SKKN Sử dụng tài liệu môn Văn học, Địa lí ở Trường THPT trong việc dạy học Lịch sử Việt Nam Lớp 12

 SỞ GDĐT TP. HỒ CHÍ MINH 
 TRƯỜNG THPT NGUYỄN HUỆ 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
TỔ LỊCH SỬ 
“SỬ DỤNG TÀI LIỆU MÔN VĂN HỌC, ĐỊA 
LÍ Ở TRƯỜNG THPT TRONG VIỆC DẠY 
HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 12” 
 GIÁO VIÊN: ĐINH VĂN LONG 
 NĂM HỌC 2010 – 2011 
 PHẦN MỞ ĐẦU 
I. Bối cảnh của đề tài 
 Trong những năm gần đây, dạy sử và học sử đang thu hút sự quan tâm chú ý của 
toàn xã hội. Trước sự quan tâm ấy, chúng tôi – những giáo viên dạy môn lịch sử 
luôn trăn trở về việc dạy của mình. Làm sao để nâng cao chất lượng dạy học lịch 
sử, làm sao để các em học sinh yêu thích môn học này 
II. Lý do chọn đề tài 
Cũng như các môn học khác, môn học lịch sử có nhiệm vụ và khả năng góp phần 
vào việc thể hiện mục tiêu đào tạo của trường phổ thông nói chung. Bộ môn lịch sử 
cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ sở của khoa học lịch sử, nên đòi hỏi học 
sinh không chỉ nhớ mà còn phải hiểu và vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống. 
Cho nên, cùng với các môn học khác, việc học tập lịch sử đòi hỏi phát triển tư duy, 
thông minh, sáng tạo. 
 Đã có quan niệm sai lầm cho rằng học lịch sử chỉ cần học thuộc lòng sách giáo 
khoa, ghi nhớ các sự kiện - hiện tượng lịch sử là đạt, không cần phải tư duy - động 
não, không có bài tập thực hành Đây là một trong những nguyên nhân làm suy 
giảm chất lượng môn học. 
 Người giáo viên trong dạy học lịch sử đa số chỉ làm nhiệm vụ nói lại nội dung 
sách giáo khoa, lại càng khó khăn hơn trong việc phát triển bài giảng được soạn 
trên cở sở sách giáo khoa. Như vậy, bài giảng không thể gây hứng thú cho học sinh 
học tập, gây nhàm chán trong tâm lý dạy - học của cả giáo viên lẫn học sinh 
 Đa số học sinh coi bộ môn lịch sử là “môn phụ”, dễ học. Vì vậy, các em ít chú ý 
nghe giảng. Các em ghi chép một cách máy móc những gì giáo viên ghi trên bảng 
và chỉ học thuộc lòng những gì đã được ghi trong vở - không biết kết hợp với sách 
giáo khoa và lại càng không biết tìm hiểu tại sao các môn học Văn - Sử - Địa lại 
 liên quan với nhau... Các em lười suy nghĩ, không biết phân tích vấn đề, hay nhớ 
nhầm lẫn giữa nội dung này với nội dung khác, càng không biết nêu vấn đề để bàn 
bạc - thảo luận và tìm hiểu. 
 Nhằm thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực - chủ 
động của học sinh; những năm gần đây các trường phổ thông đã chú ý đến việc đổi 
mới soạn - giảng ở giáo viên và tổ chức học tập ở học sinh, trong đó coi trọng vị 
trí, vai trò của người học - vừa là đối tượng - vừa là chủ thể. Thông qua quá trình 
học tập, dưới sự chỉ đạo của giáo viên, học sinh phải tích cực, chủ động cải biến 
chính mình. 
 Phương pháp dạy học liên môn, gây hứng thú cho học sinh trong từng tiết học là 
một trong những nguyên tắc quan trọng của dạy học nói chung và dạy học lịch sử 
nói riêng. Dạy học liên môn Văn học, Địa lí trong dạy học Lịch sử làm cho học 
sinh nhận thức được sự phát triển xã hội một cách liên tục thống nhất, khắc phục 
tình trạng nắm kiến thức lịch sử một cách rời rạc. 
 Bản thân là một giáo viên dạy sử nhiều năm, cũng đi dạy nhiều nơi và được dự 
nhiều tiết dạy của các thầy cô có nhiều kinh nghiệm, tôi nhận ra những khó khăn 
cũng như những cái hay mà thầy cô áp dụng trong từng tiết dạy. Từ đó, tôi mạnh 
dạn đưa ra đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “SỬ DỤNG TÀI LIỆU MÔN VĂN 
HỌC, ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT TRONG VIỆC DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT 
NAM LỚP 12”. 
