SKKN Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng tự học của học sinh Trường THPT Thừa Lưu

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM 
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TỰ 
HỌC CỦA HỌC SINH TRƯỜNG 
THPT THỪA LƯU 
I.ĐẶT VẤN ĐỀ: 
1.Lý do chọn đề tài: 
Lịch sử phát triển của giáo dục đã chứng kiến sự hình thành, phát triển của giáo dục 
gia đình, giáo dục xã hội và những đóng góp của từng nhân tố đối với sự phát triển cá nhân và 
xã hội. Dạy học được xem là con đường giáo dục cơ bản nhất để thực hiện mục đích của quá 
trình giáo dục tổng thể, trong đó tự học là phương thức cơ bản để người học có được những 
hệ thống tri thức phong phú và thiết thực. 
Ngày nay, sự sáng tạo mới tri thức đòi hỏi mỗi một con người phải tự học, tự đào tạo 
và có năng lực tự học sáng tạo. Để thực hiện được yêu cầu này đòi hỏi nhà trường phổ thông 
phải góp phần đắc lực vào việc chuẩn bị nền tảng vững chắc cho sự ra đời của những thế hệ 
nhân tài kiểu mới có ý thức, năng lực sáng tạo, vốn tri thức cần thiết cộng với khả năng xử lý 
thông tin để tiếp thu những cái mới. Nhưng nhà trường dù tốt đến mấy cũng không thể đáp 
ứng nhu cầu phong phú và đa dạng trong cuộc sống của người học. Do đó, chỉ có tự học mới 
mang lại sự đa dạng kiến thức đáp ứng với yêu cầu của xã hội hiện đại. 
Bàn về vấn đề tự học, tự sáng tạo của học sinh (HS), Nghị quyết Trung ương 2 khóa 
VIII đã chỉ rõ: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo, khắc phục lối truyền thụ 
một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy, sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các 
phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và 
thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”. 
Trong khoản 2, Điều 5, chương I của Luật giáo dục nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ 
Nghĩa Việt Nam (2009) đã xác định: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự 
giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả 
năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. 
Thực tiễn cho thấy tự học là hoạt động tất yếu gắn liền với quá trình học tập. Nhưng 
thái độ, kỹ năng, phương pháp tự học của từng HS là khác nhau dẫn đến chất lượng học tập 
cũng khác nhau. Do đó, nâng cao năng lực tự học cho HS là một việc làm cần thiết và quan 
trọng của các nhà trường. Hoạt động học tập là một thành tố của quá trình dạy – học. Cho nên 
phương pháp dạy học, nội dung dạy học, điều kiện và môi trường dạy học ảnh hưởng đến quá 
trình học tập và năng lực tự học của HS. Cho nên trong quá trình quản lý dạy – học phải 
hướng đến mục tiêu quan trọng là quản lý hoạt động tự học (HĐTH) nhằm nâng cao chất 
lượng giáo dục của nhà trường. 
Trên thực tế, hiện nay ở trường THPT Thừa Lưu có nhiều học HS thực hiện tự học 
không đúng mục đích, đầu tư thời gian cho những trò chơi vô bổ như game online, chat, ... 
Sự biểu hiện yếu kém trong nhận thức, thái độ cũng như kỹ năng, phương pháp và năng lực 
tự học. Bên cạnh đó, việc đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên (GV) chưa đáp ứng 
với yêu cầu đổi mới của giáo dục trung học phổ thông (THPT). Những ảnh hưởng chủ quan 
về nhận thức và tay nghề của đội ngũ GV, về ý thức trách nhiệm của gia đình và HS cần phải 
được phân tích nhằm xây dựng các biện pháp thích hợp, giải quyết tốt các mâu thuẩn giữa lý 
luận và thực tiễn về phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động sáng 
tạo nhằm nâng cao năng lực tự học cho HS. 
Xuất phát từ vai trò, vị trí của bản thân và nhu cầu HĐTH hiện nay của HS THPT 
Thừa Lưu. Tôi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm với đề tài: “Một số biện pháp nhằm nâng 
cao chất lượng tự học của học sinh trường THPT Thừa Lưu”, với mong muốn góp phần 
xây dựng các biện pháp, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn về học tập của HS, giảng dạy của GV 
và công tác quản lý trường THPT Thừa Lưu. 
