SKKN Một số giải pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học môn Hình học ở Trường THCS

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ GIẢI PHÁP DẠY HỌC 
NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG 
HỌC MÔN HÌNH HỌC Ở TRƯỜNG 
THCS 
A. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 Môn Toán là môn học có tính thực tế rất cao. Nó ảnh hưởng lớn đến 
đời sống con người, ảnh hưởng đối với các môn học khác. Một nhà tư 
tưởng Anh đã nói: “Ai không hiểu biết Toán học thì không thể hiểu biết bất 
cứ một khoa học nào khác và cũng không thể phát hiện ra sự dốt nát của 
bản thân mình”. Và trong thời đại ngày nay khi nền Công Nghệ Thông Tin 
phát triển như vũ bảo thì môn Toán càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. 
Chính vì những lí do đó mà ngành giáo dục đặt ra mục tiêu cho môn toán 
trong nhà trường THCS là: 
* Về kiến thức: 
- Cung cấp cho học sinh những kiến thức về số (từ số tự nhiên đến số 
thực), về các biểu thức đại số, về phương trình bậc nhất, bậc hai, về hệ 
phương trình và hệ bất phương trình bậc nhất, về tương quan hàm số, về 
một vài dạng hàm số đơn giản và đồ thị của chúng 
- Một số hiểu biết ban đầu về thống kê 
- Những kiến thức mở đầu về hình học phẳng, quan hệ bằng nhau và 
quan hệ đồng dạng giữa hai hình phẳng, một số yếu tố của lượng giác, 
một số vật thể trong không gian 
- Những hiểu biết ban đầu về một số phương pháp Toán như: Dự 
đoán và chứng minh; quy nạp và suy diễn; phân tích và tổng hợp. . . 
* Về kĩ năng: Hình thành và rèn luyện các kĩ năng tính toán và sử dụng 
bảng số, máy tính bỏ túi; thực hiện các phép biến đổi các biểu thức; giải 
phương trình và bất phương trình bậc nhất một ẩn, giải phương trình bậc 
nhất hai ẩn; giải hệ phương trình bậc nhất hai ẩn; vẽ hình, đo đạc, ước 
lượng. Bước đầu hình thành khả năng vận dụng kiến thức Toán vào trong 
đời sống và các môn học khác. 
* Về thái độ: Hình thành cho học sinh khả năng quan sát, dự đoán, phát 
triển trí tưởng tượng không gian; khả năng suy luận lôgíc; khả năng sử 
dụng ngôn ngữ chính xác, bồi dưỡng các phẩm chất của tư duy như linh 
hoạt, độc lập và sáng tạo ;bước đầu hình thành thói quen tự học, diễn đạt 
chính xác và sảng sủa ý tưởng của mình và hiểu được ý tưởng của người 
khác. Góp phần hình thành các phẩm chất lao động khoa học cần thiết của 
người lao động trong thời đại mới 
 Để thực hiện những mục tiêu trên thì đòi hỏi những người trong cuộc 
phải nổ lực, cố gắng không ngừng, phải tìm ra cho mình một phương pháp 
làm việc tối ưu và hiệu quả. Chính vì lí do đó mà tôi chọn chủ đề: “Một số 
giải pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học môn hình học ở trường 
THCS” nhằm giúp thầy và trò hoàn thành mục tiêu mà ngành giáo dục đề 
ra. 
B. NỘI DUNG 
I. Cơ sở lí luận: 
 Phương pháp dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở phải luôn 
làm gắn liền việc dạy học kiến thức, kĩ năng với việc giáo dục, rèn luyện 
con người, với việc phát triển trí tuệ của học sinh. Cần đặc biệt chú ý các 
điểm sau: 
- PPDH phải kích thích HS hứng thú học toán, khơi dậy và phát huy 
năng lực hoạt động nhận thức độc lập, năng lực tự học của HS 
- Việc dạy học HS trong tập thể (nhóm, tổ, lớp) là cần thiết, có tác 
dụng giáo dục HS biết đàn kết, hợp tác, giúp đỡ nhau trong học tập nhưng 
việc dạy học phải nhằm phát triển đến mức tối đa mỗi cá nhân HS theo 
đúng mục tiêu đào tạo. Do đó trong PPDH phải quan tâm, giúp đỡ, hướng 
dẫn việc học tập của từng học sinh trong tập thể. 
