Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh làm văn nghị luận xã hội một cách hứng thú

SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI 
Đơn vị: Trường THPT Nhơn Trạch 
Mã số:. 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH 
LÀM VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI 
MỘT CÁCH HỨNG THÚ 
 Người thực hiện: Nguyễn Thị Khánh 
 Lĩnh vực nghiên cứu: 
 Quản lý Giáo dục ¨ 
 Phương pháp giảng dạy bộ môn : Văn ¨ 
 Phương pháp giáo dục ¨ 
 Lĩnh vực khác ¨ 
 Sản phẩm đính kèm: 
¨ Mô hình ¨ Phần mềm ¨ Phim ảnh ¨ Hiện vật khác: Đĩa CD Rom 
Năm học 2010-2011 
SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC 
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 
1. Họ và tên: Nguyễn Thị Khánh 
2. Ngày tháng năm sinh: 24-10-1956 
3. Nam/ nữ: Nữ 
4. Địa chỉ: Ấp 1, xã Phú Thạnh, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai 
5. Điện thoại: Cơ quan: 0613.518248- Nhà riêng: 0613.582164- ĐTDĐ: 
0907823986 
6. Email: nguynthkhanh@ymail.com 
7. Chức vụ: Giáo viên Văn- Phó Chủ tịch Công Đoàn trường 
8. Đơn vị công tác: Trường THPT Nhơn Trạch 
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO 
- Học vị: Thạc sĩ khoa học Ngữ Văn 
- Năm nhận bằng: 1996 
- Chuyên ngành đào tạo: Văn học Việt Nam (trung đại) 
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC 
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy văn học 
- Số năm có kinh nghiệm: 25 năm 
- Các SKKN đã có trong 5 năm gần đây 
* Năm 2006 : Hướng dẫn HS tìm hiểu về tác giả văn chương 
* Năm 2007 : Vận dụng các hình thức trắc nghiệm vào việc 
giảng dạy và kiểm tra môn Văn 
* Năm 2008 : Vận dụng những phương pháp dạy học tích cực 
vào việc môn Ngữ Văn 
* Năm 2009: Kinh nghiệm đổi mới kiểm tra đánh giá môn Ngữ 
Văn 
* Năm 2010: Khai thác tư liệu hình ảnh, thơ, nhạc, phim để đưa 
vào giáo án điện tử môn Ngữ Văn 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Làm văn là một phân môn của môn Văn trong nhà trường phổ thông. Khi 
học phân môn này, học sinh được rèn luyện rèn luyện các thao tác nghị luận như 
giải thích, chứng minh, phân tích, so sánh, bác bỏ, bình luận, qua các kiểu bài tự 
sự, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận văn học và nghị luận xã hội 
Bài nghị luận văn học giúp cho học sinh cách cảm thụ, phân tích đánh giá 
một áng văn, áng thơ, những nhân vật trong tác phẩm văn chương. Việc rèn luyện 
kiểu bài này rất cần thiết cho học sinh khi làm các bài kiểm tra, bài thi học kỳ, thi 
tốt nghiệp, thi tuyển sinh Cao đẳng Đại học khối C, D- và một số ngành khoa học 
xã hội- nhưng lại ít cần thiết cho người học khi vào đời. 
Bài nghị luận xã hội rèn luyện cho học sinh cách nhìn nhận, kiến giải, trình 
bày những ý kiến riêng về một vấn đề tư tưởng đạo lý hoặc một vấn đề xã hội đáng 
quan tâm. Việc rèn luyện kiểu bài này không chỉ cần cho học sinh khi làm các bài 
kiểm tra, bài thi mà còn cần cho người học khi vào đời. Bởi vì trong cuộc sống, dù 
làm bất cứ công việc gì, ở bất kỳ lĩnh vực nào, mỗi người cũng có lúc phải trình 
bày ý kiến riêng của mình về một vấn đề xã hội. 
Trong quá trình giảng dạy, mỗi giáo viên đều rút ra được kinh nghiệm 
hướng dẫn học sinh thực hiện bài làm văn. Bài viết này không nêu ra những lý 
thuyết chung về kỹ năng làm văn nghị luận xã hội (đã có trong SGK) mà chỉ nêu 
lên một vài kinh nghiệm về việc hướng dẫn học sinh làm văn nghị luận một cách 
hứng thú 
II. THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ 
TÀI 
1. Thuận lợi 
Trước năm 2009 (năm đầu tiên thi tốt nghiệp theo chương trình sách giáo 
khoa mới) trong các đề thi dành cho chương trình phân ban thử nghiệm đã có câu 
Làm Văn Nghị luận xã hội. Tuy nhiên, đề thi không phân ban lại thường chỉ có 
những câu hỏi về văn học nước ngoài và Văn học Việt Nam. Giáo viên và học 
sinh thường tập trung ôn Văn học nước ngoài và Văn học Việt Nam để làm bài 
kiểm tra hoặc bài thi. 