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn quản lý dạy học và thực trạng HĐTH của HS 
trường THPT Thừa Lưu, xác lập các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng tự học của HS. 
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 
3.1. Khách thể nghiên cứu 
Quá trình quản lý đối với HĐTH của HS trường THPT Thừa Lưu. 
Chủ thể quản lý HĐTH gồm Ban giám hiệu (BGH), Tổ trưởng chuyên môn, giáo viên 
chủ nhiệm (GVCN), giáo viên bộ môn (GVBM), Cha mẹ học sinh (CMHS) và sự phối hợp 
các tổ chức chính trị - xã hội ở các địa phương có HS đang học tại trường THPT Thừa Lưu. 
3.2. Đối tượng nghiên cứu 
Các biện pháp quản lý hoạt động tự học nhằm nâng cao chất lượng tự học của HS 
trường THPT Thừa Lưu. 
II.NỘI DUNG 
1. Những lý luận làm cơ sở khoa học cho việc áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này: 
Nói đến học tập là nói đến hình thức dạy - học và tự học. Việc học phải đi đôi với việc 
dạy và việc dạy phải hướng đến người học, đó là quá trình tương tác giữa GV và HS. Xét cho 
cùng, trong quá trình dạy học là giúp HS tự học để hoàn thiện và phát triển nhân cách của cá 
nhân nhằm đáp ứng với các chuẩn mực và nhu cầu trong sự phát triển chung của thời đại. Tự 
học gắn với cuộc đời của mỗi con người. Một số nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục đã 
đề cập đến vấn đề tự học dưới nhiều hình thức khác nhau. 
1.1. Trên thế giới 
- Ngay từ thời cổ đại, Khổng Tử (551 - 479 TCN), Aristot là các nhà sư phạm kiệt xuất 
đã cho rằng: Dạy và học là phải trên cơ sở phát huy tính tích cực nhận thức của HS và đòi hỏi 
HS phải biết kết hợp với suy nghĩ, biết năng động trong học tập. Cần cố gắng gợi mở để HS tự 
học trong hoạt động học tập của mình. 
- Đến thời cận đại, nhà sư phạm lỗi lạc người Tiệp Khắc J. A. Komenxky (1592 - 
1670) đã khẳng định: “Không có khát vọng học tập thì không thể trở thành tài năng”. Năm 
1657, ông đã hoàn thành tác phẩm “Khoa sư phạm vĩ đại” trong đó nêu rõ: “Việc học hành, 
muốn trau dồi kiến thức vững chắc không thể làm một lần mà phải ôn đi ôn lại, có bài tập 
thường xuyên phù hợp với trình độ”. 
- Trong giai đoạn hiện đại, các nhà giáo dục học đi sâu nghiên cứu khoa học giáo dục 
và đã khẳng định vai trò to lớn của tự học. J.J.Rousseau (1712 – 1778) khi xây dựng quan 
điểm dạy học cũng cho rằng: “cần hướng cho học sinh tự nắm lấy kiến thức bằng cách tự tìm 
hiểu, tự khám phá, tự tìm tòi và sáng tạo,...” 
- Như vậy, tự học như là một phương thức để con người lĩnh hội tri thức của nhân loại. 
Từ những thập niên 30 – 40 của thế kỷ XX, trong cuốn “Giáo dục vì cuộc sống sáng tạo” nhà 
sư phạm nổi tiếng Makiguchi Cho rằng “Giáo dục xét như một quá trình hướng dẫn tự học, 
động lực của nó là kích thích người học sáng tạo ra giá trị để đạt tới hạnh phúc của bản thân và 
của cộng đồng”. 
1.2. Ở Việt Nam 
- Truyền thống hiếu học và tự học đã được khẳng định qua các vị khoa bản như 
Nguyễn Du, Chu Văn An, Lê Quý Đôn... Các thế hệ cha ông chúng ta đã vươn lên chiếm lĩnh 
đỉnh cao tri thức bằng nổ lực học tập và tự học. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh - Vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam là một tấm gương 
sáng về tinh thần tự học và tự rèn luyện. Trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” (1947), khi nói 
về công tác huấn luyện cán bộ, Bác Hồ đã căn dặn: “Về cách học, phải lấy tự học làm cốt. Do 
thảo luận và chỉ đạo thêm vào”. Tư tưởng của Người về giáo dục đã được vận dụng, quán triệt 
trong các Nghị quyết của Đảng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ II – Ban Chấp hành Trung ương 
(BCH TW) Đảng khoá VIII đã khẳng định: “Đổi mới phương pháp dạy học nâng cao khả năng 
tự học, tự nghiên cứu của người học”, “Phát triển phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên, 
rộng khắp trong toàn dân, nhất là thanh niên...”. 
