SKKN Hướng dẫn học viên ngành GDTX sử dụng sách giáo khoa môn Ngữ Văn - Phần Văn học

 SỞ GD - ĐT ĐỒNG NAI CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT 
NAM 
TTGDTX LONG THÀNH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc 
 --- & ---- 
 Long Thành, ngày 20 tháng 4 năm 
2012 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 HƯỚNG DẪN HỌC VIÊN NGÀNH 
GDTX SỬ DỤNG SÁCH GIÁO KHOA 
MÔN NGỮ VĂN - PHẦN VĂN HỌC 
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
 Từ thực tế hơn 20 năm giảng dạy môn Ngữ văn cho học viên Bổ túc 
văn hóa (nay là ngành học Giáo dục thường xuyên); sau khi tiếp thu, vận 
dụng chuyên đề “ Hướng dẫn học viên sử dụng sách giáo khoa” của Sở 
Giáo dục – Đào tạo(GD – ĐT) Đồng Nai ở các năm qua; nhất là việc học 
tập, vận dụng đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình chuẩn và 
sách giáo khoa (SGK) mới của Bộ GD – ĐT trong những năm gần đây, tôi 
càng nhận thấy rõ tầm quan trọng và kết quả thiết thực của nó trong công tác 
giảng dạy của mình. Nó đã đem lại hiệu quả khả thi cho việc tiếp thu kiến 
thức của học viên. Song cũng đòi hỏi người GV phải có ý thức, trách nhiệm 
cao, linh hoạt vận dụng thích hợp các biện pháp trong mỗi phân môn, mỗi 
bài học, mỗi đối tượng học, ở từng lớp cụ thể. Là một GV Ngữ văn, tôi đã ý 
thức thực hiện nghiêm túc việc: Hướng dẫn học viên ngành Giáo dục thường 
xuyên(GDTX) sử dụng SGK môn Ngữ văn ở các lớp mình giảng dạy (kể cả 
lớp bồi dưỡng học viên giỏi) và đã tích lũy được một số kinh nghiệm nhỏ. 
Nó đã có tác dụng thiết thực cho việc dạy và học môn Ngữ văn ở bậc BTTH. 
Đặc biệt là giúp học viên ngành GDTX chủ động lĩnh hội kiến thức, cảm thụ 
và thực hành văn chương đạt hiệu quả khá tốt so với trước đó. Chính vì vậy, 
năm học 2007 - 2008 tôi đã đưa ra kinh nghiệm “ Hướng dẫn học viên bổ túc 
trung học sử dụng sách giáo khoa môn Ngữ văn”. Năm học này(2011-2012), 
tôi tiếp tục đưa ra kinh nghiệm: Hướng dẫn học viên ngành Giáo dục thường 
xuyên sử dụng sách giáo khoa môn Ngữ văn, đi sâu vào phần văn học. Rất 
mong đồng nghiệp cùng tham khảo và đóng góp, bổ sung để tôi và đồng 
nghiệp áp dụng có hiệu quả cao. Kinh nghiệm này đã được triển khai và áp 
dụng trong đơn vị và có cải tiến, đổi mới, mở rộng từ kinh nghiệm “ Hướng 
dẫn học viên bổ túc trung học sử dụng sách giáo khoa môn Ngữ văn” của tôi 
đã đưa ra năm học 2007 - 2008 và đã được Hội đồng khoa học của Sở Giáo 
dục – Đào tạo Đồng Nai đánh giá xếp loại A. 
II. THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA 
ĐỀ TÀI. 
 1. Thuận lợi: 
 - Giáo viên được tiếp thu các chuyên đề của các cấp, nên đã thấy rõ được 
tầm quan trọng của nó. 
 - Giáo viên đã giảng dạy đối tượng học viên ngành Giáo dục thường 
xuyên (trước đây là BTVH) khá nhiều năm ở tất cả các khối lớp, nên hiểu 
được thực trạng sử dụng sách giáo khoa của các đối tượng học viên và cũng 
đã tự đúc rút được một số kinh nghiệm bổ ích, thiết thực. 
 - Ban Giám đốc của đơn vị sở tại rất quan tâm đến vấn đề vận dụng 
chuyên đề, những kinh nghiệm về việc “Hướng dẫn học viên sử dụng sách 
giáo khoa”. 
 2. Khó khăn: 
 - Đối tượng học viên BTVH đa dạng, phức tạp, ở nhiều lĩnh vực làm việc, 
công tác khác nhau nên nhận thức các kiến thức không giống nhau. 
 - Học viên rất ít SGK, thậm chí có SGK cũng không sử dụng, lười sử 
dụng, hoặc không có thời gian tham khảo trước ở nhà, hay không biết cách 
sử dụng như thế nào?... 