Từ năm 2009, trong cấu trúc đề thi đã quy định có câu làm văn Nghị luận xã 
hội. Đây là câu được 3 điểm trong thang điểm 10 của toàn đề thi. Giáo viên và học 
sinh đã quan tâm nhiều hơn đến bài văn Nghị luận xã hội. 
Trong trường THPT hiện nay, HS được luyện viết ba dạng đề NLXH: Nghị 
luận về một tư tưởng đạo lý, nghị luận về một hiện tượng cuộc sống, nghị luận về 
một vấn đề tư tưởng-xã hội- nhân sinh được đặt ra từ một tác phẩm. Cấu trúc đề thi 
tốt nghiệp tập trung vào hai dạng đề tư tưởng đạo lý và hiện tượng cuộc sống. Các 
dạng đề này cũng tạo nhiều hứng thú cho học sinh 
Khảo sát dưới đây cho thấy sự hứng thú của học sinh đối với các dạng đề 
Nghị luận xã hội 
Câu hỏi khảo sát: Anh/chị thích dạng đề nào trong ba dạng đề thường 
gặp ở chương trình THPT? 
 1. Đề nghị luận về một tư tưởng đạo lý. VD: Anh (chị) hiểu thế nào về câu 
nói: “Hạnh phúc cũng như lửa, càng chia ra thì càng được nhân 
lên”? 
2. Đề nghị luận về một hiện tượng cuộc sống. VD: Viết một bài văn nghị 
luận bàn về thái độ “vô cảm” trong một bộ phận thanh niên hiện nay 
3. Đề nghị luận về một vấn đề từ một câu chuyện kể , hoặc từ một tác 
phẩm Văn học 
VD1: Suy nghĩ của anh (chị) về ý nghĩa của câu chuyện sau: 
Xén lá 
 Mẫu đơn là vua các loài hoa. Có anh nhà giàu, mua được một 
gốc, trồng ở giữa sân. Khi hoa nở, màu đỏ rực rỡ, lá xanh rợp 
mát. Người nào đi qua trông thấy cũng thốt lên: “Hoa đẹp biết 
bao !”. Anh nhà giàu nghe người ta chỉ khen hoa, mà không 
thấy nói gì đến cành lá, bèn xén trụi cành lá. Rốt cuộc ai thấy 
cũng lắc đầu, nhíu mày bỏ đi. Anh nhà giàu hoang mang không 
hiểu, làu bàu: “Sao hôm qua thì ngợi khen hoa thế, mà hôm nay 
thấy hoa lại lắc đầu như vậy?”. 
 (Theo Trần Tứ ích – Ngụ ngôn thi thoại – NXB Thành phố Hồ Chí 
Minh, 2003) 
VD2: Từ bài thơ “Từ ấy” nghĩ về lẽ sống của thanh niên hiện nay. 
Dạng đề anh/ chị thích là (đánh dấu x vào ô tương ứng): 1 ¨ 2 ¨ 3 ¨ 
Trình bày ngắn gọn lý do anh/ chị thích dạng đề trên: ........................................... 
 ................................................................................................................................... 
Kết quả: ( số liệu khảo sát từ 100 HS mỗi khối. Số trả lời bằng với số tỉ lệ, 
có những HS thích cả hai hoặc ba dạng đề) 
Dạng đề Số HS thích Lý do thích dạng đề 
NL về một tư 
tưởng đạo lý 
60 Đề bài gợi lên những bài học về đạo 
đức, nhân cách sống, có ý nghĩa giáo 
dục. Dễ phân tích, chứng minh 
NL về một hiện 
tượng xã hội 
70 Dễ làm, gần gũi với HS,có thể vận 
dụng kiến thức có sẵn để làm bài 
NL về một vấn đề 
XH từ tác phẩm 
30 Đề bài là một bài thơ, câu chuyện thú 
vị, buộc người đọc phải suy nghĩ 
Khi làm bài văn NLXH, học sinh cũng có nhiều hứng thú. Khảo sát dưới 
đây cho thấy những yếu tố khiến HS hứng thú với bài văn Nghị luận xã hội 
Câu hỏi khảo sát: Anh/ chị có hứng thú gì khi làm văn Nghị luận xã hội? 
