SKKN Hướng dẫn tích hợp nội dung giáo dục kĩ năng sống vào dạy học môn Đạo đức Lớp 5

 1 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
ĐỀ TÀI: 
HƯỚNG DẪN TÍCH HỢP NỘI DUNG GIÁO 
DỤC KĨ NĂNG SỐNG VÀO DẠY HỌC MÔN 
ĐẠO ĐỨC LỚP 5 
 2 
MỞ ĐẦU 
“Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu 
cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và 
các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở”[Luật Giáo dục, 
Điều 27, khoản 2]. Nhân cách của học sinh được hình thành qua hai con đường 
cơ bản trong nhà trường là con đường dạy học và hoạt động giáo dục ngoài giờ 
lên lớp. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh được hình thành qua hai con đường 
cơ bản đó. Trong công cuộc đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông 
của mọi môn học đều được biên soạn thống nhất chung dưới một quan điểm chỉ 
đạo quan trọng là tích hợp nhiều môn khoa học trong mỗi môn học, nhằm đáp 
ứng xu thế phát triển của khoa học và nhu cầu học tập ngày càng cao của xã hội 
ngày nay. 
Thực tiễn GD trong các trường tiểu học, giáo viên đã tìm hiểu và thực 
hiện tích hợp nội dung giáo dục kĩ năng sống vào dạy học chính khóa của nhiều 
môn học, đặc biệt môn Đạo Đức nhằm góp phần phát triển và giáo dục toàn 
diện, nhất là giáo dục đao đức cho học sinh. Kết quả đạt được trong dạy học và 
giáo dục của các trường tiểu học đã khẳng định tính khả thi, tính cấp thiết và bổ 
ích của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Tuy nhiên việc tích hợp nội 
dung giáo dục kĩ năng sống vào dạy học các môn học, đặc biệt môn Đạo Đức 
còn đang gặp nhiều lúng túng. Nhiều GV băn khoăn trăn trở trong việc phải tích 
hợp quá nhiều chủ đề khác nhau vào mçi môn học (như Giáo dục môi trường, 
vệ sinh an toàn thực phẩm, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn ma tuý học 
đường, giáo dục kĩ năng sống, v.v..). Chính vì vậy chúng tôi chọn vấn đề này 
làm đề tài nghiên cứu nhằm đưa ra được giải pháp hữu hiệu góp phần thực hiện 
tốt mục tiêu giáo dục tiểu học. Do đó tên sáng kiến kinh nghiệm của tôi sẽ là: 
“Hướng dẫn tích hợp nội dung giáo dục kĩ năng sống vào dạy học môn Đạo 
Đức lớp 5’’. 
 3 
 Mục đích của đề tài nghiên cứu này là nhằm góp phần nâng cao chất 
lượng và hiệu quả của hoạt động dạy học môn Đạo đức trong các trường tiểu 
học, đồng thời góp phần giáo dục đạo đức và phát triển nhân cách toàn diện cho 
học sinh các trường tiểu học. 
Đối tượng nghiên cứu là hướng dẫn tích hợp dạy học nội dung kĩ năng 
sống vào dạy học môn Đạo Đức lớp 5 ở trường tiểu học. Khách thể nghiên cứu 
là Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh lớp 5 ở trường tiểu học. 
Các nhiệm vụ nghiên cứu sẽ thực hiện là: 
- Tập hợp một số vấn đề lí luận làm cơ sở khoa học để tích hợp nội dung 
kĩ năng sống vào dạy học môn Đạo Đức lớp 5. 
 - Điều tra thực trạng tích hợp nội dung kĩ năng sống vào dạy học môn 
Đạo Đức lớp 5. 
- Đề ra biện pháp hữu hiệu hướng dẫn tích hợp nội dung kĩ năng sống 
vào dạy học môn Đạo Đức lớp 5 ở trường tiểu học. 
