SKKN Hướng dẫn học sinh thao tác trên mô hình để hình thành quy tắc, công thức tính diện tích trong chương Hình học Lớp 5

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI 
PHÒNG GIÁO DỤC XUÂN LỘC 
TRƯỜNG TIỂU HỌC KIM ĐỒNG 
  
 MÃ SỐ ............ 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH THAO TÁC TRÊN MÔ HÌNH 
 ĐỂ HÌNH THÀNH QUY TẮC, CÔNG THỨC TÍNH DIỆN TÍCH 
TRONG CHƯƠNG HÌNH HỌC LỚP 5 
Người thực hiện : Cao Quảng Đạt. 
Lĩnh vực nghiên cứu : 
- Quản lí Giáo dục : 
- Phương pháp dạy học bộ môn : Toán ( hình học lớp 5 ) 
- Phương pháp giáo dục : 
- Lĩnh vực khác : 
 Có đính kèm : 
Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác 
 Năm học : 2011-2012 
SƠ LƯƠC LÝ LỊCH KHOA HỌC 
I/ THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 
1. Họ và tên : Cao Quảng Đạt 
2. Ngày tháng năm sinh : 23 / 12 / 1965. 
3. Nam, nữ : nam 
4. Địa chỉ : Trường Tiểu học Kim Đồng, thị trấn Gia Ray, huyện Xuân Lộc. 
5. Điện thoại : 3871348 ( CQ) 3741558 (NR) 
6. Fax : E-mail : 
7. Chức vụ : Giáo viên dạy lớp. 
8. Đơn vị công tác : Trường Tiểu học Kim Đồng, thị trấn Gia Ray, huyện 
Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai. 
II/ TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO : 
- Học vị : Cử nhân Tiểu học. 
- Năm nhận bằng : 2005 
- Chuyên ngành đào tạo : Giáo viên Tiểu học. 
III/ KINH NGHIỆM KHOA HỌC 
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm : Dạy lớp 
- Số năm có kinh nghiệm : 24 năm 
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây : 
 + Biện pháp rèn phát âm đúng cho học sinh lớp 5.(2010) 
 + Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 rèn đổi đơn vị đo(.2011) 
 + Tổ chức trò chơi trong môn Luyện từ và câu lớp 5.(2012) 
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
Độc lập- Tự do- Hạnh phúc 
BÁO CÁO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Kính gửi: Hội đồng thẩm định sáng kiến huyện Xuân Lộc 
Họ và tên: Cao Quảng Đạt Năm sinh: 1965 Giới tính: Nam 
Chức vụ: Giáo viên – Khối trưởng khối 5 
Đơn vị : Trường tiểu học Kim Đồng 
Tên sáng kiến: 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH THAO TÁC TRÊN MÔ HÌNH 
ĐỂ HÌNH THÀNH QUY TẮC, CÔNG THỨC TÍNH DIỆN TÍCH 
TRONG CHƯƠNG HÌNH HỌC LỚP 5 
 
 I XUẤT XỨ: 
I.1 . LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
Thực hiện chương trình đổi mới nội dung SGK năm 2000 với mục tiêu dạy 
học Toán ở Tiểu học là nhằm giúp học sinh có những kiến thức cơ bản ban đầu về 
số học và các số tự nhiên, phân số, số thập phân, các đại lượng thông dụng, một số 
yếu tố hình học và thống kê đơn giản. Hình thành các kĩ năng tính, đo lường, giải 
các bài toán có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống, góp phần bước đầu phát 
triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lí và diễn đạt đúng, cách phát hiện và 
giải quyết các vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống, kích thích trí tưởng tượng, 
gây hứng thú học toán, góp phần hình thành bước đầu phương pháp tự học và làm 
việc có kế hoạch, khoa học, chủ động, linh hoạt sáng tạo cho học sinh . 
 Để thực hiện mục tiêu dạy học đó, giáo viên cần phải được tiếp cận và vận 
dụng các phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh. Trong 
quá trình dạy học, giáo viên cần tạo điều kiện cho học sinh chủ động tiếp thu các 
kiến thức, kĩ năng,.... biết biến những kiến thức, kĩ năng đó thành kiến thức kĩ năng 
của mình, biến những điều cần học thành "Cái vốn", "Cái tài sản" của bản thân. 
Học tập như vậy, sự hiểu biết của học sinh sẽ được vững chắc hơn, hứng thú của 
các em được tăng cường hơn. 
 Khi giảng dạy những nội dung hình học ở khối lớp 4-5, tôi nhận thấy nội 
dung hình học đáp ứng được những yêu cầu của mục tiêu trên, nhất là mục tiêu 
hình thành những kĩ năng tính, giải những bài toán đo lường, giải những bài toán 
thiết thực trong cuộc sống. Hình học góp phần bước đầu phát triển năng lực tư duy 
logic, khả năng suy luận hợp lí và diễn đạt đúng, kích thích; phát triển trí tưởng 
tượng, tạo hứng thú học toán qua những hình ảnh, mô hình, những bài toán gần gũi 
với thực tế của đời sống. Môn hình học còn giúp các em rèn luyện kĩ năng phát 
hiện và giải quyết các vấn đề gần gũi trong học tập và trong cuộc sống . 
 Thời gian vừa qua, mặc dù giáo viên đã vận dụng các phương pháp dạy học 
tích cực vào việc dạy và học- nhất là trong dạy học toán - nhưng những phương 
pháp được giới thiệu như : Trò chơi học tập, Thảo luận nhóm, Thi đua,..... vẫn chưa 
đáp ứng được hết các mục tiêu phát triển học sinh ở những nội dung hình học. Học 
sinh chưa phát huy được tư duy logic, tư duy trừu tượng trong việc học tập những 
nội dung hình học. Một số học sinh chưa nắm vững những mối quan hệ, hệ thống 
của những hình học đã học . Vì thế, các em chưa có kĩ năng vận dụng quy tắc, công 
thức của hình này để tìm công thức của các hình khác có mối quan hệ với nhau 
(Diện tích hình tam giác với diện tích hình chữ nhật; Diện tích hình thang với diện 
tích hình tam giác;Thể tích hình chữ nhật với thể tích hình lập phương); các em 
cuối cùng chỉ học thuộc quy tắc, công thức rồi vận dụng quy tắc, công thức với các 
hình riêng lẻ. Việc ghi nhớ máy móc ấy khiến các em mau quên, dễ nhầm lẫn. Vì 
thế, việc vận dụng " Kĩ thuật hướng dẫn học sinh thao tác trên mô hình hình học để 
hình thành kiến thức ở chương hình học lớp 5 " vào việc hướng dẫn học sinh tự tìm 
tòi, chiếm lĩnh kiến thức mới trong việc học các yếu tố hình học là điều quan trọng 
và cần thiết. 
I.2 CƠ SỞ LÍ LUẬN : 
1 Quan điểm của triết học Mác - Lê-nin về quá trình nhận thức của con người. 
2 Nội dung giảng dạy các yếu tố hình học của chương trình Tiểu học nói 
chung và của chương trình lớp 5 nói riêng. 
+ Nội dung dạy học môn toán ở tiểu học có thể sắp xếp thành 2 dạng cơ bản 
+ Bài dạy cung cấp kiến thức mới ( hình thành khái niệm, xây dựng quy tắc 
công thức tính diện tích, thể tích các hình ) 
+ Luyện tập ( luyện tập vận dụng công thức, quy tắc và vân dụng mở rộng, nâng 
cao; vân dụng giải các bài toán thực tế.) 
 3 Các hoạt động dạy học Toán : 
+ Về hoạt động dạy học có thể chia thành hai dạng hoạt động cơ bản : 
 - Hoạt động hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới. 
 - Hoạt động tổ chức cho học sinh luyện tập, thực hành, vận dụng vào thực tiễn 
 * Hoạt động dạy và học kiến thức mới là một trong những hoạt động quan trọng, 
vì nó đòi hỏi người giáo viên phải giúp học sinh chiếm lĩnh được kiến thức mới, 
biến kiến thức đó thành tài sản, vốn kiến thức của mình, đồng thời góp phần rèn 
luyện kĩ năng, tư duy, phát triển trí tưởng tượng sáng tạo của học sinh. 
 - Việc hướng dẫn học sinh tự tìm tòi kiến thức mới cũng như phát hiện vấn đề và 
tìm cách giải quyết vấn đề đó có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và 
phát triển tư duy toán học của học sinh. 
 - Quá trình tự tìm tòi, khám phá sẽ giúp học sinh rèn luyện tính chủ động sáng 
tạo trong học toán . 