Kết quả: ( số liệu khảo sát từ 100 HS mỗi khối. Số trả lời bằng với số tỉ lệ) 
 Ý kiến khác: Có thể cùng nhiều người bàn luận về các vấn đề “nhức nhối” 
của xã hội 
2. Khó khăn 
Đề nghị luận xã hội là đề mở, đem đến cho học sinh sự hứng khởi khi được 
bày tỏ những suy tư cá nhân về một câu danh ngôn, một vấn đề cuộc sống, nhưng 
cũng khiến nhiều học sinh lúng túng nếu chưa hiểu đề, chưa nắm vững kỹ năng 
làm bài, chưa có vốn sống thực tế. Thậm chí có học sinh còn cảm thấy loại đề này 
khô khan, không có cảm hứng khi viết văn. 
Kết quả khảo sát dưới đây cho thấy những khó khăn khiến HS lúng túng với 
bài văn Nghị luận xã hội 
Câu hỏi khảo sát: Anh/ chị có khó khăn gì khi làm văn Nghị luận xã hội? 
Kết quả: ( số liệu khảo sát từ 100 HS mỗi khối. Số trả lời bằng với số tỉ lệ) 
Ý kiến khác: không có 
Vẫn còn những HS chưa tập trung vào các đề Văn NLXH, đối với các em, 
học một bài văn NL Văn học có sẵn trong sách văn mẫu dễ hơn tìm ý cho một bài 
NLXH. Thậm chí, các em chỉ cần “qua cầu” ở môn Văn, tìm điểm bù lại ở các môn 
sở trường như Toán Lý Hóa, hoặc tìm sự may mắn ở những môn trắc nghiệm 
III. NỘI DUNG ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lý luận 
Học sinh thường cảm thấy khó khăn, ngại ngần trong việc làm văn khi 
không hứng thú với đề văn, không nắm vững các thao tác nghị luận, không nắm 
vững quy trình làm văn, không có ý tưởng để xây dựng dàn ý, không tìm được dẫn 
chứng cho bài viết. Giáo viên cần có những phương pháp phù hợp để khích lệ, 
động viên học sinh vượt qua những khó khăn trở ngại ấy, rèn luyện các kỹ năng 
Yếu tố tạo nên hứng thú khi làm văn NLXH Số HS 
=Tỉ lệ 
Được trình bày suy nghĩ riêng 50 
Được biết thêm nhiều câu danh ngôn,câu thơ/ văn, câu chuyện hay 65 
Được hiểu biết thêm về những vấn đề cuộc sống 70 
Được bồi dưỡng thêm về phẩm chất đạo đức 60 
Được rèn luyện thêm về các kỹ năng làm văn 83 
Những khó khăn khi làm văn NLXH Số HS 
=Tỉ lệ 
Ít tài liệu, ít dẫn chứng để làm văn 90 
Hiểu chưa đúng ý câu danh ngôn , câu thơ, câu văn, câu chuyện 52 
Hiểu đề, có ý tưởng, nhưng lúng túng trong việc trình bày, diễn đạt 70 
Bị khuôn ép ý tưởng trong các dàn bài, không được viết tự do theo ý 
riêng 
54 
Ý tưởng nhiều mà số lượng chữ trong bài làm văn có giới hạn (400-
600 chữ) 20 
 viết và trình bày vấn đề, một kỹ năng cần thiết trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn 
ngữ trong thời đại mới . 
Đề nghị luận xã hội- như tên gọi của nó- còn cần gắn liền với những vấn đề 
xã hội, tư tưởng, đạo đức, nhân sinh, để giúp học sinh có những nhận thức và hành 
động đúng đắn. Hứng thú với kiểu bài NLXH, học sinh sẽ được bồi dưỡng nhân 
cách phẩm chất một cách tự nhiên, tránh áp đặt, giáo điều 
Hứng thú với bài NLXH, học sinh dễ viết được những bài văn đạt điểm tốt 
trong các đợt kiểm tra, thi cử 
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài 
Nội dung biện pháp (ND-BP) 1: Giúp HS nắm vững các bước làm văn nói 
chung và làm văn NLXH nói riêng 
Sách giáo khoa từ lớp 10 đến lớp 12 đều có hướng dẫn học sinh cách làm 
các kiểu bài văn, trong đó có văn nghị luận xã hội. 
HS có thể hứng thú hơn, khi GV giới thiệu với các em các bước viết một bài 
văn trong một tài liệu nước ngoài để các em đối chiếu, tham khảo. Các tài liệu này 
có nhiều trên Internet. HS có thể tự đọc, hoặc GV tóm lược các ý chính cho HS, 
chú ý những chỗ hài hước, dí dỏm của tài liệu 
VD: Tài liệu "How To Write an Essay: 10 Easy Steps". Trong tài liệu này, 
học sinh tham khảo 10 bước dễ dàng để làm văn, trong mỗi bước, cách hướng dẫn 
lại dí dỏm. Chẳng hạn như tr