III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu 
Trong phạm vi bài sáng kiến kinh nghiệm này, tôi chỉ nghiên cứu áp dụng cho học 
sinh lớp 12 trong phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 – 2000. Quý thầy cô và học 
sinh lớp 9 ở cấp THCS cũng có thể đọc, tham khảo. 
 IV. Mục đích nghiên cứu 
 Nhằm góp một phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử 
trong trường phổ thông, đáp ứng yêu cầu của xã hội trong thời kì hội nhập, đổi mới 
dạy học lịch sử trở thành một yêu cầu cấp thiết góp phần thay đổi nhận thức của 
xã hội về vị trí cũng như tầm quan trọng của bộ môn lịch sử đối với việc giáo dục 
thế hệ trẻ. Tuy nhiên, với việc lạm dụng những phương tiện dạy học hiện đại một 
cách quá mức không những không tăng thêm hiệu quả cho bài học mà còn làm 
giảm sút chất lượng dạy học lịch sử. 
 Giáo viên nên kết hợp nhiều phương pháp dạy học trong một bài học sẽ làm thay 
đổi được tâm lí, tạo sự bất ngờ, không làm cho học sinh bị nhàm chán. Sử dụng 
phấn trắng bảng đen cũng như việc trình bày miệng là phương pháp dạy truyền 
thống nhưng vẫn có ý nghĩa vô cùng to lớn và việc áp dụng dạy học liên môn Văn - 
Sử - Địa ở trường phổ thông là một minh chứng vì nó sẽ làm tăng thêm hiệu quả 
dạy học lịch sử. 
V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu 
Trong những năm 60 của thế kỉ XX, người ta đã đưa ra ý tưởng dạy học liên môn 
và việc dạy này đã được áp dụng ở một số nơi trên thế giới. Ở Việt Nam, dạy học 
liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng. Tuy nhiên việc áp dụng cụ thể 
trong từng môn học, trong từng bài học thì vẫn còn lẻ tẻ, rời rạc. Đề tài sáng kiến 
kinh nghiệm: “SỬ DỤNG TÀI LIỆU MÔN VĂN HỌC, ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG 
THPT TRONG VIỆC DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 12” sẽ góp một 
phần nhỏ vào việc hệ thống lại những mảnh rời rạc ấy, tìm tòi nội dung giao thoa 
 giữa các môn học, bổ sung cho nhau, làm sáng tỏ hơn những kiến thức mà học sinh 
được học trong mỗi môn. 
 Áp dụng việc dạy học liên môn sẽ nâng cao chất lượng học tập và làm tăng thêm 
hiệu quả dạy học lịch sử. 
PHẦN NỘI DUNG 
I. SỬ DỤNG TÀI LIỆU VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 
Tài liệu văn học là nguồn tư liệu quan trọng đối với dạy học lịch sử, nó có ý nghĩa 
to lớn trong giáo dục, giáo dưỡng và phát triển học sinh. 
 Bằng những hình ảnh cụ thể, các tài liệu, hình tượng văn học có tác động mạnh 
mẽ đến tư tưởng, tình cảm của người đọc. Văn học trình bày những nét đặc trưng, 
điển hình về kinh tế, chính trị, xã hộido đó giữa văn học và sử học có mối quan 
hệ khăng khít với nhau. 
Trong Lịch sử 12, trang 76, khi giảng về những chuyển biến mới về tình hình kinh 
tế xã hội nước ta, giáo viên có thể nhắc đến truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch 
Lam hay tác phẩm “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng (Ngữ văn 11) để thấy được hình 
ảnh nông thôn và thành thị nước ta trước Cách mạng tháng Tám. Giảng về giai cấp 
nông dân Việt Nam bị bần cùng hóa không lối thoát, ta có thể nhắc đến hình ảnh 
chị Dậu, hay “Chí Phèo” – người nông dân hiền lành lương thiện bị xã hội đẩy vào 
con đường tha hóa, lưu manh. Giáo viên giảng phần II: Phong trào dân tộc dân 
chủtrang 79 khi nhắc đến hoạt động của Phan Bội Châu, giáo viên có thể cho 
học sinh liên hệ, nhớ lại bài thơ “Lưu biệt khi xuất dương” của ông. 
