩn, quan sát, p