SKKN Giữ gìn và phát huy giá trị một số bài hát dân ca các dân tộc bản địa cho học sinh Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI 
TRƯỜNG PT. DÂN TỘC NỘI TRÚ LIÊN HUYỆN 
TÂN PHÚ – ĐỊNH QUÁN 
Mã số: .. 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ MỘT SỐ BÀI HÁT DÂN CA 
CÁC DÂN TỘC BẢN ĐỊA CHO HỌC SINH 
TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ 
Người thực hiện: Đoàn Duy Thìn 
 Lĩnh vực nghiên cứu: QLGD 
 - Quản lý giáo dục: 
 - Phương pháp dạy học bộ môn: 
 - Phương pháp giáo dục: 
 - Lĩnh vực khác: 
 Có đính kèm 
  Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác 
Năm học: 2012 - 2013 
SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC 
I/ THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 
1. Họ và tên: Đoàn Duy Thìn 
2. Ngày tháng năm sinh: 25 / 08 / 1978 
3. Nam, nữ: Nam 
4. Địa chỉ: Tổ 14 khu 10 thị trấn Tân Phú – Tân Phú - Đồng Nai 
5. Điện thoại (CQ) 0613.856.483 ĐTDĐ 0902.632.686 
6. Fax: 0613.856.483 
7. Chức vụ: Phó hiệu trưởng 
8. Đơn vị công tác: Trường phổ thông DTNT liên huyện Tân Phú – Định 
Quán 
II/ TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO 
- Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân cao đẳng 
- Năm nhận bằng: 1999 
- Chuyên ngành đào tạo: Nhạc - Hoạ 
III/ KINH NGHIỆM KHOA HỌC 
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Tổ chức các hoạt động phong trào, 
giảng dạy môn Âm nhạc 
- Số năm có kinh nghiệm: 14 năm 
- Các kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: 
+ Một số biện pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả các 
chương trình phát thanh măng non trong liên đội. 
+ Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc tổ chức các hoạt 
động trò chơi dân gian trong nhà trường. 
+ Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc tổ chức giáo dục 
kĩ năng sống cho học sinh THCS. 
+ Vận dụng phương tiện, thiết bị dạy học để nâng cao chất lượng tiết 
học âm nhạc thường thức ở trường THCS. 
+ Giữ gìn và phát huy giá trị một số bài hát dân ca các dân tộc bản địa 
cho học sinh trường phổ thông Dân tộc nội trú. 
I/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Như chúng ta đều biết rằng, đất nước Việt Nam với hơn bốn ngàn năm lịch sử 
đã hình thành nên một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Trong đó: Âm nhạc 
dân gian nói chung, dân ca nói riêng là tinh hoa văn hóa đặc sắc, là linh hồn của 
dân tộc. Mỗi vùng miền, mỗi dân tộc có một làn điệu dân ca khác nhau, thể hiện 
nét văn hóa riêng biệt. 
Các dân tộc Châu Ro, Mạ, S’tiêng, Kơho được coi là những dân tộc bản địa 
trên đất Đông Nai. Có đời sống văn hoá tinh thần phong phú, thể hiện qua tín 
ngưỡng, lễ hội mà trong đó nhiều thể loại văn hoá dân gian, văn hoá nghệ thuật 
khá độc đáo, các loại hình nghệ thuật hát, múa, nhạc của người Châu Ro, Châu 
Mạ, K’ho, X’Tiêng thường được kết hợp thể hiện trong những lễ hội cộng đồng và 
được lưu truyền qua truyền miệng (hát), hầu hết những bài hát của dân tộc Châu 
Ro, Châu Mạ, K’ho, S’Tiêng chỉ còn một số ít người lớn tuổi còn nhớ. Người 
Châu Ro, Châu Mạ, K’ho, X’Tiêng hát khi ru con, khi đi làm rẫy và thể hiện nhiều 
nhất là trong các dịp lễ hội. Lời hát của các cộng đồng Châu Ro, Châu Mạ rất mộc 
mạc, nó phản ánh nhịp sống của cộng đồng trong các sinh hoạt thường nhật. 
