Sáng kiến kinh nghiệm Hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục của địa phương

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
HOẠT ĐỘNG THANH TRA CHUYÊN 
NGÀNH TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC 
CỦA ĐỊA PHƯƠNG 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Nền giáo dục nước ta trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu đáng 
khích lệ, góp phần quan trọng trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng 
nhân tài. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, chất lượng giáo dục ở 
nước ta hiện nay còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển. 
Cùng với đó, tình trạng dạy thêm, học thêm vẫn còn tiếp diễn, tình trạng lạm thu ở các 
bậc học đang gây nhiều bức xúc trong xã hội, vấn đề quy hoạch, thành lập, nâng cấp 
các trường đại học, cao đẳng, liên kết đào tạo còn nhiều bất cập; quản lý giáo dục còn 
nhiều lúng túng; công tác thanh tra, kiểm tra chưa thực sự hiệu quả. 
Để phát huy những thành tựu đã đạt được, cũng như khắc phục có hiệu quả 
những yếu kém, để đưa sự nghiệp giáo dục và đào tạo phát triển, đáp ứng yêu cầu của 
công cuộc đổi mới, tạo nển tảng đưa nước ta thành một nước công nghiệp theo hướng 
hiện đại, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI định hướng: “Tiếp tục đổi mới cơ chế 
quản lý giáo dục, đào tạo trên tinh thần tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm 
của các cơ sở giáo dục, đào tạo. Thực hiện hợp lý cơ chế tự chủ đối với các cơ sở giáo 
dục, đào tạo gắn với đổi mới cơ chế tài chính. Làm tốt công tác xây dựng quy hoạch, 
kế hoạch phát triển, quản lý mục tiêu, chất lượng giáo dục, đào tạo. Phát triển hệ 
thống kiểm định và công bố công khai kết quả kiểm định chất lượng giáo dục, đào tạo; 
tổ chức xếp hạng cơ sở giáo dục, đào tạo. Tăng cường công tác thanh tra; kiên quyết 
khắc phục các hiện tượng tiêu cực trong giáo dục, đào tạo” 1 
Với định hướng trên, Thanh tra giáo dục đóng vai trò quan trọng, như một kênh 
để đánh giá chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, hoạt động thanh tra giáo dục còn gặp 
nhiều khó khăn như: bất cập, chồng chéo trong cơ chế quản lý giữa các ngành, các 
cấp; các quy định của pháp luật chuyên ngành mâu thuẫn, chồng chéo; đối tượng 
thanh tra đa dạng, phức tạp; phạm vi thanh tra rộng; tổ chức thanh tra chưa phù hợp 
với trách nhiệm quản lý ngành Để nâng cao hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh 
tra giáo dục góp phần vào đổi mới cơ chế quản lý giáo dục thì còn nhiều vấn đề cần 
được nghiên cứu, mổ xẻ về mặt lý luận và thực tiễn. Với góc nhìn pháp lý và thực tiễn 
bản thân đang công tác tại Thanh tra Sở Giáo dục và Đào tạo ý, tác giả quyết định 
chọn đề tài “Hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục của địa 
phương”. 
1 Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia-
Sự thật, Hà Nội, tr.217-218. 
 II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 
1. Cơ sở lý luận. 
1.1 Các công trình nghiên cứu liên quan đến Đề tài. 
Qua tìm hiểu, tác giả nhận thấy đề tài nghiên cứu có liên quan đến một số đề tài 
như: 
Các bài viết khoa học trên sách, báo, tạp chí như: Nguyễn Thị Thương Huyền 
(2008), “Đánh giá thực trạng pháp luật về tổ chức thanh tra – cơ sở để hoàn thiện pháp 
luật thanh tra”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, (12), Hà Nội; Phan Trung Lý (2010), 
“Thanh tra chuyên ngành: khái niệm, tổ chức và hoạt động”, Tạp chí Nhà nước và 
Pháp luật, (12), Hà Nội; Hoàng Văn Vy (2010), “Luật Thanh tra cần có những quy 
định linh hoạt cho hoạt động thanh tra chuyên ngành”, Tạp chí Thanh tra, (3), Hà Nội. 
