SKKN Một số kinh nghiệm trong việc đổi mới phương pháp dạy học phân số ở Lớp 4

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ KINH NGHIỆM TRONG VIỆC 
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC 
PHÂN SỐ Ở LỚP 4
 PHẦN MỞ ĐẦU 
I/ Bối cảnh của đề tài: 
 Năm học 2011 – 2012, ngành giáo dục tiếp tục thực hiện chủ trương đổi mới, nâng 
cao chất lượng dạy và học một cách đồng bộ và toàn diện cho tất cả các cấp học nói 
chung, tiểu học nói riêng. Qua đó làm cơ sở tiếp cận việc cải cách giáo dục thay đổi 
tích cực các phương pháp dạy học hiện nay cho phù hợp với tình hình xã hội trong tình 
hình mới nhất là giai đoạn sau 2015. 
 Chính vì vậy, việc cải tiến phương pháp dạy học hay các đề tài nghiên cứu khoa học 
trong lĩnh vực giáo dục luôn luôn được ngành quan tâm triệt để và quán triệt sâu sắc 
đến từng cơ sở giáo dục, nhất là những người đang trực tiếp làm công tác giảng dạy 
trong nhà trường. Đó cũng chính là chủ trương của Đảng và nhà nước đặt ra cho ngành 
giáo dục từ đây cho đến năm 2015. 
II/ Lí do chọn đề tài: 
 Mỗi môn học ở tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát triển những cơ sở 
ban đầu, rất quan trọng của nhân cách con người Việt nam. Trong các môn học ở tiểu 
học, cùng với môn Tiếng Việt, môn Toán có vị trí hết sức quan trọng bởi vì: 
- Các kiến thức, kĩ năng của môn Toán ở Tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời 
sống; chúng rất cần thiết cho người lao động, rất cần thiết để học tốt các môn học 
khác. 
- Góp phần rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp 
giải quyết vấn đề; góp phần phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, linh 
hoạt , khả năng ứng xử và giải quyết vần đề nảy sinh trong cuộc sống. 
 Trong chương trình học hiện nay, môn Toán chiếm một thời lượng rất đáng kể ( Mỗi 
tuần có 5 tiết). Chương trình Toán 4 mới là sự kế thừa và phát triển cao hơn của 
chương trình Toán lớp 1,2,3 và làm nền tảng cho việc học sau này ở các cấp trên. Qua 
nhiều năm giảng dạy và đổi mới chương trình,tôi nhận thấy vẫn còn đó nhiều khó 
khăn và bất cập trong việc đổi mới vận dụng các phương pháp dạy học hiện đại đặc 
biệt là chương “ Phân số” trong chương trình Toán 4, đây là mảng kiến thức khá trừu 
tượng đối với đặc điểm tâm lý của trẻ ở Tiểu học và rất “khó nuốt” đối với giáo viên 
 khi dạy chương này. Chính vì những khó khăn đó mà tôi đã quyết tâm nghiên cứu để 
tìm ra cách dạy đạt hiệu quả nhất. 
III/ Phạm vi nghiên cứu: 
 Qua thực tế giảng dạy nhiều năm , tôi nhân thấy học sinh trong lớp thường gặp sai 
lầm khi học ở chương phân số: các em không nắm rõ khái niệm về phân số, hay lẫn 
lộn các tính chất của phân số. Vì vậy tôi đã tập trung xây dựng kế hoạch nghiên cứu 
cùng với tổ chuyên môn về đề tài này trong khối 4 của trường trong ba năm qua. Kết 
quả khả quan sau khi áp dụng đề tài này. Riêng đối với đề tài này cũng có thể áp dụng 
đại trà trong các trường vùng sâu, vùng xa. 
IV/ Mục đích nghiên cứu: 
 Đối với học sinh tiểu học đang học chương trình lớp 4, phần phân số là nội dung 
tương đối trừu tượng với các em, hơn nữa đây là mảng kiến thức có liên quan rất 
nhiều đến chương trình Toán lớp 5 đó là: Phân số thập phân, số thập phân, các phép 
tính của số thập phân; một phần kiến thức vô cùng quan trong trong chương trình 
Toán lớp 5. Nếu các em mất đi căn bản về phân số thì lên lớp trên sẽ là một gánh nặng 
cho bản thân các em và kể cả giáo viên.Để đạt được mục đích đó, trước hết giáo viên 
phải nắm chắc mục tiêu, nội dung, những khả năng có thể khai thác trong từng bài. 
