Sáng kiến kinh nghiệm Một vài suy nghĩ giúp học sinh Lớp 4 rèn kĩ năng cảm thụ Văn học

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO VINH 
TRƯỜNG TIỂU HỌC LÊ LỢI 
  
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT VÀI SUY NGHĨ GIÚP HỌC SINH LỚP 4 
 RÈN KĨ NĂNG CẢM THỤ VĂN HỌC 
 Người thực hiện : Nguyễn Thị Thu Hà 
 Số điện thoại : 0904021364 
Năm học: 2011 - 2012 
 MỤC LỤC Trang 
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ.........................................................................3 
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ................................................... ........ 4 
A.CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN........................................................................... 4 
I CƠ SỞ LÍ LUẬN ....................................................................................................... 4 
1.Khái niệm về cảm thụ văn học................................................................................ 4 
2.Đặc trưng vế cảm thụ văn học ở lứa tuổi Tiểu học..................................................2 
3.Mục tiêu của việc bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho HS Tiểu học ............6 
II CƠ SỞ THỰC TIỄN..................................................................................................7 
1.Về phía giáo viên.................................................................................................... 7 
2.Về phía học sinh......................................................................................................7 
B.CÁC BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CTVH CHO HS LỚP 4.............................9 
I.NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH PHÂN MÔN TẬP ĐỌC LỚP 4-NGỮ LIỆU 
DÙNG ĐỂ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CẢM THỤ VĂN CHO HỌC SINH.... .....................9 
II.BỒI DƯỠNG NĂNG LỤC CTVH CHO HS TRONG PHÂN MÔN TẬP ĐỌC................ 12 
1.Mục đích của việc bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh............... .12 
2.Nội dung cảm thụ văn học .....................................................................................12 
III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CẢM THỤ VĂN HỌC 
CHO HỌC SINH LỚP 4 THÔNG QUA PHÂN MÔN TẬP ĐỌC.......................................... 13 
1. Bồi dưỡng kiến thứcTiếng Việt, văn học cho học sinh....................................... .13 
2. Tăng cường rèn kĩ năng đọc hiểu, giúp học sinh tìm hiểu sâu sắc nội dung 
các bài Tập đọc nhằm nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho các em ................. 15 
3. Luyện tập và củng cố vững chắc các thao tác trong CTVH cho HS.....................19 
4. Khuyến khích học sinh rung cảm nghệ thuật trong mọi hoạt động 
dạy học của tiết Tập đọc.......................................................................................... 21 
5. Xây dựng hệ thống bài tập nhằm nâng cao năng lực cảm thụ văn học 
cho học sinh lớp 4..................................................................................................... 25 
PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN............................................................................... 32 
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ 
 Giáo dục tiểu học là bậc học trong hệ thống giáo dục quốc dân, cơ sở ban đầu 
hết sức quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện con người, đặt nền tảng 
cho giáo dục phổ thông. Mục tiêu giáo dục tiểu học hiện nay là hình thành cho học 
sinh những tư tưởng, tình cảm, trí tuệ, thể chất và các kỹ năng cơ bản mang tính đúng 
đắn và lâu dài để các em học tiếp Trung học cơ sở. Hiện nay, đất nước ta đang bước 
vào thời kỳ mới, chất lượng giáo dục là vấn đề số một trong nội dung công tác của 
ngành giáo dục. 
 Để đáp ứng nhu cầu hiện nay của xã hội, cần đến nhân tài, những người có trí 
tuệ sắc bén, có bàn tay vàng, có kỹ năng đặc biệt, việc phát hiện và bồi dưỡng nhân 
tài là việc làm thực sự cần thiết. 
 Ở tiểu học, việc bồi dưỡng học sinh là trách nhiệm của giáo viên và nhà 
trường. Trong hệ thống các môn học ở tiểu học thì môn Tiếng việt là môn học rất 
quan trọng, được coi là môn học công cụ để học tốt các môn học khác. Môn Tiếng 
việt gồm nhiều phân môn, trong đó phần cảm thụ văn học là phần nhằm phát triển tư 
duy cho học sinh, nhằm bồi dưỡng để các em có thể trở thành học sinh giỏi môn 
Tiếng việt. 