 - Trong qúa trình tìm tòi khám phá, học sinh tự đánh giá được kiến thức kỹ năng 
của mình. Do đó, học sinh sẽ hiểu sâu, nhớ lâu hơn những kiến thức được học, 
giáo viên biết được tình hình của học sinh, nắm được mức độ kiến thức và kỹ 
năng hiện có của học sinh. Từ đó, giáo viên có biện pháp cung cấp, bổ sung kiến 
thức kĩ năng cho học sinh và điều chỉnh lại phương pháp dạy học cho phù hợp với 
đối tượng học sinh. 
 - Khi gặp khó khăn, chưa giải quyết được vấn đề học sinh tự thấy được thiếu sót 
của mình về mặt kiến thức về mặt tư duy và tự rút kinh nghiệm 
 - Khi tranh luận cùng các bạn, học sinh cũng tự mình đánh giá trình độ của mình 
so với các bạn để tự rèn luyện và điều chỉnh. 
 - Nội dung hình học chứa đựng nhiều yếu tố trừu tượng, các bài toán giải có yếu 
tố hình học có đủ các mảng kiến thức về số học, về đo lường,.... Do đó, việc vận 
dụng tinh thần của phương pháp "Bàn tay nặn bột" và kỹ thuật " hướng dẫn học 
sinh tự tìm tòi và phát hiện cách giải quyết vấn đề của bài toán hình học" là cần 
thiết để góp phần đạt được mục tiêu đổi mới nội dung phương pháp dạy học. 
 * Hoạt động tổ chức cho học sinh luyện tập, thực hành, vận dụng vào thực tiễn 
góp phần rèn kĩ năng thực hiện và vận dụng kiến thức của học sinh. 
 II/ HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN 
 II .1 THỰC TRANG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN 
1/ Thuận lợi : 
Thực hiện tinh thần đổi mới phương pháp dạy học , chúng tôi đã được cấp 
lãnh đạo giới thiệu các phương pháp tích cực như : trò chơi học tập, thảo luận 
nhóm, nêu vấn đề .... và đã vận dụng các phương pháp đó vào việc dạy học . Bước 
đầu, giáo viên và học sinh đã quen các hình thức, phương pháp học tập tích cực. 
 Bên cạnh đó, với điều kiện phục vụ cho dạy - học ngày càng được nâng cao, các 
ĐDDH trang thiết bị phát huy được tính tích cực học tập và gây được sự hứng thú 
trong học tập của học sinh, có tác dụng tốt đến học sinh trong việc chiếm lĩnh kiến 
thức và phát triển các kỹ năng tư duy. 
 2/Khó khăn : 
 Vận dụng các phương pháp tích cực thường mất nhiều thời gian trong một 
tiết học, do đó phương pháp tích cực chỉ mang nặng tính hình thức tổ chức các hoạt 
động, chưa đi sâu vào việc phát huy hết khả năng tư duy tự chiếm lĩnh kiến thức 
của học sinh. 
 Việc sử dụng khai thác các phương tiện dạy học chưa được quan tâm đúng 
mức. Do đó, học sinh cũng ít được thao tác trực tiếp, thường xuyên trên các đồ 
dùng, dụng cụ học tập mà chỉ được làm việc thông qua các hoạt động nhóm. 
 Một số đồng nghiệp còn lúng túng khi tổ chức cho học sinh làm việc với các 
mô hình để chiếm lĩnh những kiến thức hình học mới. 
 Qua những lần khảo sát hàng tháng các bài toán giải có liên quan đến yếu tố 
hình học nhiều học sinh chưa đạt yêu cầu (30- 40% HS) . 
 Từ thực trạng trên, trong quá trình vận dụng các kỹ thuật phương pháp dạy 
học tích cực vào dạy học, tôi rất đồng tình với mục tiêu và tạo điều kiện cho học 
sinh tự làm việc, tự học tập và tự phát hiện và chiếm lĩnh kiến thức dưới sự dẫn dắt 
của giáo viên để dạy các yếu tố hình học nói chung và dạy hình thành các công 
thức tính diện tích, thể tích các hình trong chương hình học lớp 5. 
 II. 2 NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
1- Cơ sở lí luận : 
1.1/ Quan điểm của triết học Mác - Lê-nin về quá trình nhận thức của con người. 
1.2/ Nội dung giảng dạy các yếu tố hình học củap chương trình Tiểu học nói chung 
và của chương trình lớp 5 nói riêng. 
+ Nội dung dạy học môn toán ở tiểu học có thể sắp xếp thành 2 dạng cơ bản 
+ Bài dạy cung cấp kiến thức mới ( hình th