Điều quan trọng là giáo viên phải tìm ra được những nét mới trong các kĩ thuật dạy 
học để giúp học sinh học tập tích cực trong các hoạt động học, nắm chắc và vận dụng 
thành thạo các nội dung trong từng bài, góp phần phát triển năng lực tư duy và năng 
lực thực hành của học sinh. Từ đó học sinh có thể tự học và học được ở các lớp trên, 
đặc biệt là chương trình Toán lớp 5. 
V/ Điểm mới trong kết quả nhiên cứu: 
 Với đề tài: “ Một số kinh nghiệm trong việc đổi mới phương pháp dạy học 
phân số ở lớp 4” đã cho thấy sự thay đổi về mặt nhận thức trong cách tư duy toán học 
của học sinh mà còn giúp cho giáo viên lựa chọn những phương pháp dạy học tích cực 
và hiệu quả, đặc biệt là khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào tiết học, góp phần 
đa dạng hoá các hình thức dạy học, giúp học sinh chiếm lĩnh kiến thức một cách khoa 
học và có chất lượng. 
PHẦN NỘI DUNG 
I/ Cơ sở lí luận: 
 Trong bộ luật giáo dục năm 2005 có nêu: “Giáo dục tiểu học phải phát huy tính tích 
cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, 
môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào 
thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh.” 
 Quan điểm chương trình mới cần thực hành, vận dụng kiến thức mới nhằm giúp học 
sinh học tập tích cực, linh hoạt sáng tạo theo năng lực của học sinh .Nhận thức của 
học sinh ở giai đoạn này ( lớp 4) bắt đầu chuyển dần sang nhận thức lí tính trên cơ sở 
quan sát, phân tích, so sánh các hiện tượng và sự kiện trong học tập và trong đời sống. 
Vì vậy, khi dạy học ở giai đoạn này cần giảm dần về thời lượng sử dụng và mức độ 
trực quan của các yếu tố trực quan. 
 Đổi mới phương dạy học là giáo viên phải biết dạy cho học sinh cách học, cách tự 
học và nhu cầu tự học. Cần hướng người học học tập trong hoạt động và bằng hoạt 
động tự giác, tích cực và sáng tạo, đổi mới phải có hướng kế thừa và phát huy những 
mặt tích cực của phương pháp dạy học truyền thống, tiếp thu có chọn lọc những thành 
tựu hiện đại. Đổi mới phải gắn liền với mục tiêu, nội dung, phương pháp kiểm tra 
đánh giá, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy họctuỳ theo điều kiện và hoàn cảnh mà 
giáo viên phấn đấu và cố gắng cho riêng mình. 
 Nhằm phát huy những ưu điểm, kịp thời khắc phục những hạn chế. để giúp học 
sinh lĩnh hội kiến thức một cách đầy đủ từ việc thay đổi phương pháp giảng dạy. Qua 
thực tế, bản thân tôi luôn trăn trở làm gì và làm thế nào để các em học tập tốt, hứng 
thú học tập nhất là đối với môn Toán lớp 4 nói chung hay học tốt chương phân số nói 
riêng. Chính vì vậy tôi đã xây dựng nghiên cứu đề tài về đổi mới phương pháp giảng 
dạy trong chương phân số từ ba năm qua. 
II/ Thực trạng của vấn đề: 
 Trong chương trình Toán lớp 4 có 6 chương, mỗi chương là một mảng kiến thức. 