 Các Phương pháp nghiên cứu sẽ thực hiện là: Nhóm Phương pháp 
nghiên cứu lí luận: nghiên cứu Luật Giáo dục, Điều lệ trường tiểu học, Nhiệm 
vụ năm học và đọc SGK môn Đạo Đức, sách hướng dẫn GV để thu thập một số 
vấn đề lí luận làm cơ sở khoa học phục vụ cho mục một của đề tài (cơ sở lí 
luận). Nhóm các PP tổ chức hoạt động thực tiễn: điều tra cơ bản, quan sát, đàm 
thoại, phỏng vấn, trò chuyện với cán bộ, GV, phụ huynh và với HS; thực 
nghiệm sư phạm, nghiên cứu sản HĐ của GV và sản phẩm học tập của HS khối 
5 kết hợp với thăm lớp, dự giờ, trao đổi xin ý kiến chuyên gia được dùng ở mục 
2 và 3 (điều tra thực trạng và thực nghiệm khoa học). Nhóm PP nghiên cứu hỗ 
trợ: PP thống kê Toán học, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn giáo dục được sử 
dụng để tính toán, tính trung bình và tỉ lệ phần trăm phục vụ cho nghiên cứu ở 
mục ba của đề tài (tổ chức thực nghiệm khoa học). Giới hạn và phạm vi của đề 
 4 
tài này là nghiên cứu việc tích hợp nội dung giáo dục kĩ năng sống vào dạy học 
môn Đạo Đức lớp 5 ở trường TH (thuộc TP Hà Nội) trong một năm học. 
NỘI DUNG 
1. Một số vấn đề lí luận cơ bản của SKKN 
 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài nghiên cứu: 
* Các cuộc vận động của Bộ GD&ĐT: “Nói không với tiêu cực trong thi cử và 
bệnh thành tích trong giáo dục” và “Mỗi thầy, cô giáo là một tấm gương đạo 
đức, tự học và sáng tạo” 
* Chỉ thị Số 40/2008/CT-BGDĐT Về việc phát động phong trào thi đua “Xây 
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai 
đoạn 2008-2013 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. 
* Mục tiêu giáo dục và yêu cầu đổi mới của chương trình, SGK 
 - Mục tiêu giáo dục của Tiểu học: Giáo dục Tiểu học nhằm giúp học sinh 
hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo 
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học 
trung học cơ sở. 
 - Yêu cầu đổi mới chương trình và sách giáo khoa: Theo chỉ đạo đúng 
đắn của Đảng CSVN, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã triển khai đổi mới Chương trình 
Giáo dục các bậc học, các cấp học, trong đó có cấp Tiểu học để tiến kịp xu thế 
phát triển của các nước trong khu vực và trên thế giới. 
1.2. Một số khái niệm cơ bản làm công cụ nghiên cứu của SKKN 
 * Ý nghĩa của giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học : 
Thế kỉ XXI với 4 đặc trưng cơ bản là Toàn cầu hoá - Văn minh trí tuệ – 
Kinh tế tri thức – Công nghệ thông tin. Giáo dục là “quốc sách hàng đầu” của 
mỗi dân tộc, mỗi quốc gia, trong đó đối tượng được ưu tiên giáo dục hàng đầu 
chính là trẻ em. Nền kinh tế thị trường và sự bùng nổ thông tin đã và đang tác 
 5 
động mạnh mẽ đến các em học sinh. Do vậy việc trang bị các kĩ năng sống cơ 
bản cho học sinh là hết sức cần thiết, nhằm giúp các em tránh không mắc phải 
những hành vi của lối sống không lành mạnh. Giáo dục kĩ năng sống cho học 
sinh ở lứa tuổi này là định hướng cho các em những con đường sống tích cực 
trong xã hội hiện đại, như: Giáo dục kĩ năng sống trong quan hệ với chính mình; 
Giáo dục kĩ năng sống trong quan hệ với gia đình; giáo dục kĩ năng sống; Giáo 
dục kĩ năng sống trong quan hệ với xã hội giúp học sinh biết cách ứng xử thân 
thiện với môi trường tự nhiên, với cộng đồng. 
Do vậy việc giáo dục giáo dục kĩ năng sống và hình thành nhân cách toàn 
diên cho học sinh nói chung và học sinh lớp 5 nói riêng ngày càng trở nên quan 
trọng và cấp thiết. Đây không chỉ là đòi hỏi của nhà trường tiểu học mà còn là 
yêu cầu cấp thiết của xã hội đối với nhà trường và gia đình. 
* Kĩ năng sống là gì ? 
