SKKN Sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn Hóa học nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
Đơn vị: Trường THPT Phan Đăng Lưu
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
“Sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn hóa học nhằm phát triển năng lực
và phẩm chất cho học sinh”
Môn: Hóa học
Người thực hiện: Phan Hoài Nam Tổ: Khoa học Tự nhiên
Điện thoại: 0981 147 618
Có đính kèm:
Mô hình	Phần mềm	Phim ảnh	Hiện vật khác
NĂM HỌC: 2021-2022
MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ	1
LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI	1
MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU	1
NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU	2
ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU	2
Đối tượng nghiên cứu.	2
Phạm vi nghiên cứu.	2
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU	2
Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.	2
Phương pháp điều tra khảo sát	2
Phương pháp tiến hành thực nghiệm.	3
Phương pháp xử lí số liệu.	3
THỜI GIAN THỰC HIỆN.	3
PHẦN II: NỘI DUNG	4
CƠ SỞ LÝ LUẬN	4
Dạy học khám phá.	4
Khái niệm dạy học khám phá	4
Đặc điểm dạy học khám phá	4
Các bước dạy học khám phá	7
Cơ hội áp dụng dạy học khám phá	8
Ưu điểm và hạn chế dạy học khám phá	8
Sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn hóa.	9
Thí nghiệm hóa học.	9
Sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn Hóa.	10
Vai trò của sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn hóa trong việc phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh	11
1.3.1 Khái niệm năng lực và phẩm chất.	11
1.3.2. Vai trò của sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn hóa trong việc phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh	11
CƠ SỞ THỰC TIỄN	12
Nghiên cứu thực trạng việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường trung học phổ thông	12
Mục đích điều tra	12
Nội dung điều tra	13
Đối tượng điều tra	13
Phương pháp điều tra	13
Kết quả điều tra	13
Kết luận	14
Ưu điểm và hạn chế của sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn hóa.	14
Ưu điểm	14
Nhược điểm	15
GIẢI PHÁP THỰC HIỆN	15
Quy trình sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá môn hóa.	15
Sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá một số bài trong chương trình môn hóa trung học phổ thông	16
Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nghiên cứu.	16
Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp kiểm chứng.	29
Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề.
..................................................................................................................... 33 4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ......................................................................... 36
Mức độ hứng thú học tập của học sinh	37
Phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh	37
Kết quả kiểm tra đánh giá.	38
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ	39
Kết luận	39
Kiến nghị	40
TÀI LIỆU THAM KHẢO	41
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CTCT
Công thức cấu tạo
dd
Dung dịch
DHKP
Dạy học khám phá
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
PTHH
Phương trình hóa học
SL
Số lượng
THPT
Trung học phổ thông
TL
Tỉ lệ
TN
Thí nghiệm

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã nêu rõ: “Chương trình giáo dục phổ thông mới được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh; tạo môi trường học tập và rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng”.
Để thực hiện được định hướng trên thì cần thiết đổi mới về nội dung, phương pháp dạy học và phương pháp kiểm tra, đánh giá. Trong đó, đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh là rất quan trọng. Hiện nay có rất nhiều phương pháp dạy học tích cực như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án, dạy học khám phá, dạy học thực hành,Trong đó, phương pháp dạy học khám phá là một trong những phương pháp phát huy tính tích cực, độc lập nhận thức của học sinh. Dạy học khám phá là thông qua các hoạt động học, học sinh tự tìm tòi, khám phá phát hiện ra tri thức mới nào đó dưới sự hướng dẫn, định hướng của giáo viên. Môn Hóa học là môn khoa học mang tính thực nghiệm, việc sử dụng thí nghiệm trong quá trình khám phá kiến thức mới là một trong những đặc trưng của môn học. Phương pháp này khuyến khích học sinh nêu vấn đề cần tìm hiểu, tự đề xuất giả thuyết và cách giải quyết thông qua việc thực hiện thí nghiệm, sau đó học sinh tiến hành thí nghiệm, phân tích dữ liệu thí nghiệm và đưa ra kết luận cho vấn đề cần giải quyết. Điều này sẽ làm cho học sinh cảm thấy hứng thú, tăng cường mức độ nhận thức hóa học và tham gia tích cực vào quá trình học.