Các luận văn chuyên ngành luật học liên quan đến tổ chức và hoạt động thanh 
tra chuyên ngành như: Võ Thị Mai Trâm (2005), Hoạt động thanh tra trong lĩnh vực 
văn hóa – Thực trạng và kiến nghị, Luận văn cử nhân, Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh; 
Đặng Thị Ngọc Uyên (2006), Hoạt động thanh tra vệ sinh an toàn thực phẩm, Luận 
văn cử nhân, Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh; Lý Thanh Long (2008), Thanh tra xây 
dựng quận, huyện; thanh tra xây dựng xã, phường, thị trấn tại thành phố Hồ Chí 
Minh, Luận văn thạc sỹ, Đại học Luật TP.Hồ Chí Minh; Thái Bỉnh Nghĩa (2010), 
Nâng cao hiệu quả thanh tra đất đai trong giai đoạn hiện nay, Luận văn thạc sỹ, 
trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh; Bùi Ngọc Thanh Trung (2011), Pháp luật về 
hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực văn hóa, Luận văn thạc sỹ, Đại học 
Luật TP.Hồ Chí Minh; 
 Các công trình trên nghiên cứu nhằm làm rõ những vấn đề lý luận về thanh tra, 
kiểm tra, giám sát ở Việt Nam; phân định phạm vi hoạt động giữa thanh tra với kiểm 
tra, giám sát; phân biệt giữa hoạt động thanh tra hành chính và thanh tra chuyên 
ngành; quá trình hình thành và phát triển của thanh tra chuyên ngành. Tập trung lý 
giải những vấn đề về khái niệm, vị trí, vai trò của thanh tra, kiểm tra, giám sát; đánh 
giá thực trạng tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra chuyên ngành. Lý giải 
những vấn đề về thực tiễn thi hành pháp luật thanh tra nói chung và pháp luật thanh 
tra chuyên ngành nói riêng, bất cập, vướng mắc và giải pháp hoàn thiện pháp luật 
thanh tra nói chung và pháp luật thanh tra chuyên ngành nói riêng, các biện pháp tăng 
cường cơ chế quản lý ngành. 
Luận án tiến sĩ luật học: Nguyễn Thị Thương Huyền (2009), Hoàn thiện pháp 
luật thanh tra trong giai đoạn hiện nay, Luận án tiến sỹ, Viện Nhà nước và Pháp luật, 
Hà Nội. 
 Luận án đã có cách tiếp cận mới trong việc phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận 
của việc hoàn thiện pháp luật thanh tra với quan điểm là một chức năng của quản lý 
nhà nước nhằm kiểm soát thực hiện quyền lực nhà nước trong hành pháp. Pháp luật 
thanh tra với tính cách là một chế định của ngành Luật hành chính và những đặc điểm, 
nội dung cơ bản của chúng. Luận án đã chỉ ra những tiêu chí xác định đối tượng điều 
chỉnh của pháp luật thanh tra, đặc điểm của quan hệ pháp luật thanh tra cũng như tiêu 
chí đánh giá mức độ hoàn thiện của pháp luật thanh tra. Luận án đã so sánh đối chiếu 
tổ chức và hoạt động thanh tra hành chính và chuyên ngành của Việt Nam với một số 
quốc gia trên thế giới. 
Từ cơ sở lý luận của khoa học hành chính và luật học, Luận án đã phân tích, 
tổng kết và chỉ ra những thành công cũng như hạn chế của pháp luật thanh tra từ góc 
độ pháp luật thực định cũng như thực tiễn việc thực hiện pháp luật là những nguyên 
nhân chủ yếu làm hạn chế hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra. 
Luận án đã phân tích những nhu cầu khách quan, đòi hỏi tất yếu của việc hoàn 
thiện pháp luật thanh tra; trình bày hệ thống quan điểm hoàn thiện để từ đó đề xuất các 
giải pháp hoàn thiện pháp luật thanh tra có tính khoa học và thực tiễn nhằm nâng cao 
hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp 
quyền, cải cách hành chính, yêu cầu giải quyết khiếu nại, tố cáo, chống tham nhũng ở 
Việt Nam. 