Trong bài 12, bài 13: 
Giáo viên cũng nhắc lại đôi nét về tác phẩm Vi hành của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc 
được viết bằng tiếng Pháp đăng trên báo Nhân Đạo (năm 1923). Tác phẩm vạch 
trần bản chất bù nhìn, tay sai của vua Khải Định 
Trong bài 15 Phong trào Dân chủ 1936 – 1939.. 
 Sách Ngữ văn 11 còn một số tác phẩm như “Tinh thần thể dục” của tác giả 
Nguyễn Công Hoan, giáo viên dạy lịch sử cũng biết và nhắc lại cho học sinh thấy 
được tính chất bịp bợm của phong trào này. Bài thơ “Từ ấy” của Tố Hữu là lời 
tâm nguyện của người thanh niên yêu nước giác ngộ lí tưởng Đảng. 
Bài 16 Cách mạng tháng Tám 
 Giáo viên dạy lịch sử nhắc lại trong Sách Ngữ văn 11, học sinh đã học bài “Chiều 
tối”, “Lai Tân” trích trong tập “Nhật kí trong tù”. Sách Ngữ văn 12 đã dạy và cho 
học sinh tìm hiểu về Bản tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh – đây là 
văn kiện lịch sử quan trọng đánh dấu kỉ nguyên độc lập tự do của nước Việt Nam. 
Giáo viên dạy sử trong bài này tốt nhất là cho học sinh nghe lại lời đọc của Bác. 
Bài 17, Nước Việt nam dân chủ cộng hòa Tình hình nước ta sau Cách mạng 
tháng Tám: khi nói đến nạn đói năm 1945, người giáo viên dạy sử nhắc lại học 
sinh liên tưởng đến các nhân vật như Chị Dậu hoặc hỏi về tác phẩm “Vợ Nhặt” của 
nhà văn Kim Lân; tác phẩm “Một bữa no” của Nam Caovà đặc biệt là phải nói 
đến đoạn trích trong Hồi kí “Những năm tháng không thể nào quên” của Đại tướng 
Võ Nguyên Giáp. 
Bài 18: Những năm đầu toàn quốc kháng chiến: 
 Khi giáo viên giảng về sự giúp đỡ của nhân dân Việt nam với nước bạn Lào, bài 
thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng sẽ làm cho học sinh rất chăm chú nghe giảng 
Bài 19, 20 Giáo viên dạy sử có thể liên hệ với bài “Việt Bắc” của Tố Hữu. Bài thơ 
này nhắc lại rất nhiều kỉ niệm trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc ta. Bài 
thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi hay bài “Dọn về làng” của Nông Quốc Chấn 
cũng là một bài thơ hay nói về cuộc kháng chiến này. Về văn xuôi, giáo viên có thể 
nói về truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”. 
Trong bài 21, 22, 23: 
 Miền Bắc xây dựng XHCN thì bài “Tiếng hát con tàu” của Chế Lan Viên là một ví 
dụ liên hệ tuyệt vời. 
 Ở miền Nam, đấu tranh chống đế quốc Mĩ xâm lược, truyện “Rừng xà nu” của 
Nguyên Ngọc; “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi 
 Giáo viên cho học sinh hiểu rõ về cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc ta chống lại 
kẻ thù mạnh nhất từ xưa đến nay. Tình yêu gia đình, tình yêu đất nước đã tạo nên 
sức mạnh tinh thần to lớn giúp dân tộc ta chiến thắng bất kì một kẻ thù hung hãn 
nào. 
I. SỬ DỤNG TÀI LIỆU ĐỊA LÍ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 
Môn Địa lí cũng liên quan rất nhiều đến môn lịch sử. Một cuộc họp, hội nghị, một 
trận đánh đều diễn ra ở một địa điểm nhất định. 
 Để học sinh hiểu bài học hơn thì việc dạy học lịch sử kết hợp với việc sử dụng bản 
đồ là cực kì cần thiết. Bởi vì, bản đồ có khả năng phản ánh sự phân bố và những 
mối liên hệ các đối tượng địa lí trên bề mặt Trái Đất một cách cụ thể mà không một 
 phương tiện nào khác có thể làm được. Bản đồ được coi là phương tiện trực quan, 
một cuốn sách giáo khoa thứ hai. 
Để sử dụng bản đồ có hiệu quả, người giáo viên phải có kiến thức cơ bản về bản 
đồ. Lâu nay, bản đồ trong sách giáo khoa ít được chú ý. Nhiều người cho rằng bản 
đồ chỉ có tính chất minh họa cho bài viết. Thực tế không đơn giản như vậy. Trong 
mỗi cuốn sách giáo khoa đều có phần hình và phần chữ. Hình có khi chỉ là yếu