Tuy nhiên, qua tìm hiểu ở các trường trung học phổ thông, phần lớn giáo viên vẫn ít khai thác sử dụng thí nghiệm hoặc sử dụng thí nghiệm chưa có sự đổi mới, chủ yếu để minh họa cho kiến thức chứ chưa khai thác theo hướng dạy học khám phá kiến thức để kích thích tư duy, phát triển khả năng tìm tòi, sáng tạo của học sinh nên hiệu quả dạy học chưa cao. Chính vì vậy, cần đổi mới cách thức sử dụng thí nghiệm theo hướng tích cực hóa hoạt động học của học sinh để khai thác những lợi ích to lớn của thí nghiệm trong dạy học môn hóa cũng như phát triển các năng lực và phẩm chất cho học sinh đáp ứng yêu cầu mới.
Từ những lý do trên, tôi đã chọn đề  ...  chân thành cảm ơn các em!
PHỤ LỤC 4
BÀI KIỂM TRA LỚP THỰC NGHIỆM VÀ ĐỐI CHỨNG
Bài kiểm tra số 1 ( thời gian 15 phút) .
Nội dung bài kiểm tra về tính chất của axit clohiđric
Câu 1: Nhúng giấy quỳ tím vào dung dịch HCl, quỳ tím
A. hóa đỏ.	B. hóa xanh.	C. không đổi màu.	D. mất màu.
Câu 2: Khi cho các chất: Ag, Cu, CuO, Al, Fe vào dung dịch axit HCl thì các chất đều bị tan hết là
A. Cu, Al, Fe	B. Cu, Ag, Fe	C. CuO, Al, Fe	D. Al, Fe, Ag
Câu 3: Kim loại tác dụng với dung dịch HCl và tác dụng với khí Cl2 đều thu được cùng một muối là
A. Fe	B. Zn	C. Cu	D. Ag
Câu 4: Trong thí nghiệm thử tính tan của khí hiđro clorua trong nước như hình bên, nhận xét nào sau đây không đúng:
Có các tia nước màu hồng phun mạnh vào bình
Áp suất khí trong bình HCl giảm
Nếu thay khí HCl bằng khí CO2 thì không có tia nước phun vào bình
Nếu thay dung dịch quỳ tím bằng dung dịch phenolphtalein thì không có tia nước phun vào bình.
Câu 5: Dãy gồm các chất đều tác dụng được với dung dịch HCl loãng là
A. KNO3, CaCO3, Fe(OH)3	B. NaHCO3, AgNO3, CuO
C. FeS, BaSO4, KOH	D.AgNO3, (NH4)2CO3, CuS
Câu 6: Trộn dd chứa 1 g HCl vào dd chứa 1 g NaOH. Nhúng giấy quì tím vào dung dịch thu được thì giấy quì tím chuyển sang màu gì?
A. Màu đỏ.	B. Màu xanh.	C. Không màu.	D. Màu tím.
Câu 7: Cho ít bột đồng (II) oxit vào dung dịch HCl, hiện tượng quan sát được là:
Đồng (II) oxit tan, có khí thoát ra
Đồng (II) oxit tan, dung dịch thu được có màu xanh
Đồng (II) oxit chuyển thành màu đỏ
Không có hiện tượng gì
Câu 8: Phản ứng nào sau đây sau phản ứng thu được chất khí
A. KCl + AgNO3	B. CaCO3+ HCl
C. NaOH + H2SO4	D. BaCl2 + Na2SO4
Câu 9: Phân biệt 3 dung dịch mất nhãn: HCl, NaCl, HNO3.
A. Quỳ tím, dd AgNO3	B. Quỳ tím, NaOH
C. Dd AgNO3, phenolphtalein.	D. Cả A và C.
Câu 10: Cho 15 gam hỗn hợp bột kim loại Zn và Cu vào dung dịch HCl dư, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 4,48 lít khí H2 (đktc) và m gam chất rắn không tan. Giá trị của m là
A. 6,4.	B. 8,5.	C. 2,2.	D. 2,0
 	HẾT 	
Bài kiểm tra số 2 ( thời gian 15 phút)
(Nội dung tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học)
Câu 1: Tốc độ phản ứng không phụ thuộc yếu tố nào sau đây.
