SKKN Một số kinh nghiệm về việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học Lịch sử Việt Nam Lớp 12

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI 
Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh 
 Mã số:.... 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
Đề tài 
MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ VIỆC SỬ DỤNG 
ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN TRONG DẠY HỌC 
LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 12 
 Người thực hiện: HOÀNG VĂN TÂM 
 Lĩnh vực nghiên cứu: 
 Quản lý giáo dục: 
 Phương pháp dạy học bộ môn LỊCH SỬ 
 Phương pháp giáo dục: 
 Lĩnh vực khác: 
 Có đính kèm: 
 Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác 
 Năm học: 2010-2011 
 SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC 
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 
1. Họ và tên: HOÀNG VĂN TÂM 
2. Ngày tháng năm sinh: 20- 04 -1973 
3. Nam, nữ: Nam 
4. Địa chỉ: 18/4 QL15 khu phố 1 – Phường Tam Hòa – Thành phố Biên Hòa – 
Tỉnh Đồng Nai 
5. Điện thoại: 0613834289 (CQ)/ 0613811264 (NR); ĐTDĐ: 0989008720 
6. Fax: E-mail: vantamcs@yahoo.com 
7. Chức vụ: giáo viên 
8. Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh 
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO 
- Học vị cao nhất: Cử nhân 
- Năm nhận bằng: 1995 
- Chuyên ngành đào tạo: Lịch sử 
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC 
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: giảng dạy môn lịch sử 
- Số năm có kinh nghiệm: 13 năm 
 - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: 
+ “SỬ DỤNG KÊNH HÌNH VÀ VĂN THƠ NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH 
CỰC, HỨNG THÚ CỦA HỌC SINH TRONG GIỜ HỌC LỊCH SỬ” năm học 
2006-2007 
+ “MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM VAØ BIEÄN PHAÙP BOÀI DÖÔÕNG HOÏC SINH 
GIOÛI MOÂN LÒCH SÖÛ ÔÛ TRÖÔØNG THPT” năm học 2007-2008 
+ MỘT VÀI KINH NGHIỆM VỀ ĐỔI MỚI NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC 
KIẾM TRA MIỆNG NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC MÔN 
LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT” năm học 2008-2009 
+ “MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG THI TỐT NGHIỆP 
THPT MÔN LỊCH SỬ” năm học 2009-2010 
 SỞ GD&ĐT ĐỒNG NAI CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Độc lập - Tự do - Hạnh phúc 
 Biên Hòa, ngày 20 tháng 5 năm 2011 
PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
Năm học: 2010-2011 
Tên sáng kiến kinh nghiệm: MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ VIỆC SỬ DỤNG 
ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 
12 
Họ và tên tác giả: HOÀNG VĂN TÂM Đơn vị (Tổ): Khoa học xã 
hội 
Lĩnh vực: 
Quản lý giáo dục Phương pháp dạy học bộ môn lịch sử 
Phương pháp giáo dục Lĩnh vực khác 
1. Tính mới: 
- Có giải pháp hoàn toàn mới 
- Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có 
2. Hiệu quả: 
- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao 
- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp 
dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao 
- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao 
- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp 
dụng tại đơn vị có hiệu quả 
3. Khả năng áp dụng 
- Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính 
sách: Tốt Khá Đạt 
- Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn, dễ thực 
hiện và dễ đi vào cuộc sống: Tốt Khá Đạt 
- Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt 
hiệu quả trong phạm vi rộng: Tốt Khá Đạt 
 XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN HIỆU TRƯỞNG
 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông nhằm giúp học sinh có được 
những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, góp phần 
hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất 
nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành 
động và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống xã hội. Vì vậy, phương pháp 
và hình thức dạy học môn lịch sử rất phong phú đa dạng, bao gồm cả các phương 
pháp hiện đại và các phương pháp truyền thống, trong đó phương pháp sử dụng 
đồ dùng trực quan là một trong những phương pháp cơ bản của lí luận dạy học . 