 Khi cảm thụ được tác phẩm văn học, con người không chỉ được thức tỉnh về 
mặt nhận thức mà còn rung động về tình cảm. Từ đó, con người sẽ nảy nở những ước 
mơ tốt đẹp, khơi dậy năng lực hành động, cũng như được bồi dưỡng về tâm hồn. 
 Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh nhằm hướng tới việc khám 
phá nghệ thuật của tác phẩm. Đó là việc hướng dẫn học sinh từng bước nhận diện, 
làm quen, hiểu biết và sáng tạo được các sản phẩm thẩm mĩ... Với tác phẩm văn học, 
bồi dưỡng năng lực cảm thụ chính là nhằm giúp các em nhận biết nhanh nhạy và 
chính xác các tín hiệu thẩm mĩ trong tác phẩm. Giúp học sinh xác định đúng nội dung 
chính của tác phẩm, hình thành một số kĩ năng sơ giản trong phân tích, đánh giá nội 
dung và nghệ thuật của tác phẩm. Từ đó sẽ hình thành và phát triển tình cảm, tâm 
hồn, nhân cách cho các em. Giúp các em cảm nhận được cái hay, cái đẹp trong văn 
chương và trong cuộc sống, môn Tiếng Việt sẽ dần dần xây dựng được những tâm 
hồn, nhân cách theo mục tiêu giáo dục đề ra trong chiến lược phát triển con người. 
Vấn đề bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 4 là một vấn đề 
khó, chưa được nhiều công trình khoa học nghiên cứu. Đây là vấn đề phức tạp vì học 
sinh tiểu học tư duy trừu tượng đang được hình thành và phát triển, các em tiếp nhận 
vấn đề này tương đối vất vả. Mà ở tiểu học lại chưa có phân môn học riêng cho cảm 
thụ văn học, chủ yếu giáo viên phải bồi dưỡng lồng ghép thông qua các phân môn của 
môn Tiếng Việt như Tập đọc, Kể chuyện, Tập làm vănKhông những thế, cảm thụ 
văn học cũng được đánh giá là một vấn đề khó đối với giáo viên. 
Thực tế cho thấy, khả năng cảm thụ văn học của giáo viên và học sinh còn 
nhiều hạn chế. Học sinh không tìm được những từ “chìa khoá”, những từ cốt lõi, ẩn 
chứa nội dung, những dấu hiệu mang tính nghệ thuật của văn bản. Học sinh chưa phát 
hiện được, 
chưa hiểu hết được cái hay, cái đẹp của từ, ngữ, ý thơ, câu văntrong một văn 
bản cụ thể. Nếu có cảm nhận được thì học sinh diễn đạt ý còn rườm rà hoặc cộc lốc 
chưa thể hiện hết nội dung cảm nhận. Đó chính là những nguyên nhân chủ yếu dẫn 
đến năng lực cảm thụ văn học của học sinh còn nhiều hạn chế. 
Chính vì vậy, tôi cho rằng, việc nghiên cứu, tìm tòi để tìm ra biện pháp hữu 
hiệu nhằm bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh ở bậc tiểu học là một 
việc làm thiết thực, góp phần thực hiện đổi mới nội dung, phương pháp dạy học 
Tiếng Việt ở Tiểu học. Trong khuôn khổ SKKN này tôi chỉ trao đổi " Một vài suy 
nghĩ giúp học sinh lớp 4 rèn kỹ năng cảm thụ văn học" thông qua phân môn Tập 
đọc 
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
A. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 
1. Khái niệm về cảm thụ văn học 
 Cảm thụ văn học là quá trình nhận thức cái đẹp được chứa đựng trong thế giới 
ngôn từ, hệ thống tín hiệu thứ hai loài người. Đó là quá trình tiếp nhận, hiểu cảm thụ 
được của văn chương, đặc trưng ngôn ngữ nghệ thuật, đặc trưng phản ánh nghệ thuật, 
tính hình tượng của văn chương. Đây là quá trình hoạt động nhận thức thẩm mỹ rất 
đặc biệt, phức tạp và có tính sáng tạo. Những tính chất này do đối tượng nhận thức là 
tác phẩm văn học quy định. Mỗi một tác phẩm văn học đều mang một vẻ đẹp toàn 
diện về cả nội dung và cả giá trị nghệ thuật. Đó chính là vẻ đẹp về ngôn ngữ, về các 
hình thức nghệ thuật được sử dụng trong tác phẩm đó. Quá trình nhận thức cái đẹp 
trong văn thơ là quá trình nhận thức cái đẹp về ngôn ngữ mà là ngôn ngữ nghệ thuật. 