- Để điều khiển tốt việc học của HS theo đúng mục tiêu đào tạo, GV 
phải thường xuyên nắm được kết quả học tập của HS, nắm được những 
thuận lợi và khó khăn vấp váp của HS để kịp thời điều chỉnh việc dạy của 
mình. Bản thân HS cũng phải thường xuyên biết được kết quả học tập của 
mình để kịp thời điều chỉnh việc học. Nói cách khác phải đảm bảo tốt mối 
liên hệ ngược (tức là thông tin phản hồi từ trò tới thầy và từ trò trở lại trò 
trong quá trình dạy học). Do đó vấn đề kiểm tra học sinh và giúp học sinh 
tự kiểm tra có ý nghĩa lớn, đặc biệt đối với môn Toán có hệ thống kiến thức 
lôgíc, chặt chẽ nên khi học yêu cầu HS phải thực sự hoạt động trí óc. Quy 
trình cung là từ ví dụ, bài tập, hình ảnh thực tế đi đến kiến thức mới để từ 
đó khắc sâu kiến thức cho HS. Quá trình chiếm lĩnh tri thức toán học của 
HS là quá trình tái tạo khái niệm, tính chất, định lí, quy tắc gần giống với 
quá trình hình thành chính những kiến thức ấy trong lịch sử. Do đó PPDH 
môn Toán phải được tiến hành từ quy nạp phân tích đến suy diễn tổng hợp. 
Tuy nhiên PPDH cũng coi trọng việc giảng giải trình bày kiến thức có hệ 
thống, khái quát và làm mềm mại tư duy bằng nhiều hoạt động đa dạng, 
độc đáo, tạo tiền đề cho sáng tạo. 
- GV cần nắm vững kiến thức trọng tâm, xây dựng hệ thống câu hỏi, 
bài tập dẫn dắt HS giải quyết tình huống học tập và áp dụng các biện pháp 
sư phạm để giáo dục và hình thành tác phong của con người toán học cho 
học sinh. 
Hình học là môn học được coi là có tính trừu tượng cao, hệ thống kiến 
thức rộng, các kiến thức liện hệ chặt chẽ với nhau. Môn hình học có rất 
nhiều ứng dụng trong thực tế và việc học tốt môn hình sẽ hình thành ở học 
sinh tính cẩn thận, phán đoán chính xác, suy luận lôgíc. 
II. Thực trạng: 
Qua quá trình dạy học môn Toán nhiều năm tôi nhận thấy việc học môn 
hình của học là rất khó khăn, các em không biết nên bắt đầu từ đâu để 
chứng minh một bài toàn hình, và trong quá trình chứng minh nên vận dụng 
những kiến thức nào, nên trình bày lời giải như thế nào cho đúng trình tự 
..... Chính những khó khăn đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng 
môn Toán nói chung và môn Hình nói riêng, các em lơ là trong việc học 
cũng như chuẩn bị bài. Cụ thể theo kết quả điều tra một số lớp trong trường 
ở cuối học kì I năm học 2007 – 2008 thu được kết quả như sau: 
 1. Làm bài tập ở nhà: 
Tự giải: 35 % 
Trao đổi với bạn bè để giải: 13, 21% 
Chép bài giải từ sách: 51, 79% 
 2. Chuẩn bị dụng cụ học tập (compa, êke, thước thẳng, thước đo độ ) 
Đầy đủ: 42.27 % Thiếu dụng 
cụ: 57, 73% 
 3. Học sinh hứng thú học môn hình 
Hứng thú: 25% Bình thường: 33, 21% Không thích: 
41, 79% 
 4. Kết quả học sinh làm được câu hình trong đề kiểm tra học kì I lớp 9 
là: 
Đề bài: Cho nửa đường tròn (O) đường kính AB, AC là một dây cung của 
đường tròn (O) Kẻ tiếp tuyến Ax và kẻ đường phân giác góc CAx cắt 
đường tròn tại E và cắt BC kéo dài tại D. 
a. Chứng minh ∆ABD cân 
b. Chứng minh OE // BD 
c. Gọi I là giao điểm của AC và BE. Chứng minh DI  AB 
* Kết quả: 
Làm hết: 7, 25% Làm được 2 câu: 16% 
Làm được 1 câu: 42, 33% Không làm: 34, 42% 
* Nguyên nhân: 
- Do cách dạy của giáo viên chưa thực sự khơi dậy hứng thú học tập 
cho học sinh 
- Do các em tiếp thu kiến thức một cách thụ động cho nên dẫn đến kiến 
thức thì có nhưng không biết sử dụng sao cho đúng. 
