SKKN Rèn luyện kĩ năng viết văn nghị luận trong các tiết dạy tự chọn Ngữ Văn Lớp 12

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI 
TRƯỜNG THPT NGUYỄN HỮU CẢNH 
 Mã số: ................................ 
 (Do HĐKH Sở GD&ĐT ghi) 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT VĂN NGHỊ 
LUẬN TRONG CÁC TIẾT DẠY TỰ CHỌN 
NGỮ VĂN LỚP 12 
 Người thực hiện: NGUYỄN THỊ NGỌC HÂN 
Lĩnh vực nghiên cứu: 
- Quản lý giáo dục:  
- Phương pháp dạy học bộ môn: NGỮ VĂN  
- Lĩnh vực khác: .................................................  
 Có đính kèm: Các sản phẩm không thể hiện trong bản in SKKN 
  Mô hình  Phần mềm  Phim ảnh  Hiện vật khác 
Năm học: 2011- 2012 
 SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC 
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 
1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ NGỌC HÂN 
2. Ngày tháng năm sinh: 26 - 10 -1978 
3. Giới tính: Nữ 
4. Địa chỉ: 29/142B, Khu phố 3, Phường Tân Mai, Biên Hòa, Đồng Nai 
5. Điện thoại: 0613834289 (CQ)/ 0613812913 (NR); ĐTDĐ: 0934155707 
6. E-mail: ngochan@nhc.edu.vn 
7. Chức vụ: giáo viên tổ Ngữ văn. 
8. Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh. 
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO 
- Học vị cao nhất: Cử nhân. 
- Năm nhận bằng: 2000. 
- Chuyên ngành đào tạo: Ngữ văn. 
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC 
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: giảng dạy môn Ngữ văn. 
- Số năm có kinh nghiệm: 12 năm. 
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: 
 VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC NÊU VẤN ĐỀ TRONG GIẢNG 
DẠY TÁC PHẨM TRUYỆN DÂN GIAN 
 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Nhằm đáp ứng nhu cầu cấp thiết của việc nâng cao chất lượng dạy và học, 
chương trình mới của môn Ngữ Văn THPT được chính thức áp dụng từ năm học 
2006-2007, trong đó có việc thực hiện chương trình dạy học tự chọn. Dạy học tự 
chọn nhằm mục đích bổ sung một số kiến thức cần thiết trên cơ sở hệ thống hoá 
kiến thức theo một số chủ đề nhất định, đồng thời cung cấp thêm những tri thức, tư 
liệu bổ trợ cho học sinh. 
Dạy học tự chọn nhằm thỏa mãn nhu cầu của người học, phát huy tư duy sáng 
tạo, tinh thần tự học của học sinh. Ngoài ra, học sinh còn biết vận dụng kiến thức 
vào giao tiếp trong cuộc sống. 
Trong trường THPT hiện nay, do yêu cầu đổi mới, khi học môn Ngữ Văn học 
sinh không chỉ tiếp thu kiến thức trên cơ sở định hướng của giáo viên mà còn phải 
trang bị rất nhiều kĩ năng để phát triển toàn diện về năng lực Ngữ Văn. Trong thực 
tế, do khối lượng kiến thức lớn và bị áp lực về thời gian nên giáo viên rất khó để 
rèn luyện kĩ năng làm văn cho học sinh (bao gồm nghị luận xã hội và nghị luận văn 
học). Trong khi đó, cấu trúc của đề thi tốt nghiệp THPT và đề thi tuyển sinh ĐH – 
CĐ môn Ngữ văn do Bộ GD & ĐT công bố thì đây là phần bắt buộc chung cho các 
thí sinh học chương trình chuẩn hoặc chương trình nâng cao. 
Nhằm mục đích nâng cao kĩ năng làm văn nghị luận cho học sinh trong các 
tiết dạy tự chọn để bồi dưỡng lẽ sống, tâm hồn, khả năng tư duy và năng lực ngôn 
ngữ, cảm thụ văn chương cho học sinh, góp phần hình thành nhân cách con người 
Việt Nam hiện đại, trong phạm vi của đề tài, tôi xin trao đổi về “Rèn luyện kĩ năng 
viết văn nghị luận trong các tiết dạy tự chọn Ngữ Văn 12”(theo chương trình 
chuẩn). 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lí luận: 
Trong báo cáo chính trị Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng nêu 
rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, 
xã hội hóa; đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy học; đổi mới cơ chế 
quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, đào tạo. 
Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối 
sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành”. Một đòi hỏi bức thiết mà Báo cáo 
nêu ra là phải đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam. Trong nhiều 
phương diện đổi mới có “Đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học theo hướng 
coi trọng việc dạy năng lực tự học của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm, người 
học năng động, sáng tạo dưới sự dẫn dắt của giáo viên, coi trọng rèn luyện kĩ 
năng thực hành () nhằm “biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo” tránh lối 
truyền thụ một chiều, nhồi nhét kiến thức” (Phan Sĩ Anh – “Đổi mới căn bản và 
toàn diện nền giáo dục”). Như vậy kĩ năng thực hành rất được chú trọng. 
Căn cứ vào công văn số 5358/BGDĐT-GDTrH ban hành ngày 28/8/ 2011 của 
Bộ GDĐT và công văn số 1366/SGDĐT- GDTrH ban hành ngày 29/8/2011 về 
việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTrH năm học 2011-2012 có hướng dẫn về 
việc thực hiện tốt việc dạy học tự chọn, cụ thể: 
- Môn học tự chọn nâng cao của ban Cơ bản sử dụng sách giáo khoa nâng 
cao. 
 - Dạy học chủ đề tự chọn bám sát để ôn tập, hệ thống hóa, khắc sâu kiến thức, kĩ 
năng, không bổ sung kiến thức nâng cao. 
- Trên cơ sở đề nghị của tổ trưởng chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm lớp, 
Hiệu trưởng quyết định kế hoạch dạy học chủ đề tự chọn bám sát (chọn môn học, 
ấn định số tiết/tuần cho từng môn, tên bài dạy) cho từng lớp, ổn định trong từng 
học kì. 
- Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập chủ đề tự chọn nâng cao, chủ đề tự 
chọn bám sát các môn học thực hiện theo quy định tại Quy chế đánh giá, xếp loại 
học sinh THCS và học sinh THPT của Bộ GDĐT. 
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài: 
2.1. Thực trạng: 
Học sinh khối 12 trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh học theo chương trình 
chuẩn. Tỉ lệ tốt nghiệp môn Ngữ Văn của trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh (từ 
năm học 2009 – 2010, 2010 – 2011) thấp hơn tỉ lệ tốt nghiệp môn Ngữ Văn của 
tỉnh khoảng 18 % do nhiều nguyên nhân: 
- Chất lượng tuyển sinh đầu vào thấp. 
- Tâm lí học sinh chỉ chú trọng các môn KHTN, không quan tâm đến các môn 
KHXH đặc biệt là môn Văn. 
- Đặc biệt với môn Ngữ Văn thì kĩ năng làm văn nghị luận của các em rất yếu 
trong khi đó cấu trúc của đề thi tốt nghiệp môn Ngữ Văn thì phần văn nghị luận 
chiếm 8 đ (bao gồm cả nghị luận xã hội và nghị luận văn học). 
2.2. Nội dung, biện pháp thực hiện: 
2.2.1. Kế hoạch của nhà trường: 
Nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ Văn, trong năm học 2011 – 2012, 
trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh đã tổ chức kiểm tra chung môn Ngữ Văn lớp 12, 
số lượng bài kiểm tra là: 
- HKI: 6 bài (bao gồm bài thi HKI). 
- HK II: 4 bài (bao gồm bài thi HK II). 
- Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh lập kế hoạch dạy học chủ đề tự chọn bám 
sát cho học sinh khối 12 trong từng học kì trên cơ sở đề nghị của Tổ trưởng chuyên 
môn và giáo viên bộ môn. Các tiết tự chọn được thực hiện trong 37 tuần thực học 
(học kỳ I: 19 tuần, học kỳ II: 18 tuần). 
2. 2.2. Lập chủ đề tự chọn dựa trên khung phân phối chương trình của 
phân môn Làm văn 12: 
Căn cứ vào khung phân phối chương trình Ngữ Văn 12 năm học 2011 – 2012 
do Sở GDĐT Đồng Nai cụ thể hoá từ chương trình quy định nội dung dạy học Ngữ 
Văn của Bộ GD&ĐT và chương trình giảm tải môn Ngữ Văn mà giáo viên lập chủ 
đề dạy tự chọn cho học sinh. Nên sắp xếp các chủ đề bám sát các tiết Làm văn 
trong phân phối chương trình sao cho học sinh sau khi học các tiết Làm văn theo 
qui định sẽ được rèn luyện kĩ năng vừa học trong các tiết tự chọn (đặc biệt chú ý 
vào kĩ năng viết văn nghị luận xã hội, nghị luận văn học về một bài thơ, đoạn thơ 
và nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích văn xuôi). 