Đặc trưng của ngôn ngữ nghệ thuật là giàu hình ảnh, có sức biểu cảm và có tính đa 
nghĩa. 
 2. Đặc trưng về năng lực cảm thụ văn học ở lứa tuổi Tiểu học. 
 - Trước khi đến trường, HS tiểu học đã có vốn văn học nhất định. Đây không 
phải là lần đầu tiên các em được tiếp xúc với hình tượng văn học. Ngay từ nhỏ các em 
đã được nghe bố, mẹ, ông, bà kể chuyện cổ tích,truyện kể nhi đồng, nghe và thuộc các 
bài đồng dao, một số bài ca dao, dân ca....Dù chưa ý thức rõ rệt, nhưng các em đã tiếp 
xúc với thơ, văn từ rất sớm, từ thuở ấu thơ trong lời bà, lời mẹ hát ru: 
 Ví dụ: Con ong làm mật yêu hoa 
Con cá bơi yêu nước, con chim ca yêu trời... 
 Âm điệu ngọt ngào của lời ru đã đưa những câu ca ấy đến với các em, giúp các 
em tiếp xúc với "thơ" một cách hồn nhiên.Tình yêu cuộc sống đặt trong sự gắn bó hài 
hoà giữa thế giới bao la, một hình ảnh khăng định sức mạnh của tình đoàn kết...được 
tác giả dân gian khái quát bằng hình thức những câu thơ dễ thuộc, dễ nhớ, đã đi vào 
đời sống tâm hồn của mỗi con người và được lưu truyền từ đời này sang đời khác. 
 Ngay cả khi còn chưa biết chữ, mỗi lần được đắm mình vào thế giới những câu 
chuyện cổ tích kì diệu, trong trí tưởng tượng của các em có thể phần nào hình dung và 
nhớ được một số chi tiết. Sở dĩ, các em có cảm giác yêu nhân vật này hơn nhân vật 
khác, thích câu chuyện này hay không thích câu chuyện kia...là vì các em đã có những 
" cảm nhận chủ quan" về câu chuyện được nghe. 
 - Đến bậc Tiểu học, lần đầu tiên các em được tiếp xúc với tác phẩm văn học 
bằng chữ viết, chữ viết tiếp tục đưa các em đi xa hơn nữa trong việc cảm thụ thế giới 
văn chương. Mở trang sách Tiếng việt ở trường Tiểu học: học chữ, học vần, học tập 
đọc, làm văn, kể chuyện...dần dần các em thấy tự tin hơn, hứng thú hơn với việc mình 
tự đọc một đoạn văn, đoạn thơ và có khi các em thuộc lòng đoạn văn, đoạn thơ ấy từ 
lúc nào không biết. 
 Trường tiểu học sẽ trang bị cho các em một số tri thức và rèn luyện một số kĩ 
năng, năng lực cần thiết cho cảm thụ văn học. Học sinh bắt đầu làm quen với các thao 
tác, tìm hiểu nội dung, nghệ thuật cuả tác phẩm. Đó là những câu hỏi, những bài tập 
yêu cầu phát hiện ý của đoạn văn, đoạn thơ, ý chính hay nội dung của bài thơ, bài văn, 
hoặc tìm từ, ngữ "chìa khoá" làm nên cái hay cái đẹp của đoạn văn bản....Học sinh 
cũng được trang bị một số kiến thức về hình tượng, về ngôn ngữ nghệ thuật thông qua 
hệ thống câu hỏi, bài của bài tập đọc. 
Ở lứa tuổi Tiểu học,