 3. Số liệu thống kê: 
 *Từ năm học 2002 – 2003 trở về trước: 
 - Trong mỗi lớp học chỉ có khoảng 15% đến 20% học viên có SGK 
 - Kiểm tra vở chuẩn bị bài của học viên: 
 + Đối tượng cán bộ, công nhân đi học:90% đến 95% không chuận bị 
bài. 
 + Đối tượng tuổi 15 – 18 ( tuổi HS ): khoảng 20% - 30% chuẩn bị bài 
( lớp ban ngày) 
 - Thời gian chép các bài tập trong SGK, ghi bài học chiếm nhiều trong 
tiết học. 
 * Từ năm học 2003 – 2004 đến nay: 
 Thực trạng ở trên đã giảm hẳn. Học viên đã sử dung SGK có hiệu quả, 
thiết thực hơn trong việc chuẩn bị, cảm thụ bài học; ghi chép bài học  
 - Đối tượng cán bộ, công nhân : 60% - 70% có SGK; 10% - 15% có 
chuẩn bị bài, nghiên cứu bài học trước khi dến lớp. 
 - Đối tượng từ 18 tuổi trở xuống : 50% - 60% có SGK; 25% - 45% có 
nghiên cứu, chuẩn bị bài bài học trước khi dến lớp. 
 - Đối tượng học viên giỏi: 100% có SGK và biết sử dụng nó. 50% sử 
dụng đạt hiệu quả : biết tìm tòi, so sánh, nhân xét mở rộng kiến thức. 
III. NỘI DUNG ĐỀ TÀI 
 1. Cơ sở lí luận: 
 Hướng dẫn học sinh sử dụng sách giáo khoa là một công việc người 
giáo viên phải thường xuyên thực hiện. Nhưng đối với học viên ở ngành học 
Giáo dục thường xuyên để thực hiện có hiệu quả thì không đơn giản, bởi đối 
tượng này thường rất ít SGK. Song khi có SGK, họ lại không biết sử dụng 
như thế nào để đạt hiệu quả cho việc tiếp nhận các nội dung kiến thức ở 
trong đó, nhất là đối tượng cán bộ, công nhân. Đây chính là vấn đề đặt ra cho 
mỗi giáo viên ở ngành học GDTX khi giảng dạy môn Ngữ văn nói chung và 
phân môn văn học nói riêng. Trước vấn đề này, trước thực trạng của đối 
tượng ngành học, tôi đã suy nghĩ, nắm bắt tình hình sử dụng SGK của học 
viên một sát thực và có những biện pháp cụ thể, kịp thời, phù hợp để điều 
chỉnh, uốn nắn ngay để học viên sử dụng SGK có hiệu quả trong nhiều năm 
nay. Trong đó, tôi đã chú ý quan tâm giành thời gian để “ Hướng dẫn học 
viên sử dụng SGK môn Ngữ văn”, nhất là phần văn học. 
 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài. 
 Hướng dẫn học viên ngành GDTX sử dụng SGK, đặc biệt đối với phân 
môn văn học là một vấn đề được tôi xem trọng và tiến hành thường xuyên. 
Tôi xin đưa ra một số biện pháp đã thực hiện của mình như sau: 
 a. Nghiên cứu, chuẩn bị nội dung hướng dẫn cho học viên: 
 SGK là một tài liệu không thể thiếu được cho cả người dạy và người 
học. Nội dung kiến thức trong SGK rất quan trọng, rất cần thiết mà người 
dạy phải giúp học viên tiếp thu, nhận thức được. Để học viên biết cách tiếp 
thu, cảm thụ kiến thức văn học mà mỗi bài, mỗi lớp yêu cầu, người GV phải 
nghiên cứu, tìm hiểu, nắm vững nội dung kiến thức, xác định được những 
yêu cầu trọng tâm của mỗi bài dạy cụ thể và những kiến thức có liên quan. 
Từ đó, mới đưa ra những biện pháp thích hợp, cụ thể để hướng dẫn học viên 
sử dụng SGK đạt hiệu quả cao. Cụ thể là: 
 + Đọc kĩ, nghiên cứu các phần, mục ở SGK: Tiểu dẫn; văn bản; chú 
thích; hướng dẫn chuẩn bị bài. 
 + Chọn lựa, so sánh, phân loại các nội dung kiến thức bài học, bài 
tập 
 b. Hướng dẫn học viên sử dụng SGK ở nhà. 