Bởi lẽ, việc nhận thức lịch sử vừa phải tuân thủ theo quy luật nhận thức nói 
chung, nhưng đồng thời còn có nét đặc thù riêng “ Học sinh không thể trực tiếp 
nhận thức ( tri giác ) các sự kiện lịch sử, vì lịch sử là cái đã qua không lặp lại 
nguyên xi, không thể dựng lại hoàn toàn hay thí nghiệm như khoa học tự nhiên. 
Do đó, dạy học lịch sử trước hết là một quá trình truyền thông tin, thu nhận và 
xử lý thông tin giữa giáo viên và học sinh qua các phương tiện dạy học. Thông 
tin về sự kiện lịch sử càng chính xác, chân thật, phong phú ( Sinh động và vừa 
sức thì nhận thức lịch sử của học sinh càng sâu sắc bền vững) lời nói, hình ảnh 
cũng như các loại đồ dùng trực quan ( hiện vật, tranh ảnh, bản đồ, băng đĩa, máy 
chiếu) là những phương tiện dạy học, có khả năng chứa hoặc truyền thông tin 
rất đa dạng và phong phú. Các phương tiện này đóng vai trò rất quan trọng trong 
việc bảo đảm tính trực quan và tạo biểu tượng lịch sử chân thật cho học sinh 
nhằm góp phần đạt được mục tiêu dạy học. Tuy nhiên trong những năm vừa qua, 
trong quá trình thực hiện tranh tra hoạt động sư phạm của một số giáo viên dạy 
sử trong địa bàn tỉnh, tôi nhận thấy, vẫn còn không ít giáo viên chưa kết hợp 
phương pháp này vào dạy học, nếu có chăng cũng chỉ minh họa qua loa, chưa 
phát huy tính chủ động tích cực của học sinh trong việc khai thác tư liệu lịch sử 
ở các đồ dùng dạy học, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục 
bộ môn lịch sử. 
Chính vì điều đó, tôi xin mạn phép đưa ra “Một số kinh nghiệm về việc sử 
dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12” để chia sẻ với 
quý thầy cô nhằm đạt được hiệu quả cao nhất trong việc nâng cao chất lượng dạy 
học bộ môn theo xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. 
II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI 
1/ Cơ sở lý luận. 
Nguyên tắc trực quan là một trong những nguyên tắc cơ bản của lý luận 
dạy học nhằm tạo cho học sinh những biểu tượng và hình thành các khái niệm 
trên cơ sở trực tiếp quan sát hiện vật đang học hay đồ dùng trực quan minh họa 
sự vật. 
 Trong dạy học lịch sử, phương pháp trực quan góp phần quan trọng tạo 
biểu tượng cho học sinh cụ thể hóa các sự kiện và khắc phục tình trạng hiện đại 
hóa lịch sử của học sinh. 
Đồ dùng trực quan là chỗ dựa để hiểu sâu sắc bản chất của sự kiện lịch sử, 
là phương tiện rất có hiệu lực để hình thành các khái niệm lịch sử quan trọng 
nhất, giúp cho học sinh nắm vững các quy luật phát triển của xã hội. 
Đồ dùng trực quan có vai trò rất lớn trong việc giúp học sinh nhớ kỹ, hiểu 
sâu những hình ảnh, những kiến thức lịch sử. Hình ảnh được giữ lại đặc biệt 
vững chắc trong trí nhớ chúng ta là hình ảnh chúng ta thu nhận được bằng trực 
quan. 
Cùng với việc góp phần tạo biểu tượng và hình thành khái niệm lịch sử, đồ 
dùng trực quan còn phát triển khả năng quan sát, trí tưởng tượng, tư duy và ngôn 
ngữ của học sinh. Nhìn vào bất cứ loại đồ dùng trực quan nào, học sinh cũng 
thích nhận xét, phán đoán, hình dung quá khứ lịch sử được phản ảnh, minh họa 
như thế nào? Các em suy nghĩ và tìm cách diễn đạt bằng lời nói chính xác, có 
hình ảnh rõ ràng, cụ thể về bức tranh xã hội đã qua. 
