SKKN Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh qua tác phẩm: “Một người Hà Nội” của Nguyễn Khải - Ngữ Văn Lớp 12

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc 
----------------------- 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH 
LỊCH, VĂN MINH QUA TÁC 
PHẨM: “ MỘT NGƯỜI HÀ NỘI” 
CỦA NGUYỄN KHẢI - NGỮ VĂN 
LỚP 12
 SƠ YẾU LÝ LỊCH 
Họ và tên: Lê Thị Thương 
Sinh ngày: 14/12/1978 
Năm vào ngành : 2000 
Chức vụ, đơn vị công tác: Giáo viên giảng dạy tại trường THPT Ba Vì 
Trình độ chuyên môn: Đại học . 
Hệ đào tạo: Chính quy 
Bộ môn giảng dạy: Ngữ văn 
Ngoại ngữ: 
Trình độ chính trị: sơ cấp 
Khen thưởng : 
 A. PHẦN MỞ ĐẦU 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
 Nhân dịp kỷ niệm 1000 năm thăng Long- Hà Nội. Sở giáo dục và đào tạo 
Hà Nội đã đưa vào giảng dạy “ Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học 
sinh Hà Nội” vào các cấp học như: tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông 
trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nhằm khơi dậy niềm tự hào được kế thừa truyền 
thống thanh lịch, giữ gìn nét văn hóa đặc trưng của người Hà Nội, qua đó tạo sự 
chuyển biến từng bước về nhận thức hành vi cho học sinh, góp phần đào tạo, xây 
dựng thế hệ người Hà Nội thanh lịch, văn minh để xây dựng Thủ đô và đất 
nước phồn vinh, giàu mạnh. 
 Để giúp mỗi người hình thành và giữ nếp sống thanh lịch, văn minh phải là 
một quá trình liên tục. Làm cho mọi người nâng cao nhận thức về giá trị của nếp 
sống thanh lịch, văn minh, ý nghĩa của việc xây dựng đời sống văn hóa Thủ đô. 
Ở nhà trường cần xây dựng nếp sống thanh lịch , văn minh cho học sinh thông 
qua các hoạt động giáo dục và những bài học cụ thể, từ định hướng đến chỉ dẫn 
hành vi, trong sinh hoạt trong học tập và trong giao tiếp ứng xử góp phần hình 
thành nhân cách, phong cách của người Hà Nội. 
 Trên thực tế các trường trên địa bàn của thành phố Hà Nội đã đang giảng 
dạy giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội vào trong các 
bộ môn như: chuyên đề giảng dạy thanh lịch, văn minh vào tiết học trong tuần ở 
thời khóa biểu chính khóa của nhà trường mỗi tuần một tiết cho các lớp học, các 
hoạt động ngoài giờ lên lớp và một số bộ môn như Giáo dục công dân, Địa lí, 
Văn học cũng đang sử dụng phương pháp tích hợp để giáo dục nếp sống thanh 
lịch, văn minh cho học sinh với đặc thù riêng của bộ môn học sao cho các em 
hiểu và tiếp cận một cách nhanh nhất. 
 Vì vậy trường THPT Ba Vì mà tôi đang công tác giảng dạy cũng đã và 
đang giáo dục truyền thống văn hóa của Hà Nội, để nhằm giúp các em hiểu được 
thế nào là thanh lịch, văn minh của người Hà Nội. Bản thân tôi là một giáo viên 
dạy văn được tiếp cận với rất nhiều tác phẩm văn học đã thể hiện nét đẹp và 
truyền thống văn hóa của người Hà Nội vì thế tôi cũng muốn cung cấp thêm cho 
các em nhữn kiến thức về nét đẹp thanh lịch, văn minh của người Hà Nội xưa và 
nay. Nhằm giúp các em hiểu và xây dựng nếp sống thanh lịch, văn minh vừa là 
trách nhiệm vừa là niềm tự hào cũng là khát vọng của mỗi người Hà Nội luôn 
hướng tới. 
 Đây cũng chính là lí do để tôi thực hiện đề tài này của mình nhằm để giúp 
học sinh của trường hiểu và gìn giữ nét đẹp văn hóa Hà Nội mà mình đã và đang 
được thừa hưởng. 
II. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU: 
 1. Cơ sở lý luận: 
 Thanh lịch văn minh là nét đẹp truyền thống đã được nhiều thế hệ người 
dân Hà nội tạo nên và lưu giữ. Trân trọng, kế thừa và phát huy nét đẹp ấy trong 
đời sống người Hà Nội hôm nay và mai sau là trách nhiệm, là niềm tự hào và 
vinh dự của người dân Thủ đô trong đó có thế hệ trẻ đang ngồi trên ghế nhà 
trường. 
 Nếp sống thanh lịch, văn minh của người Hà Nội có những biểu hiện vô 
cùng phong phú và có giá trị văn hóa cao, đó là những nét đẹp văn hóa đặc trưng 
của người Hà Nội. Văn minh trong sinh hoạt trong học tập làm việc và giao tiếp 
ứng xử trong gia đình, nhà trường, ở nơi công cộng với người nước ngoài và với 
thiên nhiên môi trường. 
 Thanh lịch là gì? Đó là “ thanh nhã và lịch thiệp” là một khuynh hướng 
thẩm mĩ thiên về sự nhã nhặn và lịch thiệp đã trở thành nét đẹp trong nếp sống 
người Hà Nội. Đó là nét đẹp hài hòa của diện mạo của phong cách, hành vi, sự tu 
dưỡng trải nghiệm của con người. Và biểu hiện ở chiều sâu như một tính cách cơ 
bản, hồn cốt của con người, là lối sống có văn hóa phù hợp với thời đại. 
 Văn minh là gì? Là “ nền văn hóa có đặc trưng riêng tiêu biểu cho một xã 
hội rộng lớn, một thời đại hay cả nhân loại”. Văn minh biểu hiện ở trình độ phát 
triển cao của văn hóa về phương diện vật chất theo hướng xóa bỏ những lạc hậu, 
thấp kém để xây dựng một xã hội tiến bộ hơn, hoàn thiện hơn. 
 Thanh lịch, văn minh là đặc trưng nổi bật trong nếp sống người Hà Nội đó 
là nếp sống có văn hóa tích cực tiến bộ phù hợp với các giá trị sống của cộng 
đồng. Người thanh lịch văn minh là người có dáng vẻ hành vi trang nhã, giao tiếp 
ứng xử lịch sự, thể hiện sự tiến bộ hiểu biết phù hợp với thời đại với dân tộc. 
 Lịch sử của Hà Nội với 1000 năm tuổi có điều kiện tự nhiên đất đai trù 
phú, địa hình thuận lợi, khí hậu ôn hòa. Sự ưu đãi của thiên nhiên đã làm cho Hà 
Nội là “ Chốn hội tụ của bốn phương đất nước" “ muôn vật phong phú tốt tươi” 
đã làm cho Hà Nội là một đô thị lớn bậc nhất của nước ta “ Thứ nhất kinh kì, thứ 
nhì phố Hiến” là sự phồn thịnh về kinh tế, phát triển về văn hóa. Đây cũng là nơi 
hội tụ của các tài năng tinh hoa về trí tuệ tiêu biểu của dân tộc Việt Nam để tạo 
nên những nét đẹp truyền thống mang màu sắc riêng của mảnh đất ngàn năm văn 
hiến. 
 Bản sắc văn hóa Thăng Long - Hà Nội thể hiện độc đáo của vùng văn hóa 
dân cư Hà Nội. Có thể hình dung chân dung văn hóa con người Hà Nội với 
những giá trị nổi bật như sự lịch lãm, tinh tế, hào hoa trí tuệ, có nghĩa khí, giàu 
lòng yêu nước, tình nhân ái, yêu chuộng hòa bình; người Hà Nội trang nhã, nền 
nã, hướng nội sâu sắc, quan hệ rộng mở, có bản lĩnh và tự trọng. 
 Một trong những nét nổi bật trong bản sắc văn hóa riêng của người Hà Nội 
là thanh lịch, văn minh. Đây là kết quả của sự hội tụ, kết tinh những giá trị trong 
và quốc tế trên trục văn hóa Bắc- Nam, Đông- Tây. Đồng thời, nhiều giá trị văn 
hóa của các vùng đất khác khi được “ Hà Nội hóa” đã mang giá trị mới- kết quả 
của quá trình lan tỏa những tinh hoa văn hóa Thăng Long- Hà Nội. 
 Vì thế chúng ta đã biết, nhà trường phổ thông có chức năng cơ bản là hình 
thành và phát triển nhân cách của học sinh, có nhiệm vụ chủ yếu là tổ chức công 
tác giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác trong và ngoài nhà trường 
theo mục tiêu, chương trình giáo dục của từng bậc học, cấp học. Nhà trường là 
nơi đào tạo thế hệ trẻ, những người chủ tương lai của đất nước, những người 
sẽ làm nhiệm vụ tuyên truyền giáo dục sau này. Nếu họ có đầy đủ những nhận 
thức về thanh lịch, văn minh của Hà Nội, thì từ khi đang học trên ghế nhà 
trường và cho đến khi ra trường, dù họ làm việc gì, ở bất cứ nơi đâu, bất kì 
cương vị hoạt động nào, cũng đều có thể thực hiện nhiệm vụ của mình là 
tuyên truyền giáo dục cho mọi người hiểu thế nào là thanh lịch, văn minh của 
người Hà Nội. Ở trường THPT, việc truyền thụ kiến thức giáo dục ý thức về 
nếp sống thanh lịch, văn minh của người Hà Nội đến học sinh thuận lợi và 
hiệu quả nhất vẫn là hình thức tích hợp và lồng ghép vào các môn học. Hiện 
nay, nội dung này đã và đang được triển khai, phổ biến rộng rãi trong giờ học 
kể cả chính khóa lẫn ngoại khóa, đặc biệt là lồng ghép trong các môn học 
như: Ngữ văn, Địa lí, Giáo dục công dân... 
 2. Cơ sở thực tiễn: 
 Môn Ngữ văn với những đặc trưng bộ môn- vừa có tính chất khoa học vừa 
có tính chất nghệ thuật. Chương trình Ngữ văn lớp 12 có một số bài học có liên 
quan đến nếp sống thanh lịch, văn minh của người Hà Nội . Do vậy, đây chính là 
điều kiện thuận lợi để giáo viên có thể tích hợp, lồng ghép nội dung giáo dục nếp 
sống thanh lịch, văn minh của người Hà Nội vào một số bài học. Tuy nhiên, 
trong thực tế cho thấy việc giảng dạy còn chưa được một số giáo viên thực sự 
chú trọng đến nội dung này, nên chưa phù hợp với yêu cầu xã hội. Chính vì vậy 
việc lồng ghép nội dung giáo dục giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh của 
người Hà Nội vào môn học này vẫn chưa được thực hiện một cách triệt để. 
 Nên giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh của người Hà Nội đang là 
nhiệm vụ cấp thiết đối với mỗi trường học trong sở giáo dục Hà Nội vì thế 
Trường THPT Ba Vì cũng không là ngoại lệ. Nhằm để giúp học sinh hiểu rõ 
nếp sống thanh lịch, văn minh của người Hà Nội vì người Hà Nội rất thanh 
lịch văn minh trong sinh hoạt, đời sống, trong làm việc và vui chơi. Bởi vậy ta 
có thể nhận thấy phong cách thanh lịch, văn minh trong ẩm thực trong trang 
phục và trong giao tiếp ứng xử của người Hà Nội đã đi vào văn chương Việt 
Nam một cách sâu đậm. 
 Với môn ngữ văn trong trường THPT đã thể hiện được rất rõ nét đẹp văn 
hóa thanh lịch, văn minh của người Hà Nội. Hà Nội là thủ đô, nơi hội tụ, gạn lọc, 
kết tinh và lan tỏa hoa ra cả nước. Trong thời đại hội nhập, sự hội tụ lan tỏa của 
Hà Nội còn rộng ra với cả thế giới. Hà Nội là đầu mối giao lưu quốc tế, có đại sứ 
quán của các nước, có nhều người nước ngoài sinh sống và làm việc, du lịch. 
 Người Hà Nội vừa tự hào về truyền thống thanh lịch của đất đô thành, vừa 
đại diện cho nhân dân cả nước tự hào giới thiệu về văn hóa Việt Nam, đất nước 
con người Việt Nam. Người Hà Nội cần hiểu sâu về lịch sử Việt Nam, văn hóa 
Việt Nam và nét đẹp đặc trưng của văn hóa Hà Nội là thanh lịch; có khả năng 
giới thiệu với bạn bè bốn phương về văn hóa ẩm thực Hà Nội, đặc biệt là về phở 
Hà Nội, về cách ăn bằng bát đũa; về cái áo dài duyên dáng, về phố cổ, về Hồ 
Gươm, về hát chèo, về ca trù và rối nướcThể hiện sự hào hoa, người Hà Nội 
sẵn sàng đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng về văn hóa của bạn bè, rộng rãi, phóng 
khoáng trong giao tiếp. 
 Xuất phát từ những lý do trên đã tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài: “GIÁO 
DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH QUA TÁC PHẨM: “ MỘT NGƯỜI HÀ 
NỘI” CỦA NGUYỄN KHẢI - NGỮ VĂN LỚP 12. 
 III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 
 Đề tài nghiên cứu nội dung: “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN 
MINH