SKKN Nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Sinh học Lớp 7 bằng việc tạo hứng thú học tập cho học sinh

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC 
BỘ MÔN SINH HỌC LỚP 7 BẰNG 
VIỆC TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP 
CHO HỌC SINH 
A. đặt vấn đề 
Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay của đất nước, việc nâng cao chất lượng giáo dục là 
một trong những khâu then chốt, nhiệm vụ trọng tâm cấp thiết của mỗi nhà trường 
nói chung và mỗi một giáo viên nói riêng xuyên suốt quá trình dạy học và là công 
việc phải làm thường xuyên. Bên cạnh phát huy và nâng cao chất lượng giáo dục thì 
kiến thức văn hóa là vấn đề hàng đầu và quan trọng nhất trong mỗi một giáo viên. 
 Bởi vậy, tạo hứng thú học tập là việc làm dẫu trong điều kiện dạy và học hiện 
nay còn lắm khó khăn, phải nhận thức đúng đắn và thực hiện cập nhật trong từng bộ 
môn, từng bài học, từng lớp học phù hợp với thực trạng trong giáo dục ở địa phương 
bây giờ. Mặt khác việc học tập bộ môn Sinh học ở trường THCS còn nhiều hạn chế, 
chưa cuốn hút học sinh đi vào học tập. Chính “Tạo hứng thú học tập” nhằm tạo ra 
cách dạy mới giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách có chất lượng, học sinh mới 
có thể vận dụng kiến thức đẫ học vào thực tế cuộc sống. Nhất là bộ môn Sinh học lớp 
7, nó sẽ mang đến cho các em chìa khóa để mở cánh cửa bước vào thế giới Động vật, 
khám phá thế giới Động vật đa dạng, phong phú từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp 
đến cao, từ các động vật có kích thước hiển vi trong một giọt nước ao hồ ở cạnh 
chúng ta đến những động vật khổng lồ như Bạch tuộc, cá Nhà táng ở tận đáy đaị 
dương. 
 Năm học 2007 – 2008 tôi được nhà trường phân công giảng dạy bộ môn Sinh 
học lớp 7, là năm thứ sáu thực hiện đổi mới giáo dục phổ thông. Vậy làm thế nào để 
thực hiện công tác dạy học, nâng cao chất lượng môn mình phụ trách ngang kịp với 
các trường bạn, nhằm đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ của nhà trường cũng như Phòng 
giáo dục đề ra. đó là vấn đề bản thân tôi luôn luôn trăn trở, suy nghĩ tìm ra giải pháp 
thực hiện và phấn đấu để đạt được theo ý nguyện của mình cũng như của mọi người. 
B. cơ sở lí luận và thực tiễn 
I. Cơ sở lí luận 
 Thật vậy, trong những năm qua chúng ta đã thực hiện quá trình đổi mới nội 
dung chương trình sách giáo khoa, sử dụng đồ dùng dạy học nhằm giảm tính lí 
thuyết, tăng tính thực tiễn, thực hành đảm bảo vừa sức, mang tính khả thi. Vì vậy, đòi 
hỏi người giáo viên phải thay đổi phương pháp giảng dạy phù hợp với nội dung bài 
học. Người giáo viên chính là người có vai trò chỉ đạo, còn học sinh là người chủ 
động - sáng tạo tích cực trong quá trình khám phá kiến thức mới. Với vai trò tổ chức, 
chỉ đạo hướng dẫn, người giáo viên phải làm sao cho học sinh phát huy tính tích cực 
phù hợp với đặc điểm của từng môn học, lớp học, bồi dưỡng cho học sinh phương 
pháp tự học, tự rèn luyện kĩ năng vận dụng vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem 
lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. 
 II.Cơ sở thực tiễn 
1. Thuận lợi 
- Bản thân tôi đã có trình độ chuyên môn nhất định, luôn có ý thức học hỏi, phấn đấu, 
trao đổi nghiệp vụ, tích lũy chuyên môn để phục vụ giảng dạy, tích cực nhiệt tình đối 
với việc học của học sinh. 
- Trường có phòng thực hành, cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho hoạt động dạy học 
khá đầy đủ. 
- Phần lớn học sinh chăm ngoan. 
- Có sự chỉ đạo của tổ chuyên môn, Hội đồng chuyên môn ngành qua các đợt sinh 
hoạt chuyên đề liên trường. 
2. Khó khăn. 
- Mặc dù học sinh chăm ngoan nhưng chưa có ý thức học đều các môn, thường chú 
trọng vào hai môn chính ( Văn – Toán ), học lệch về các môn Sử, Địa, Sinh, Lí 
- Lĩnh hội kiến thức dạng học vẹt qua loa, đại khái. 