Ý nghĩa giáo dục tư tưởng, cảm xúc thẩm mỹ của đồ dùng trực quan cũng 
rất lớn. Ngắm nhìn một bức tranh diễn tả một cuộc đấu tranh cách mạng như 
“Đấu tranh trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930-1931”, hay xem một 
cuốn phim tài liệu “ Chiến thắng Điện Biên Phủ” hoặc “ vài hình ảnh về cuộc 
đời hoạt động của chủ tịch Hồ Chí Minh”  học sinh có những tình cảm mạnh 
mẽ về lòng yêu mến lãnh tụ, chiến sĩ cách mạng, lòng quý trọng lao động và 
nhân dân lao động, lòng căm thù bọn xâm lược và chiến tranh 
Với tất cả ý nghĩa giáo dưỡng, giáo dục và phát triển nêu trên, đồ dùng 
trực quan góp phần to lớn nâng cao chất lượng dạy học lịch sử, gây hứng thú học 
tập cho học sinh, nó là chiếc “cầu nối” giữa hiện thực quá khứ khách quan với 
đời sống hiện tại. 
2/ Cơ sở thực tiễn: 
Đã nhiều lần chúng ta bàn đến việc sử dụng các phương tiện trực quan 
trong dạy học lịch sử, coi đó là nguyên tắc trong dạy học, một phương pháp 
không thể thiếu được trong quá trình giảng dạy lịch sử ở trường phổ thông. Tuy 
nhiên sử dụng như thế nào để có hiệu quả dạy học nói chung, phát huy tính tích 
cực hoạt động độc lập của học sinh nói riêng trong dạy học lịch sử thì không đơn 
giản, chưa có sự thống nhất, mỗi người sử dụng một cách. Tình trạng sử dụng 
các phương tiện dạy học còn mang tính hình thức chưa phát huy được những ưu 
thế của các đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử. Trong bài viết này, tôi 
không trình bày lại phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trọng dạy học lịch 
sử nói chung mà chủ yếu đề xuất một số kinh nghiệm sử dụng nhằm phát huy 
tính tích cực hoạt động độc lập của học sinh. 
 Trước tiên khẳng định hiệu quả của việc sử dụng phương pháp trực quan 
trong dạy học lịch sử do nhiều yếu tố quyết định: như chất lượng đồ dùng trực 
quan, hiện vật, bản đồ, tranh ảnh lịch sử  Phương pháp sử dụng, kỹ năng, năng 
lực sư phạm của giáo viên và đặc biệt là trình độ nhận thức của học sinh. Đồ 
dùng trực quan được sử dụng tốt sẽ huy động được sự tham gia của nhiều giác 
quan, sẽ kết hợp được hai hệ thống tín hiệu trong quá trình nhận thức “ Tai nghe-
Mắt thấy” tạo điều kiện cho học sinh dễ hiểu, nhớ lâu, gây được mối quan hệ 
thần kinh tạm thời khá phong phú, phát huy ở học sinh năng lực chú ý, quan sát, 
hứng thú, đặc biệt là tính tích cực hoạt động độc lập. Ngược lại nếu không sử 
dụng đúng mức mà bị lạm dụng thì dễ làm cho học sinh phân tán xử lý, không 
tập trung vào các dấu hiệu cơ bản chủ yếu, thậm chí hạn chế phát triển năng lực 
tư duy trừu tượng của học sinh. 
Thực tế giảng dạy ở trường phổ thông đã cho thấy: không ít giáo viên đã 
coi nhẹ việc sử dụng đồ dùng trực quan. Nếu có chăng phải sử dụng thì chủ yếu 
là minh hoạ một cách tẻ nhạt, cho học sinh xem qua loa mang tính hình thức, chứ 
không dùng trong khi giảng dạy. Lý luận dạy học chỉ ra cho chúng ta thấy cần 
phải tăng cường sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy và học tập. Để đáp 
ứng yêu cầu này cũng như khắc phục tình trạng trước đây, chúng ta cần phải 
biết kết hợp hài hoà giữa lời dạy và hình ảnh cụ thể qua đồ dùng trực quan. Tuy 
nhiên đối với mỗi loại, chúng ta cần có những phương ph