 Giáo viên có thể tùy vào trình độ học sinh từng lớp mà vận dụng phương pháp 
giảng dạy thích hợp nhằm tăng khả năng diễn đạt, vận dụng sáng tạo kiến thức đã 
học của học sinh. 
STT Chủ đề Theo 
PPCT 
Tuần dạy tự chọn 
01 Kĩ năng lập dàn ý trong văn nghị luận. Tuần 1 
02 Nghị luận về một tư tưởng đạo lí Tuần 1 Tuần 2 - 5 
03 Nghị luận về một hiện tượng đời sống Tuần 5 Tuần 6 - 9 
04 Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ Tuần 6 Tuần 10 - 15 
05 Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác 
lập luận 
Tuần 15 Tuần 16 - 21 
06 Chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận Tuần 17 Tuần 22 - 23 
07 Nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích 
văn xuôi. 
Tuần 23 Tuần 24 – 31 
08 Mở bài, kết bài trong văn nghị luận Tuần 28 Tuần 32 – 33 
09 Diễn đạt trong văn nghị luận Tuần 30 Tuần 34 – 37 
2.2. 3. Thực hiện các chủ đề: 
* Chủ đề 1: Kĩ năng lập dàn ý trong văn nghị luận. 
Mục tiêu: giúp học sinh định ra dàn ý thích hợp cho mỗi đề văn. 
Phương thức thực hiện: đây là thao tác thực hiện đầu tiên khi làm bài văn nghị 
luận. Trong tiết tự chọn, giáo viên chủ yếu đưa các dạng đề để học sinh biết cách 
phân tích đề bài để định ra dàn ý thích hợp. 
Để học sinh thực hiện tốt thao tác này giáo viên lưu ý các em đọc kĩ đề bài để 
xác định: 
- Yêu cầu về nội dung: đề bài chỉ rõ vấn đề cần nghị luận (điều này giúp xác 
định phương hướng lập ý). 
- Yêu cầu về hình thức: chỉ dẫn về kiểu bài trong đề bài. 
- Yêu cầu về phạm vi dẫn chứng. 
* Ví dụ: 
- Đề 1: Suy nghĩ của anh (chị) về quan niệm: “Tình thương là hạnh phúc của 
con người”. 
- Đề 2: Về một vẻ đẹp của bài thơ “Câu cá mùa thu” (Thu điếu) của Nguyễn 
Khuyến. 
 Đề bài Đề bài đòi Vấn đề cần Chỉ dẫn về Phạm vi dẫn chứng 
 có 
định 
hướng 
cụ thể 
hỏi người 
viết tự xác 
định hướng 
triển khai 
nghị luận kiểu bài và 
thao tác nghị 
luận 
Đề 1 X “Tình 
thương là 
hạnh phúc 
của con 
người”. 
Trình bày 
suy nghĩ 
(giải thích, 
chứng minh, 
bình luận) 
+ Tấm gương của 
những con người 
sống có tình 
thương. 
+ Những câu danh 
ngôn, ca dao nói 
về ý nghĩa của lối 
sống có tình 
thương 
Đề 2 X Một vẻ đẹp 
(về nội dung 
hoặc nghệ 
thuật) của 
bài thơ “Câu 
cá mùa thu”. 
Phân tích, 
chứng minh. 
Bài thơ “Câu cá 
mùa thu”. 
Sau khi thực hiện xong thao tác phân tích đề, giáo viên yêu cầu học sinh thảo 
luận nhóm (chọn một trong hai đề) để lập dàn ý. Cần lưu ý học sinh: 
- Luận điểm, luận cứ rõ ràng, sắp xếp theo trình tự logic, chặt chẽ. Cần đảm 
bảo tính hệ thống của lập luận, triển khai bằng đề mục, kí hiệu khoa học. 
- Chú ý đảm bảo sự cân đối giữa các ý (tất nhiên phải căn cứ vào tầm quan 
trọng của từng ý). Nên hết sức tỉnh táo để tránh lạc đề. 
Học sinh cử đại diện nhóm lên trình bày dàn ý. Các nhóm khác nhận xét, bổ 
sung. Sau đó giáo viên đánh giá và hướng dẫn các em lập dàn ý hoàn chỉnh cho đề 
bài. 
Ví dụ với đề 1, có thể lập dàn ý như sau: 
* Mở bài: