Sáng kiến kinh nghiệm Liên hệ thực tế mang tính giáo dục ở một số bài trong môn Ngữ Văn

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
LIÊN HỆ THỰC TẾ MANG TÍNH 
GIÁO DỤC Ở MỘT SỐ BÀI TRONG 
MÔN NGỮ VĂN 
 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
 Môn Ngữ Văn là một trong những môn chính trong các bộ môn học ở nhà trường. Nhưng 
thực trạng học sinh ngày nay không hứng thú với môn này ngày càng nhiều. Các em không 
nhân thấy rằng:Văn học có vai trò rất quan trọng trong đời sống và trong sự phát triển tư 
duy của con người . 
 Là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, môn văn có tầm quan trọng trong việc giáo 
dục quan điểm, tư tưởng ,tình cảm cho học sinh.. Mặt khác “ Dạy văn là một quá trình rèn 
luyện toàn diện” ( Nghiên cứu giáo dục , số 28, 11/1973), chính vì vậy nội dung giáo dục tư 
tưởng , đạo đức cho HS trong quá trình dạy và học văn là vô cùng quan trọng và có nhiều 
cơ sở sát thực để giáo viên liên hệ giáo dục thuận lợi hơn các môn học khác . 
 Trong những năm vừa qua , thực hiện chương trình sách giáo khoa mới cùng với phong 
trào đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường phổ thông , môn văn đã mang tính cập 
nhật hơn , gắn với thực tế cuộc sống hơn . 
 Theo quan điểm của tôi, muốn dạy chữ, trước hết phải dạy các em làm người. Đó là vấn 
đề vô cùng khó. Nhưng tôi mong rằng, làm cho các em có ý thức trước rồi may ra, dạy và 
học mới có hiệu quả. Đặc biệt với vai trò giáo dục thái độ, tư tưởng, đạo đức nhằm mục tiêu 
hoàn thiện nhân cách cho học sinh để các em trở thành những con người mới xã hội chủ 
nghĩa , đồng thời góp phần tích cực trong việc chấn hưng nền tảng đạo đức xã hội trong 
giai đoạn hiện nay , vấn đề tích hợp nội dung cuộc vận động Học tập và làm theo tấm 
gương đạo đức Hồ Chí Minh là vô cùng thiết thực và cần phải có sự quan tâm đúng mức 
của mỗi giáo viên trong quá trình giảng dạy . 
 Môn Ngữ văn ở trường phổ thông có nhiều ưu thế, thuận lợi trong việc tích hợp bộ môn . 
Giáo viên có thể đưa vào tích hợp giảng dạy , giáo dục , tuyên truyền cho học sinh nội dung 
các cuộc vận động lớn của ngành giáo dục trong những năm vừa qua như cuộc vận động 
Hai không , phong trào Xây dựng trường học thân thiện , học sinh tích cực với tuyên 
truyền bảo vệ môi trương Xanh – Sạch – đẹp, giáo dục ý thức của các em đối với môi 
trường xung quanh. Đồng thời qua một số bài có liên quan, có thể giáo dục các em lòng 
thương người, lòng yêu nước, nói thêm cho các em biết thêm về kĩ năng sống, về tình yêu 
trong sáng, về văn hóa truyền thống. 
 Có thể nói, tham vọng trên của tôi là quá lớn, nhưng thiết nghĩ, một trong những nguyên 
nhân khiến cho HS ngày nay không thích học văn vì các em thấy nó xa rời, không thiết thực 
với cuộc sống. Nhiều GV lại dạy khô khan, ít liên hệ, áp đặt, nặng nề , không cho các em 
nói ra suy nghĩ của mình.GV nói rồi lại đọc, rồi lại chépkhiến giờ học văn trở nên 
công thức, nhàm chán. 
 Một số học sinh chưa có ý thức và nhận thức đúng đắn đối với các vấn đề xã hội và vấn 
đề tự giáo dục đạo đức bản thân. Do sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin và 
thông tin , liên lạc do vậy học sinh thường bị phân tán tư tưởng vào những vấn đề hoặc nội 
dung thông tin ngoài luồng khiến cho các em thờ ơ và rất nhanh quên lãng những nội dung 
ngoài kiến thức chuẩn của bài học nếu giáo viên chỉ đề cập đến một cách qua loa , đại khái 
. Đa số các em lười hoặc không bao giờ suy nghĩ ,liên tưởng , so sánh , suy luận nội dung 
tri thức gắn với cuộc sống khi đọc sách ,kể cả văn bản trong SGK cũng như các loại sách 
báo và các kênh thông tin khác . 
 Chính vì vậy, việc dạy học văn trở nên là một bài toán vô cùng khó. Để có một lời giải 
đưa môn văn thiết thực hơn, không chỉ đổi mới phương pháp dạy và học mà còn làm cho 
HS thấy môn văn “gần” với cuộc sống. 
 Vì những suy nghĩ nêu trên, tôi mạnh dạn đưa ra đề tài “ Liên hệ thực tế mang tính 
giáo dục ở một số bài trong môn Ngữ Văn.” 
 Vì khả năng và thời gian có hạn, bản thân tôi đưa ra ở một số bài nhưng có thể mở rộng 
ra ở nhiều bài khác nếu có nội dung tương tự. 
 Đây là suy nghĩ của riêng cá nhân sẽ không tránh khỏi những hạn chế. Rất mong quý 
thầy cô góp cho những ý kiến quý báu để tôi có dịp bổ khuyết. 
 Tôi xin chân thành cảm ơn! 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI: 
 1. Cơ sở lí luận : 
 - Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo Quyết định số 16/2006/QĐ- 
BGDĐT ngày 5/6/2006 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT đã nêu: “Phát huy tính tích cực, tự 
giác, chủ động, sáng tạo của HS, phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng 
học sinh, điều kiện của từng lớp học, bồi dưỡng cho HS phương pháp tự học, khả năng 
hợp tác, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem 
lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho HS.” 
 - Trong tài liệu bồi dưỡng thay sách giáo khoa năm 2002 đã nêu rõ : Môn ngữ văn có vị 
trí đặc biệt trong việc thực hiện mục tiêu chung của trường trung học cơ sở : Góp phần 
hình thành những con người có trình độ học vấn phổ thông cơ sở , chuẩn bị cho họ ra 
đời , hoặc tiếp tục học lên ở bậc học cao hơn .Đó là những con người có ý thức tự tu 
dưỡng , biết thương yêu , quý trọng gia đình , bạn bè , có lòng yêu nước , yêu chủ nghĩa 
xã hội ; biết hướng tới những tư tưởng , tình cảm như lòng nhân ái , tinh thần tôn trọng 
lẽ phải , công bằng , lòng ghét cái xấu , cái ác ( ).Đó là những con người có ham 
muốn đem tài trí của mình cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 
 Muốn làm được điều đó thì vấn đề tích hợp trong dạy học ngữ văn là một trong những 
nội dung đổi mới về nội dung và phương pháp dạy học trong chương trình sách giáo khoa 
mới mà chúng ta đã thực hiện trong những năm qua. Tích hợp các nội dung giảng dạy đối 
với các bộ môn khoa học xã hội là mối liên hệ bên trong, mối liên hệ bản chất của nội dung 
– tư duy – tư tưởng , luôn tiềm ẩn và rất linh hoạt . Trong chương trình giảng dạy , giáo viên 
ngữ văn không chỉ cần có sự tích hợp nội dung kiến thức , kĩ năng của ba phân môn văn – 
tiếng Việt – tập làm văn mà còn phải tích hợp nội dung kiến thức , kĩ năng của các môn học 
khác có liên quan , các vấn đề trong thực tiễn đời sống và đặc biệt là các nội dung giáo dục 
thái độ tư tưởng cho học sinh một cách linh hoạt , uyển chuyển và tinh tế . 
 Có thể nói dạy học văn là một bài toán nan giải, quá trình đổi mới là một quá trình tìm tòi 
,nhọc nhằn. Cần có hiểu biết đến nơi đến chốn về lí luận, về thực tế, cần có phương pháp 
tiếp cận đồng bộ và thái độ khiêm tốn, cầu thị, mới có thể có được những suy nghĩ chín 
chắn, có chất lượng và bổ ích. Như chúng ta biết: Những tác phẩm văn chương lớn, nhất là 
những tác phẩm văn chương kiệt xuất, bao giờ cũng có ý nghĩa phổ quát toàn nhân loại. 
Truyện Kiều của Nguyễn Du không chỉ là nỗi đau của người phụ nữ Việt Nam tài sắc đầu 
thế kỉ XVIII. Bất hạnh của cô bé Cô – dét đâu chỉ là chuyện của trẻ em nước Pháp thời V. 
Huy – gô. Thơ Nguyễn trãi được giới văn học Pháp đánh giá là có “sens cosmique” ( tinh 
thần vũ trụ ). Thế nhưng, không phải vì vậy mà mỗi tác phẩm văn chương lại mất đi giá trị 
lịch sử của nó. Ví như, nếu tách Vợ nhặt của Kim Lân ra khỏi không khí tiền khởi nghĩa thì 
làm sao cảm nhận được những chi tiết nghệ thuật sáng giá trong ý đồ sáng tác của Kim Lân 
ở cuối tác phẩm “Trong óc Tràng vẫn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới...”. 
Cho nên, để giúp các em yêu mến môn văn, cần làm cho các em hiểu nội dung tác phẩm nói 
gì? Bài đó nói gì? Mà để hiểu tác phẩm, hãy liên hệ tác phẩm đến những gì xung quanh 
 cuộc sống của các em. Từ đó, các em thấy được sự đồng cảm, sự gần gũi, các em như đang 
là người trong cuộc... 
 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài: 
 - So với chương trình và sgk cũ, chương trình và sgk Ngữ Văn 12 có những thay đổi nhất 
định trong việc lựa chọn tác phẩm với ý tưởng mở rộng phần sáng tác sau năm 1975. 
 - Chương trình thay thế và đưa thêm một số tác phẩm như: Đò Lèn ( Nguyễn Duy), Đàn 
ghi ta của Lor – ca ( Thanh Thảo), Ai đã đặt tên cho dòng sông? ( Hoàng Phủ Ngọc Tường 
), Một người Hà Nội ( Nguyễn Khải ), Mùa lá rụng trong vườn (Ma Văn Kháng), Chiếc 
thuyền ngoài xa ( Nguyễn Minh Châu), Hồn TRương Ba, da hàng thịt ( Lưu Quang Vũ), 
 - Chương trình cũng chú ý thêm về loại thể. Về văn nghị luận, có thêm bài Nguyễn Đình 
Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc ( Phạm Văn Đồng ). Ngoài ra, còn có một 
bài về chân dung văn học của Xvai – gơ và hai văn bản nhật dụng. Kịch sau năm 1975 được 
đưa vào sgk với Hồn TRương Ba, da hàng thịt ( Lưu Quang Vũ). Kí được bổ sung thêm với 
hồi kí Những năm tháng không thể nào quên ( Võ Nguyên Giáp) và bút kí Ai đã đặt tên cho 
dòng sông? ( Hoàng Phủ Ngọc Tường ). 
 - Chương trình không chỉ chọn các sáng tác nghệ thuật văn chương mà còn tăng cường 
phần nghị luận xã hội, nghị luận văn học và thêm một số văn bản nhật dụng. 
 Từ sự phong phú đó, sẽ giúp chúng ta lựa chọn những bài phù hợp để tích hợp trong bộ 
môn này. 
 2.1. Tích hợp nội dung Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. 
 a/ Cơ sở: 
 - Trong giáo dục và đào tạo, cũng như trong mọi công tác khác, việc tuân thủ những quan 
điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về tư tưởng Hồ Chí Minh là điều quan trọng. Bởi vì, đó là 
“nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”. 
 - Môn Ngữ văn ở trường phổ thông có nhiều ưu thế, thuận lợi trong việc tích hợp nội 
dung bộ môn với việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. 
 - Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh gồm nhiều bộ phận, trong đó tư tưởng đạo đức có vai 
trò, ý nghĩa quan trọng bởi vì đạo đức là nền tảng của người cách mạng. Hơn nữa, nhân dân 
ta đang triển khai cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ chí Minh” 
nên việc quán triệt và làm theo tấm gương đạo đức của Người càng cấp thiết. Công việc này 
sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đạt mục tiêu giáo dục đã xác định. 
 - Tài liệu “ Nội dung tích hợp học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” 
trong môn Ngữ Văn gồm có: 
 + Môn Ngữ văn với việc giáo dục tư tưởng và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh 
cho Học sinh. 
 + Nội dung