- Giáo viên còn thiếu tài liệu tham khảo, đồ dùng dạy học còn ít. 
- Là một giáo viên mới ra trường giảng dạy được 5 năm, kinh nghiệm giảng dạy chưa 
được nhiều Vì thế sự học hỏi cũng có giới hạn, hiểu biết về lí luận kĩ thuật, thủ 
pháp dạy học và phương pháp chuyển tải một chiều (cũ). Sự lúng túng trước vấn đề 
đổi mới phương pháp, tiếp cận mức dạy mới còn ở mức nhất định. 
- Bên cạnh đó vẫn còn một số bộ phận học sinh còn xem nhẹ đây là “môn học phụ”, 
do đó trong lớp còn thiếu chú ý, thiếu tập trung suy nghĩ thảo luận, tham gia xây 
dựng bài dẫn đến không khí lớp học còn buồn tẻ. 
Trong năm học chất lượng bộ môn Sinh học 7 theo chỉ tiêu của nhà trường giao là tối 
thiểu: Trung bình trở lên: 65%. 
 Khá - Giỏi: 35% 
Kém: > 4% 
Nhưng qua khảo sát chất lượng ( lần 1 ) môn Sinh học lớp 7A, B, C tôi thu được kết 
quả như sau: 
Lớp 
Học 
sinh 
tham 
gia 
Điểm 
 0 - 2 2.1 – 4.9 6.5 – 7.4 8.0 - 10 TB trở lên 
SL % SL % SL % SL % SL % 
7A 46 4 8.7 25 54.3 3 6.5 2 4.3 20 43.5 
7B 47 1 2.1 16 34.0 8 17.0 4 8.5 30 63.8 
7C 45 2 4.4 22 48.9 5 11.1 3 6.7 25 55.6 
K7 138 7 5.1 63 45.7 16 11.6 9 6.5 75 54.3 
Kết quả khảo sát cho thấy: học sinh đạt tiêu chuển TB trở lên chưa đạt chỉ số đề ra, 
điểm khá - giỏi còn thấp. 
Tình hình thực tiễn nêu trên, căn cứ vào cơ sở lí luận dạy học, tôi xác định rằng muốn 
nâng cao chất lượng học tập bộ môn cho học sinh thì trong việc đổi mới phương pháp 
dạy học cần quan tâm đúng mức tới việc “Tạo hứng thú học tập cho học sinh” suốt 
cả các khâu, các phần trong từng tiết dạy học trên lớp. 
c. giải pháp cụ thể 
 Sinh học là một bộ môn khoa học thực nghiệm, vì vậy học phải đi đôi với hành. 
Khi dạy học sinh về kiến thức Sinh học chúng ta không nên chỉ truyền đạt dưới dạng 
“Thực đơn có sẵn” học sinh chỉ học thuộc bài mà phải truyền đạt một cách khoa học, 
giúp học sinh nắm chắc kiến thức có tính quy luật, hiểu được bản chất của nó. Từ đó 
học sinh nắm được các nhà khoa học tìm ra kiến thức và các quy luật Sinh học như 
thế nào? Họ suy nghĩ ra sao?... Thu thập số liệu qua nghiên cứu, qua thực nghiệm, 
thống kê và phát huy được kiến thức của các loài Động vật như thế nào? Quá trình 
giảng dạy tôi đã thực hiện một số giải pháp như sau: 
 1. Trước hết tôi mạnh dạn cho rằng, không thể có một phương pháp nào là vạn 
năng, là tối ưu để dạy tốt bộ môn khoa học, nhất là bộ môn Sinh học, mà yếu tố tích 
cực tiềm ẩn trong cách tạo hứng thú học tập cho học sinh qua việc “Kiểm tra bài 
cũ”. 
Thường thì trong phần kiểm tra bài cũ, giáo viên đưa ra câu hỏi kiểm tra kiến thức bài 
trước đã học. Để tạo hứng thú cho học sinh, Giáo viên nên ghi điểm đúng, chính xác, 
có khen ngợi đối với học sinh trả lời tốt, còn đối với học sinh không trả lời được câu 
hỏi Giáo viên nên động viên – khuyến khích các em cần phải học bài tốt hơn tránh 
chì chiết, mắng nhiếc, quát nạt các em. Hệ thống câu hỏi phải tường minh rõ ràng 
tránh quá rộng hoặc quá vụn vặt. Cũng có thể giáo viên đưa ra câu hỏi kiểm tra kiến 
thức liên hệ với thực tế hoặc câu hỏi có nội dung liên quan đến bài mới, từ đó dẫn dắt 
học sinh đi vào vấn đề của bài mới. Chú ý câu hỏi cần đặt đúng đối tượng học sinh, 
cần dự kiến trước phương án trả lời của học sinh. 