- Do các em chưa quan tâm đúng mức đến môn hình học 
 - Các em không tự tin khi giải một bài toán nên không giám phát biểu, 
không giám đưa ra ý kiến của bản thân. 
 - Trình bày lời giải không khoa học, thiếu căn cứ và ngộ nhận 
 - Mang tư tưởng học để đối phó, chưa thấy được lợi ích mà môn hình 
học mang lại cho cuộc sống 
III. Giải pháp: 
Để HS hứng thú hơn trong việc học môn Hình học và nâng cao chất 
lượng học bộ môn hình học, trong thời gian qua (từ học kì II năm học 2007 
– 2008 đến nay ) tôi dã tiến hành các giải pháp sau: 
1. Giải pháp khắc phục việc chuẩn bị dụng cụ của học sinh: 
Chuẩn bị dụng cụ là thể hiện sự quan tâm của em đến môn hình học và 
dần dần em thấy được điều kì diều mà dụng cụ mang lại cho em, từ đó em 
thích học môn hình hơn. Ngoài ra khi học hình mà không có dụng cụ thì dễ 
gây ra tình trạng sai lệch trong phán đoán dẫn đến xây dựng chương trình 
giải sai. 
Ví dụ: Chỉ cần compa và thước thẳng (không chia vạch) ta có thể dựng 
được tia phân giác của góc, dựng được trung điểm của đoạn thẳng, ......... 
Để học sinh thường xuyên chuẩn bị dụng cụ đầy đủ cho một tiết học hình 
thì GV cần phải tiến hành một số biện pháp sau: 
- Thường xuyên kiểm tra dụng cụ của học sinh trước khi vào bài học 
mới 
- Chỉ ra những điều cần thiết phải có dụng cụ khi học môn hình 
- Hướng dẫn HS sử dụng dụng cụ một cách có hiệu quả 
- Tổ chức các cuộc thi đố vui toán học để tặng những em nghèo học 
giỏi những dụng cụ của bộ môn toán. 
- Thường xuyên trao đổi với cán sự bộ môn Toán để theo dõi, khắc 
phục những khó khăn trong quá trình chuẩn bị của HS. 
- Kết hợp với giáo viên chủ nhiệm lớp để có biện pháp xử lí đối với 
những em không có dụng cụ. 
2. Giải pháp dạy học môn hình: 
Tùy vào từng bài học mà chúng ta xây dựng kế hoạch hoạt động khác 
nhau, phù hợp với nội dung của bài và đồng thời đảm bảo học sinh hiểu và 
vận dụng được kiến thức bài học một cách thành thạo. Căn cứ vào thực 
trạng học sinh trong trường, căn cứ vào tình hình thực tế của trường học, 
căn cứ vào tình hình chung của địa phương, theo tôi thì dạy môn hình học 
nên chia ra làm hai kiểu bài lên lớp: Một là lên lớp cho một tiết lí thuyết; 
Hai là lên lớp cho một tiết giải bài tập 
a. Đối với tiết lí thuyết 
Để học sinh nắm được hệ thống kiến thức của bài và vận dụng kiến thức 
vào giải bài tập đây là một quá trình rất khó khăn, đòi hỏi cả người dạy lẫn 
người học phải cố gắng nỗ lực. Để cho việc cung cấp kiến thức lí thuyết 
được nhẹ nhàng mà học sinh hứng thú học thì GV cần thực hiện các bước 
sau: 
Bước 1: Tổ chức cho học sinh quan sát, tiếp thu 
Để thực hiện bước này thì GV cần phải chuẩn bị đồ dùng trực quan một 
cách chu đáo, có tính thẩm mỹ (bảng phụ cần phải đẹp, máy chiếu cần phải 
rõ ràng .) để khơi dậy hứng thú, trí tò mò toán học của HS để cho các em 
chủ động tiếp thu kiến thức. Một số vấn đề cần giải quyết khi tiến hành 
bước này là: 
- GV cần kết hợp vừa quan sát, vừa giảng, vừa luyện, phân tích chi 
tiết, cụ thể giúp HS khắc sâu khái niệm 
- Đồng thời với việc cung cấp kiến thức mới là củng cố khắc sâu 
thông qua các ví dụ và phản ví dụ, chú ý phân tích cái sai lầm thường gặp 
- Tổng kết tri thức và các tri thức phương pháp có trong bài 
* Trong quá trình dẫn dắt HS tiếp thu kiến thức thì GV cần phải dùng nhiều 
câu hỏi khác nhau cho cùng một vấn đề để gợi mở