Có nhiều góc nhìn khác nhau xem xét về khái niệm về kĩ năng sống như: 
- Theo Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục của Liên hiệp quốc 
(UNESCO) thì kĩ năng sống là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức 
năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày - đó là những kĩ năng cơ bản như: kĩ 
năng đọc, viết, làm tính, 
- Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì kĩ năng sống là những kĩ năng 
thiết thực mà con người cần để có cuộc sống an toàn, khoẻ mạnh. Đó là những 
kĩ năng mang tính tâm lí xã hội và kĩ năng giao tiếp được vận dụng trong những 
tình huống hàng ngày để tương tác một cách hiệu quả với người khác và giải 
quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống hàng ngày. 
- Theo thuyết hành vi thì kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lí xã hội liên 
quan đến những tri thức, những giá trị và những thái độ - là những hành vi làm 
cho các cá nhân có thể thích nghi và giải quyết có hiệu quả các yêu cầu và thách 
thức của cuộc sống. 
 6 
Con người cần có những kĩ năng nhất định để sống (tồn tại và phát triển) 
khi xem xét nó trong ba mối quan hệ: Con người với chính bản thân mình; Con 
người với tự nhiên; Con người với các mối quan hệ xã hội. 
Dù nhìn từ góc độ nào thì các kĩ năng sống đều nhằm giúp người học biết 
vận dụng những kiến thức đã học thành hành động thực tế để có thể phát triển 
hài hòa, góp phần xây dựng một xã hội lành mạnh, phát triển bền vững. 
Kĩ năng sống mang tính cá nhân, tính dân tộc và quốc gia, tính xã hội - 
toàn cầu. Kĩ năng sống vừa mang tính sinh học vừa mang tính xã hội nghĩa là 
nó chủ yếu được hình thành, vận động , phát triển và hoàn thiện dần trong hoạt 
động và thực tiễn cuộc sống. 
Kĩ năng sống cơ bản trong lứa tuổi học sinh tiểu học thường là kĩ năng tự 
nhận thức, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng ra quyết định, kĩ 
năng kiên định, kĩ năng đặt mục tiêu, Những kĩ năng này th-êng gắn với một 
nội dung giáo dục cụ thể như giáo dục bảo vệ môi trường, giáo dục lòng nhân 
ái, giáo dục truyền thống tôn sư trọng đạo, uống nước nhớ nguồn, giáo dục sống 
an toàn, khoẻ mạnh, v.v.. 
 * Phân loại kĩ năng sống : 
- Cách thứ nhất: Kĩ năng chung và kĩ năng chuyên biệt (trong lĩnh vực cụ thể). 
Các kĩ năng chung: Kĩ năng nhận thức (phê phán, giải quyết vấn đề, nhận thức 
hậu quả, ra quyết định, sáng tạo, tự nhận thức về bản thân,). Kĩ năng đương đầu 
với xúc cảm (động cơ, ý thức trách nhiệm, kiềm chế căng thẳng, kiểm soát được 
cảm xúc, tự điều chỉnh,). Kĩ năng xã hội hay kĩ năng tương tác (giao tiếp, 
quyết đoán, hợp tác, sự thông cảm,). Các kĩ năng chuyên biệt: kĩ năng về giới 
tính, vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh sức khoẻ, đề phòng tai nạn thương tích; 
bảo vệ thiên nhiên và môi trường; v.v.. 
- Cách thứ hai: chia thành ba loại chính là kĩ năng nhận biết và sống với chính 
mình; kĩ năng nhận biết và sống với người khác; kĩ năng ra quyết định. 
 7 
 + Kĩ năng nhận biết và sống với chính mình gồm các kĩ năng như : 
 Tự nhận thức: Các em cần nhận biết và hiểu rõ bản thân về những 
tiềm năng, tình cảm, những mặt mạnh, mặt yếu của mình, cũng như về vị trí của 
mình trong cộng đồng. Càng nhận thức được khả năng của mình bao nhiêu, các 
em càng có khả năng sử dụng các kĩ năng sống khác một cách có hiệu quả bấy 
nhiêu, và càng có khả năng lựa chọn những gì phù hợp với các điều kiện sẵn có 
của bản thân, của xã hội bấy nhiêu. 
 Lòng tự trọng: Sự tự nhận thức đưa đến sự tự trọng. Nó thể hiện qua 
việc con người nhận thức được những điều tốt đẹp – những giá trị của bản thân 
và kiên định giữ gìn những giá trị đó trong các tình huống