- Khi phát biểu chỉ đạo đối với ngành giáo dục, Nguyên Tổng bí thư Trung ương Đảng 
Đỗ Mười đã nhấn mạnh: Tự học – tự đào tạo là con đường phát triển suốt đời của mỗi 
người trong điều kiện kinh tế xã hội nước ta hiện nay và cả mai sau; đó cũng là truyền 
thống quý báu của người Việt Nam. Chất lượng và hiệu quả giáo dục được nâng cao khi 
tạo ra năng lực tự học, sáng tạo của người học, khi biến được quá trình giáo dục thành quá 
trình tự giáo dục. 
Như vậy, từ lâu tự học đã được bàn luận và quan tâm của rất nhiều nhà khoa học, quản 
lý giáo dục. 
2. Cơ sở thực tiễn về HĐTH của HS ở trường THPT Thừa Lưu: 
 Đa số học sinh trường THPT Thừa Lưu còn những hạn chế sau: 
– Chất lượng tuyển vào lớp đầu cấp quá thấp về học tập. 
– Thói quen thụ động trong quá trình học tập, quen nghe, ghi, chép, nhớ và tái hiện lại 
những gì giáo viên nói. 
– Do chưa hình thành kỹ năng, phương pháp tự học, nên kiến thức của hầu hết HS tỏ ra 
hẫng hụt ngay từ đầu năm học, không nắm được các kiến thức đã học một cách hệ thống và 
khoa học và hầu như không vận dụng được kiến thức. 
– Giai đoạn chuẩn bị hoạt động tự học (lập kế hoạch, xác định mục đích nhiệm vụ tự 
học, tiến trình và thời gian cho hoạt động tự học) đa số HS không thực hiện được. 
2.1. Khảo sát thực trạng nhận thức về vai trò, ý nghĩa của tự học; việc lập kế hoạch tự học 
và tiến trình tự học của HS; sử dung phương pháp tự học. 
Thông qua khảo sát nhận thức về vai trò, ý nghĩa của tự học đối với tổ trưởng chuyên 
môn (TTCM), GV và HS ở ba khối để tính điểm trung bình và theo bảng sau: 
Bảng 2.1. Nhận thức về vai trò, ý nghĩa của tự học 
TT Vai trò, ý nghĩa của tự học 
Điểm TB Thứ bậc 
TTCM GV HS CBQL GV HS 
01 Nắm chắc, hoàn thiện và hiểu sâu kiến 
thức 
7,8 7,5 6,6 8 6 5 
02 Nâng cao tính tích cực hoạt động trí tuệ, 
phát huy trí thông minh 
7,5 7,1 6,4 9 8 6 
03 Mở rộng vốn hiểu biết, tự bổ sung kến 
thức và phát triển toàn diện con người 
6,7 6,2 4,6 10 9 8 
04 Phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập, 
sáng tạo, tự giác trong học tập. 
8,7 8,9 8,7 1 1 1 
05 Nâng cao khả năng phân tích, tổng hợp, 
khái quát 
8,2 8,3 7,2 5 3 3 
06 Nâng cao khả năng vận dụng kiến thức 
vào bài tập, vào thực tế 
8.5 8,1 8,2 3 4 2 
07 Nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập và 
có kết quả cao trong kiểm tra, thi cử 
8,6 8,6 6,7 2 2 4 
08 Hình thành tính kỷ luật tự giác và rèn 
luyện phong cách làm việc khoa học. 
7.9 7,6 5,1 7 5 7 
09 Chuẩn bị những khả năng để học tập suốt 
đời. 
8,4 6,1 3,9 4 10 10 
10 Hình thành, biến đổi và phát triển nhân 
cách. 
8,1 8