2. để thực hiện có hiệu quả phải tạo hứng thú trong khâu “Đặt vấn đề" 
Phần này giáo viên nên đưa ra các tình huống có vấn đề đòi hỏi học sinh phải dự đoán 
nêu giả thiết, tranh luận trên kênh hình – kênh chữ, giữa những ý kiến trái ngược 
nhau đó chính là nội dung mà học sinh sẽ biết được qua bài học mới. 
3. Trong quá trình dạy “Bài mới” để tạo hứng thú học tập cho học sinh thì người 
giáo viên phải: 
- Tiến hành dạy học ở mức độ thích hợp nhất đối với trình độ phát triển của học sinh. 
Một nội dung quá khó hay quá dễ không gây hứng thú học tập cho học sinh, thì người 
giáo viên phải cần biết dẫn dắt học sinh đi tìm cái mới, cái chưa biết bằng cách cho 
các em làm việc với sách giáo khoa, với tài liệu tham khảo, lập bảng so sánh hệ thống 
hóa, báo cáo nhỏ, làm thí nghiệm 
Nhất thiết phải dành thời gian cho học sinh hoạt động suy nghĩ, thực hành thí nghiệm, 
phán đoán, thảo luậnthời gian càng nhiều càng tốt, miễn là tổ chức khoa học, 
chuyển tải kiến thức ở sách giáo khoa đến tận học sinh đầy đủ. Nên có phần dành 
riêng cho học sinh khá - giỏi, có phần phù hợp với học sinh yếu – kém. Như vậy các 
nhóm học sinh có trình độ khác nhau đều được thử thách và đánh giá sẽ không gây 
hiện tượng nhàm chán trong học tập. 
- Cần khai thác tối đa phương tiện dạy học, nên ưu tiên học sinh quan sát mẫu vật 
trước, sau đó là mô hình, mẫu ngâm rồi đến hình vẽ. Khi được tiếp xúc đồ dùng trực 
quan cộng với tình huống giáo viên đưa ra sẽ gây hứng thú học tập rất lớn cho các em 
trong quá trình lĩnh hội tri thức. 
- Mặt khác trong thời gian lên lớp giảng bài, giáo viên phải khen ngợi, cho điểm kịp 
thời, chính xác, đúng lúc. Khi học sinh trả lời đúng phải khen tốt, nếu trả lời chưa 
đúng thì yêu cầu học sinh ngồi xuống và suy nghĩ thêm. Với cách ứng xử này sẽ kích 
thích được hứng thú học tập ở các em, nếu học sinh trả lời các câu hỏi mang tính sáng 
tạo giáo viên có thể ghi điểm kịp thời. 
- Cũng có thể hướng dẫn học sinh liên hệ thực tế giải thích một số vấn đề thông qua 
bài dạy, lồng ghép kể một số câu chuyện xung quanh cuộc sống liên quan đến bài học 
như chuyện về khỉ, cá heo, sự sinh sản của ếch, cáhoặc từ bài học giải thích được 
một số câu nói thông thường trong thực tế như nước mắt cá sấu. Qua câu chuyện hoặc 
qua phần giải thích, liên hệ để học sinh nắm được một số kiến thức bài học giúp học 
sinh nhớ lâu hơn, tăng thêm tính hấp dẫn của bộ môn, thu hút sự chú ý, say mê học 
tập nghiên cứu của học sinh. 
- Cần tạo không khí lớp học vui vẽ làm cho học sinh thích thú được đến lớp, mong 
đến giờ học. Muốn vậy phải tạo ra sự giao tiếp giữa giáo viên với học sinh, cùng 
tranh luận – trao đổi nhằm dẫn dắt học sinh đi tới kết luận đúng đắn. 
4. Trong phần “cũng cố, đánh giá” để tạo hứng thú cho các em, khi đánh giá giáo 
 viên phải đưa ra một số câu hỏi trắc nghiệm gọn, dễ nhớ. Yêu cầu học sinh làm trên 
phiếu học tập hoặc làm trên giấy trong (nếu sử dụng đèn chiếu). Sau đó giáo viên nêu 
đáp án, biểu điểm, học sinh có thể chấm bài của bạn. Khi chấm bài của bạn giúp các 
em lần nữa khắc sâu kiến thức cho bản thân mình, nếu cá nhân hoặc nhóm hoạt động 
tốt – nhanh có kết quả đúng thì cũng có thể ghi điểm hoặc có thưởng (tràng pháo tay). 
5.