Tuy nhiên, các công trình trên chưa nghiên cứu cơ sở lý luận, pháp luật thanh 
tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục, chưa lý giải những vấn đề về thực tiễn thi 
hành pháp luật thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục nói chung và thanh tra 
giáo dục địa phương nói riêng. Các đề tài trên cũng chưa đề cập tới tổ chức và hoạt 
động thanh tra giáo dục, cũng như hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực 
giáo dục của địa phương. 
Như vậy, đến nay chưa có một đề tài khoa học nào tiếp cận ở góc nhìn pháp lý 
về hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục của địa phương một cách 
có hệ thống và toàn diện về mặt lý luận cũng như đánh giá thực trạng, đề ra các giải 
pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của thanh tra giáo dục. 
1.2. Khái niệm, đặc điểm hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực 
giáo dục của địa phương. 
1.2.1. Khái niệm hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục. 
 Theo Từ điển Việt Nam từ thanh tra dùng để chỉ “kiểm soát, xem xét tại chỗ 
việc làm của địa phương, cơ quan xí nghiệp”2. Với nghĩa này, “thanh tra” bao hàm 
kiểm soát, xem xét để phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định. 
 Theo Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học: “Thanh tra” là “việc kiểm tra, 
giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước của cơ 
quan, tổ chức, cá nhân”3. Theo Từ điển Luật học, “Thanh tra” là hoạt động “xem 
xét để làm rõ việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước của 
các cơ quan, tổ chức, cá nhân”(4). Từ đó, Thanh tra được hiểu là hoạt động nhằm 
nhận xét, làm rõ quá trình thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật, nhiệm vụ 
của các chủ thể. 
Còn Thanh tra chuyên ngành theo Từ điển giải thích thuật ngữ luật học: “Tổ 
chức thanh tra thuộc bộ, sở có quyền thanh tra mọi cơ quan, tổ chức và cá nhân trong 
việc thực hiện chính sách, pháp luật liên quan tới chức năng quản lý nhà nước chuyên 
ngành của bộ, sở.”5 
Từ các khái niệm trên, thanh tra chuyên ngành được hiểu là việc xem xét, làm 
rõ, ngăn chặn việc thực hiện chính sách, pháp luật liên quan tới chức năng quản lý nhà 
nước chuyên ngành của mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân. 
Khi có Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 đến trước thời điểm Luật Thanh tra năm 
2004 ban hành thì chưa có một khái niệm pháp lý đầy đủ về thanh tra chuyên ngành. 
Sau khi có Pháp lệnh Thanh tra 1990, khái niệm thanh tra chuyên ngành cũng chưa 
được khẳng định. Điều 1, Nghị định số 358/HĐBT ngày 28 tháng 9 năm 1992 của Hội 
đồng bộ trưởng quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra giáo dục (sau đây gọi tắt là 
Nghị định số 358/HĐBT) đưa ra một khái niệm chung về thanh tra giáo dục như sau 
mà không thể hiện rõ như thế nào là hoạt động thanh tra chuyên ngành: “Thanh tra 
giáo dục thực hiện quyền thanh tra Nhà nước về giáo dục và đào tạo trong phạm vi cả 
nước nhằm tăng cường hiệu lực quản lý, bảo đảm nâng cao chất lượng giáo dục và 
đào tạo”. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý ngành, Chính phủ đã 
ban hành Nghị định số 101/2002/NĐ-CP ngày 10 tháng 12 năm 2002 quy định về tổ 
chức và hoạt động của thanh tra giáo dục (sau đây gọi tắt là Nghị định số 
101/2002/NĐ-CP) thay thế Nghị định số 358/HĐBT và tại Nghị định này đã đưa ra 
khái niệm pháp lý về thanh tra giáo dục như sau: “Thanh tra giáo dục là thanh tra 
2 Việ