A. Thời gian xảy ra phản ứng.	B. Bề mặt tiếp xúc giữa các chất phản ứng.
C. Chất xúc tác.	D. Nồng độ các chất tham gia phản ứng
Câu 2: Cho 2 mẫu BaSO3 có khối lượng bằng nhau và 2 cốc chứa 50ml dung dịch HCl 0,1M như hình sau. Hỏi ở cốc nào mẫu BaSO3 tan nhanh hơn?
A. Cốc 1 tan nhanh hơn.	B. Cốc 2 tan nhanh hơn.
C. Tốc độ tan ở 2 cốc như nhau.	D. BaSO3 tan nhanh nên không quan sát được.
Câu 3: Trong gia đình, nồi áp suất được sử dụng để nấu chín kỹ thức ăn. Lí do nào sau đây không đúng khi giải thích cho việc sử dụng nồi áp suất ?
A. Giảm hao phí năng lượng.	B. Tăng áp suất và nhiệt độ lên thức ăn.
C. Giảm thời gian nấu ăn.	D. Tăng diện tích tiếp xúc thức ăn và gia vị.
Câu 4: Khi cho axit clohiđric tác dụng với kali pemanganat (rắn) để điều chế clo, khí clo sẽ thoát ra nhanh hơn khi dùng
axit clohiđric đặc và đun nhẹ hỗn hợp.
axit clohiđric đặc và làm lạnh hỗn hợp.
axit clohiđric loãng và đun nhẹ hỗn hợp.
axit clohiđric loãng và làm lạnh hỗn hợp.
Câu 5: Có 3 cốc chứa 20ml dung dịch H2O2 cùng nồng độ. Tiến hành 3 thí nghiệm như hình vẽ sau.
Ở thí nghiệm nào có bọt khí thoát ra chậm nhất?
A. Thí nghiệm1	B. Thí nghiệm 2	C. Thí nghiệm 3	D. 3 thí nghiệm như nhau
Câu 6: Thực hiện 2 thí nghiệm theo hình vẽ sau.
Ở thí nghiệm nào có kết tủa xuất hiện trước?
A. TN1 có kết tủa xuất hiện trước.	B. TN2có kết tủa xuất hiện trước.
C. Kết tủa xuất hiện đồng thời.	D. Không có kết tủa xuất hiện Câu 7: Cho cân bằng sau trong bình kín. 2NO2(màu nâu đỏ) ⇌ N2O4 (không màu) Biết khi hạ nhiệt độ của bình thì màu nâu đỏ nhạt dần. Phản ứng thuận có.
A. ΔH 0, phản ứng toả nhiệt
C. ΔH 0, phản ứng thu nhiệt
Câu 8: Phát biểu nào sau đây đúng?
Khi đốt củi, nếu thêm một ít dầu hỏa, lửa sẽ cháy mạnh hơn. Như vậy dầu hỏa là chất xúc tác cho quá trình này.
Trong quá trình sản xuất rượu (ancol) từ gạo người ta rắc men lên gạo đã nấu chín (cơm) trước khi đem ủ vì en là chất xúc tác có tác dụng làm tăng tốc độ phản ứng chuyển hóa tinh bột thành rượu.
Một chất xúc tác có thể xúc tác cho tất cả các phản ứng.
Có thể dùng chất xúc tác để làm giảm tốc độ của phản ứng.
Câu 9: Từ thế kỉ XIX, người ta nhận thấy rằng trong thành phần của khí lò cao ( lò luyện gang) còn chứa khí CO. Nguyên nhân của hiện tượng này là
A. lò xây chưa đủ độ cao. B. thời gian tiếp xúc của CO và Fe3O3 chưa đủ.
C. nhiệt độ chưa đủ cao. D. phản ứng giữa CO và oxit sắt là thuận nghịch.
Câu 10: Thực nghiệm cho biết tốc độ phản ứng A2 + B2 → 2AB được tính theo biểu thức: v = k.[A2][B2].
Trong các điều khẳng định dưới đây, khẳng định nào phù hợp với biểu thức trên ?
Tốc độ phản ứng hoá học được đo bằng sự biến đổi nồng độ các chất phản ứng trong một đơn vị thời gian.
Tốc độ phản ứng tỉ lệ thuận với tích số nồng độ các chất phản ứng.
Tốc độ phản ứng giảm theo tiến trình phản ứng.
Tốc độ phản ứng tăng lên khi có mặt chất xúc tác.
 	HẾT