Chương IV là chương: Phân số- các phép tính với phân số. Giới thiệu hình thoi.Đối 
với học sinh lớp tôi trong các năm qua, phần phân số là nội dung tương đối trừu tượng 
với các em, nên các em chỉ được giới thiệu khái niệm ban đầu về các phân số đơn 
giản,đọc,viết,so sánh các phân số; phân số bằng nhau. Các em được học phép cộng , 
 trừ hai phân số có cùng mẫu số và khác mẫu số (trường hợp đơn giản mẫu số không 
quá 100).Giới thiệu về tính chất giao hoán và kết hợp của phép cộng phân số, giới 
thiệu quy tắc nhân phân số với phân số, nhân phân số với số tự nhiên ( trường hợp đơn 
giản, mẫu số của tích không quá hai chữ số), giới thiệu quy tắc chia hai phân số, chia 
phân số cho số tự nhiên khác 0, giới thiệu các tính chất giao hoán, kết hợp của phép 
nhân phân số 
 Đơn vị tôi là trường tiểu học dạy hai buổi trên ngày, các em đều ở bán trú, do đó 
việc tiếp cận với môi trường xung quanh có phần bó hẹp hơn những học sinh khác, 
các em thiếu đi những kĩ năng sống, khả năng tư duy, phán đoán, mà có thừa sự tiếp 
cận các công nghệ hiện đại ( do học sinh đều có mức sống khá giả), việc học tập được 
giao phó toàn bộ cho giáo viên nếu giáo viên không kịp thời đổi mới phương pháp dạy 
học tích cực hoặc ứng dụng công nghệ thông tin thì học sinh rất khó tiếp thu bài, từ đó 
không đạt mục tiêu đề ra. Qua nhiều năm ( từ năm 2008 đến 2010) giảng dạy trước 
khi áp dụng đề tài, tôi đã tìm ra những lỗi phổ biến khi học sinh học xong chương này 
mà vẫn còn những tồn tại học sinh mắc phải đó là: 
- Chưa nắm cụ thể khái niệm về phân số. 
- Vận dụng sai tính chất cơ bản của phân số. 
- Chưa nắm vững và vận dụng nhầm lẫn các quy tắc của phép tính phân số. 
- Sai lầm khi so sánh phân số . 
- Vận dụng quy tắc máy móc. 
 Chính vì vậy, việc tìm tòi và đổi mới phương pháp dạy học, giúp học sinh học được 
chương phân số cần đưa ra bàn luận, để tìm ra nguyên nhân , giải pháp nhằm khắc 
phục thành công nhiệm vụ dạy học của người làm công tác giáo dục. 
III/ CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: 
 1/ Quan điểm đổi mới: 
 Trước hết tôi vẫn trung thành với quan điểm: Yêu cầu cơ bản của đổi mới 
phương pháp dạy học là: “ Dạy học dựa trên cơ sở tổ chức các hoạt động học tập của 
học sinh. Thông qua hoạt động học tập này, học sinh được phát huy tính tích cực, chủ 
động trong học tập; tự trải nghiệm khám phá, phát hiện vấn đề và tự chiếm lĩnh kiến 
thức”. Bên cạnh đó đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin ( hoặc tăng cường 
thực hành với các thiết bị dạy học sẵn có để học sinh tìm ra kiến thức mới) được quan 
tâm nhiều hơn. Muốn làm được như vậy , đòi hỏi giáo viên phải thành thạo các phương 
 pháp dạy học và vận dụng một cách linh hoạt vào từng tiết học và từng đối tượng cụ 
thể. 
 2/ Các biện pháp thực hiện: 
a) Giới thiệu khái niệm về phân số: 
* Những sai lầm thường mắc: 
 Sau khi học xong 3 tiết đầu về phân số, tôi hỏi học sinh 
6
5 là một số hay hai số. Đáp 
án trả lời: một số : khoảng 72 %; hai số: khoảng 18% ; 10% : không rõ 
 Rõ ràng, sau khi học xong khái niệm về phân số thì học sinh vẫn chưa nắm chắc khái 
niệm về phân số. Vậy nguyên nhân do đâu? Tìm ra đáp án cũng đồng nghĩa chúng ta 
đã khắc phục được nhược điểm này. 
 * Giải pháp khắc phục: 
 Theo tôi phần lớn giáo viên chưa chú trọng đến phương pháp giảng dạy của mình, 
thiếu thiết bị dạy học, chủ yếu khi nào có “dự giờ” thì mới làm triệt để, từ đó sinh ra 
hậu quả học sinh nắm chưa kĩ khái niệm phân số. 
 Trong chương trình Toán lớp 4, khái niệm về phần số được giới thiệu trong 1 tiết 
học. Nếu giáo viên xem nhẹ hoặc chưa nắm chắc dụng ý của sách giáo khoa thì việc 
học sinh mắc lỗi chưa nắm sâu về khái niệm phân số là hoàn toàn có thể xảy ra.Để các 
em hiểu rõ phân số, giáo viên