Nhưng hiện nay lễ hội ngày càng được ít tổ chức, những nhạc cụ thì không còn lưu 
giữ và vì thế, chính cộng đồng Châu Ro, Châu Mạ, K’ho, S’Tiêng cũng không có 
nhiều cơ hội để hưởng thụ, nhận biết. Những người lớn tuổi thì ngày càng ít đi 
trong khi lớp trẻ không có ý thức giữ gìn những vốn quý văn hoá này hoặc có 
muốn thì cũng khó khăn về việc truyền dạy đang dần bị mai một nghiêm trọng. 
Ngày nay, trong điều kiện giao lưu, tiếp xúc giữa các vùng, các dân tộc ngày 
càng được tăng cường và mở rộng. Mỗi dân tộc có nhiều khả năng hơn trong việc 
tiếp thu các giá trị văn hoá của các dân tộc khác. Tuy nhiên, nhiều khi do tự ti và 
nhận thức sai lệch về văn hoá dân tộc của mình, người ta thường mặc cảm với giá 
trị cổ truyền, cho đó là những cái lạc hậu, lỗi thời và có xu hướng chối bỏ nó để 
tiếp nhận một cách dễ dãi những giá trị văn hoá từ những dân tộc có trình độ phát 
triển kinh tế xã hội cao hơn mà họ coi là hiện đại. Vì thế việc tiếp nhận các giá trị 
này không phải thông qua quá trình chọn lựa và làm thích ứng với giá trị văn hoá 
sẵn có của mình dẫn đến tình trạng dễ đánh mất bản sắc văn hoá dân tộc mình vào 
dân tộc khác. 
Nhận thức được tầm quan trọng, vai trò, ý nghĩa của dân ca trong việc giáo 
dục giá trị truyền thống cho thế hệ trẻ, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà 
nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có chỉ đạo về việc đưa các làn điệu dân ca, trò 
chơi dân gian vào trường học và coi đó là một trong năm tiêu chí xây dựng 
“Trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ của 
trường Dân tộc nội trú trong công tác giáo dục văn hóa dân tộc được quy định 
trong Quyết Định số 49/2008/QĐ-BGDĐT. 
Là một cán bộ quản lí, đồng thời cũng là giáo viên giảng dạy bộ môn Âm 
nhạc, tôi luôn trăn trở, tìm tòi các giải pháp cùng với nhà trường để thực hiện có 
hiệu quả việc tổ chức giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh. Vì thế tôi 
chọn Sáng kiến kinh nghiệm “Giữ gìn và phát huy giá trị một số bài hát dân ca 
các dân tộc bản địa cho học sinh trường phổ thông Dân tộc nội trú”. 
II/ TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lý luận. 
Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc luôn được Đảng 
và Nhà nước ta quan tâm, coi trọng: Tháng 11 năm 1987, Bộ Chính trị ra Nghị 
quyết 05 về Văn hóa - Văn nghệ trong cơ chế thị trường trong đó có nội dung về 
xây dựng và phát triển “Nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” 
đến Đại hội X, Đảng xác định tiếp tục phát triển sâu rộng, nâng cao chất lượng nền 
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; gắn kết chặt chẽ hơn với phát 
triển kinh tế xã hội; làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực đời sống xã hội; 
xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam; bảo vệ và phát huy 
bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh 
tế quốc tế; bồi dưỡng các giá trị văn hóa trong thanh niên, sinh viên, học sinh, đặc 
biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hóa Việt 
Nam. 
Ngày 22/7/2008 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Chỉ thị số 40/2008/CT-
BGDĐT và Kế hoạch số 307/KH-BGDĐT về việc phát động và triển khai phong 
trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực", trong đó có nội 
dung đưa dân ca vào trường học. Bộ Giáo dục đã có hướng dẫn chỉ đạo cụ thể 
như: Đưa các nội dung giáo dục văn hoá truyền thống vào nhà trường thông qua 
các hoạt động trò chơi dân gian, thi hát dân ca 
Thực hiện Quyết định số: 49/2008/QĐ-BGDĐT ngày 25 tháng 8 năm 2008 
của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành quy chế tổ chức và hoạt 
động của trường phổ thông dân tộc nội trú trong đó quy định nhiệm vụ giáo dục 
học sinh về truyền thống tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, bản sắc văn 
hóa của các dân tộc thiểu số và đường lối, chính sách dân tộc của Đảng và Nhà 
nước. 
Việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của dân tộc trong đó 
biện pháp thông qua các làn điệu dân ca để truyền bá làm cho giới trẻ trẻ nói chung 
và các em học sinh dân tộc nói riêng sống có lý tưởng, làm cho các em biết trân 
trọng và giữ gìn những giá trị văn hóa tốt đẹp mà ông cha ta đã dày công xây đắp 
nên. 
2. Nội dung và các giải pháp thực hiện đề tài. 
2.1 Tổ chức dạy hát dân ca các dân tộc bản địa cho học sinh 
Để thực hiện được tốt việc dạy hát dân ca cho học sinh cần thực hiện qua các 
bước sau. 
2.1.1. Công tác chuẩn bị. 
Tổ chức sưu tầm một số bài hát dân ca các dân tộc bản địa (Châu Ro, Mạ, 
K’Ho, S’Tiêng) thông qua các hoạt động xuống bản làng tìm hiểu và ghi âm lại các 
làn điệu do người lớn tuổi thể hiện, hoặc tìm hiểu qua tài liệu sách báo, băng đĩa. 
Phân loại và lựa chọn những bài hát dân ca từng dân tộc phù hợp với lứa tuổi 
học sinh để dạy hát. 
2.1.2 Tổ chức dạy hát 
a. Xác định mục tiêu: 
Học sinh học hát nói chung và học hát dân ca nói riêng là tiếp xúc với âm 
nhạc có lời. Mỗi bài hát, làn điệu là một cảm xúc riêng, có nội dung cụ thể về sự 
vật, hiện tượng, được diễn tả bằng âm nhạc và ngôn ngữ văn học. 
Mục tiêu về kiến thức: Học xong mỗi bài hát, làn điệu dân ca giúp học sinh 
thêm hiểu biết về đời sống tinh thần cũng như cuộc sống, lao động sinh hoạt của 
ông cha ngày trước; Giúp nâng cao khả năng nhận thức và hiểu biết của các em 
phát triển năng lực ngôn ngữ, lời ca của bài hát làm vốn ngôn ngữ của học sinh trở 
nên phong phú và sinh động hơn. 
Mục tiêu về kĩ năng: Dạy hát dân ca nhằm phát triển năng lực âm nhạc của 
học sinh, giúp các em hát đúng giai điệu và lời ca, biết cách hát tự nhiên, biết lấy 
hơi, hát rõ lời và thể hiện được sắc thái, tình cảm của bài hát. Dạy hát dân ca còn 
giúp học sinh biết trình bày bài hát theo hình thức đơn ca, song ca, hát xướng, hát 
xô, hòa giọng . 
Mục tiêu về tình cảm và thái độ: Nhằm giáo dục học sinh những tình cảm tốt 
đẹp, giúp các em thêm yêu thích âm nhạc đặc biệt là vốn âm nhạc cổ truyền của 
dân tộc mình, có khả năng tham gia ca hát ở trong và ngoài trường học. 
b) Quy trình dạy học hát: 
Sau khi đã sưu tầm và phân loại, lựa chọn các bài hát dân ca theo từng dân tộc 
phù hợp với lứa tuổi học sinh thì tổ chức dạy hát theo quy trình như sau: 
Bước 1: Giới thiệu bài hát: Trong phần giới thiệu bài hát này, một yêu cầu 
bắt buộc là người dạy phải giới thiệu và giải thích được cho học sinh về bài hát và 
xuất xứ của bài hát mà các em đang học để các em có được những hiểu biết về thể 
loại và xuất xứ của nó trong lao động và sinh hoạt văn hóa của dân tộc mình. 
Cũng có thể giới thiệu bài hát bằng các phương tiện trực quan như xem tranh 
ảnh, xem băng hình diễn tả hoạt động của dân tộc đó và nội dung của bài hát. 
Bước 2: Nghe hát mẫu: 
Giáo viên có thể thực hiện với các hình thức như sau: 
+ Giáo viên trình bày bài hát dân ca bằng tiếng việt hoặc nếu hát được bằng 
tiếng dân tộc. Nếu làm được điều này thì chắc chắn sẽ gây được ấn tượng mạnh với 
các em về làn điệu, bài hát mà các em sắp được học. 
+ Dùng băng đĩa nhạc hoặc phần ghi âm cá