 Việc học viên đọc, tìm hiểu trước ở nhà những kiến thức bài học trong 
SGK là một khâu rất cần thiết. Nhưng sử dụng SGK ở nhà như thế nào để 
đạt hiệu quả nhất là một vần đề không phải học viên nào cũng thực hiện. Do 
đó hướng dẫn học viên sử dụng SGK ở nhà là một công việc mà GV cần 
phải giành thời gian và có phương pháp hướng dẫn thích hợp từng bài học 
cho HV. Ngoài các câu hỏi trong phần “Hướng dẫn chuẩn bị bài” ở cuối 
SGK, tôi còn đưa ra thêm một số câu hỏi, công việc, yêu cầu học viên phải 
nghiên cứu kĩ các mục tiểu dẫn, chú thích, đọc kĩ văn bản ở SGK để thực 
hiện. Cụ thể như: 
 * Hướng dẫn học viên chuẩn bị bài “Bình ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi 
(Ngữ văn lớp 10), tôi yêu cầu học viên phải thực hiện một số hoạt động như: 
 + Đọc kĩ các mục: tiểu dẫn, chú thích, văn bản để hiểu rõ về tác giả, nội 
dung khái quát của văn bản. 
 + Trả lời các câu hỏi ở SGK ra vở chuẩn bị bài. 
 + Kể ra những cuộc chiến thắng mà quân ta đã giành được và những thất 
bại thảm hại của quân giặc? Tìm những chi tiết, những hình ảnh tiêu biểu mà 
bài Cáo đã thể hiện. 
 + Xác định tư tưởng, chủ đề của bài Cáo. 
 + Xem xét, nhận xét lời tuyên cáo ở tác phẩm: “ Nam quốc sơn hà” của 
Lí Thường Kiệt với lời tuyên cáo ở “ Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi? 
 * Hướng dẫn học viên chuẩn bị bài “ Khái quát văn học Việt Nam từ đầu 
thế kỉ XX đến 1945” (Ngữ văn Lớp11): 
 Ngoài việc tìm hiểu, trả lời các câu hỏi trong SGK, tôi đưa ra một vài 
công việc yêu cầu học viên sử dụng SGK để thực hiện. 
 + Hãy hệ thống những tác giả, tác phẩm tiêu biểu của các thể loại (tiểu 
thuyết, truyện ngắn, phóng sự, thơ ca ) ở đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng 
Tám năm 1945? 
 + Hãy phân biệt các trào lưu văn học ở giai đoạn này? Nêu một số tác 
giả, tác phẩm tiêu biểu cho mỗi trào lưu? 
 * Hướng dẫn học viên chuẩn bị bài “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm 
(Ngữ văn lớp 12),: 
 + Hãy cho biết mục đích sáng tác của trường ca “Mặt đường khát vọng” 
nói chung và văn bản “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm? 
 + Tìm những câu thơ mà Nguyễn Khoa Điềm đã cảm nhận và lí giải đất 
nước ở các phương diện lịch sử, địa lí, văn hóa? 
 + Tìm những chất liệu dân gian mà Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng 
trong bài “Đất nước”? 
 + So sánh, nhận xét thể thơ mà Xuân Quỳnh đã sử dụng trong bài 
“Sóng” và Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng trong bài “Đất nước”? 
 * Hướng dẫn học viên chuẩn bị bài “ Ai đã đặt tên cho dòng sông” của 
Hoàng Phủ Ngọc Tường (Ngữ văn lớp 12): 
 + Tìm, phân tích, nhận xét một số chi tiết, hình ảnh mà Hoàng Phủ Ngọc 
Tường đã sử dụng để khắc họa các vẻ đẹp của sông Hương? So sánh một số 
nét khác biệt của sông Hương với đặc điểm của sông Đà mà Nguyễn Tuân đã 
miêu tả trong bài “Người lái đò sông Đà”? 
 + Anh (chị) tìm hiểu, so sánh, nhận xét về nghệ thuật viết tùy bút của 
Hoàng Phủ Ngọc Tường và Nguyễn Tuân? 
 * Hướng dẫn học viên chuẩn bị bài “ Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn 
Minh Châu: 
 + Nhân vật người đàn bà hàng chài có những biểu hiện như thế nào khi 
bị chồng đánh? Khi ở trên tòa án?(tìm, phân tích một số chi tiết cụ thể để 
minh họa). 
 + Với tác phẩm“ Chiếc thuyền ngoài xa”, Nguyễn Minh Châu muốn gửi 
đến người dọc thông điệp gì? 
 * Hướng dẫn học viên chuẩn bị bài “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang 
Sáng (Ngữ văn lớp 9): 
 + Đọc và tóm tắt ngắn gọn nội dung truyện “Chiếc lược ngà” của 
Nguyễn Quang Sáng. 
 + Lí do gì mà bé Thu không nhận và ghét anh sáu (ba nó)? 
 + Anh (chị) hiểu như thế nào về việc Nguyễn Quang Sáng đặt tên cho 
tác phẩm là “Chiếc lược ngà”? 
 c. Hướng dẫn học viên sử dụng SGK ở trên lớp: 
 Trước khi lên lớp giảng dạy, tôi cũng như đông nghiệp đều phải nghiên 
cứu, chuẩn bị nội dung và