SKKN Giúp học sinh Lớp 9 viết đúng và hay Phần Mở bài, Kết bài cho bài văn nghị luận một tác phẩm Văn học

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
GIÚP HỌC SINH LỚP 9 VIẾT ĐÚNG 
VÀ HAY PHẦN MỞ BÀI, KẾT BÀI 
CHO BÀI VĂN NGHỊ LUẬN MỘT TÁC 
PHẨM VĂN HỌC 
Tác giả: Phạm Thị Kim Huyền 
 Đơn vị: Trường THCS Bình Trung 
MỤC LỤC 
1. Tìm hiểu thực trạng Trang 2 
2. Thông tin cơ sở Trang 3 
3. Vấn đề nghiên cứu Trang 3 
4. Tìm hiểu lịch sử đề tài Trang 5 
5. Phương pháp nghiên cứu Trang 6 
6. Thu thập và phân tích dữ liệu Trang 7 
7. Kết luận và khuyến nghị Trang 10 
8. Tài liệu tham khảo Trang 10 
9. Phụ lục Trang 11 
1. Tìm hiểu thực trạng 
Trước thực trạng học sinh hôm nay còn yếu môn Ngữ văn nói chung, về 
phân môn tập làm văn nói riêng. Điều mà ai trong chúng ta cũng biết, phân môn 
tập làm văn đóng vai trò quan trọng trong việc cảm thụ, tiếp thu những kiến thức 
cơ bản về tác phẩm văn học, cung cấp các tri thức cơ bản về các kiểu văn bản, 
hình thành các kỹ năng nói, viết hiểu khái quát về văn bản và bố cục chung của 
nó. Biết cách liên kết các từ ngữ, cách dùng các biện pháp nghệ thuật, hiểu được 
các ý nghĩa của từ. Bản thân hoạt động của phân môn tập làm văn là một hoạt 
động tích hợp, tích hợp tri thức văn bản đọc – hiểu tiếng Việt vào việc tạo lập 
các văn bản mới. 
Chương trình tập làm văn đặt trọng tâm ở thực hành: xây dựng bài qua 
thực hành, thực hành nhận biết và thực hành làm văn bản. Thế nhưng học sinh 
chúng ta hiện nay lại yếu về khâu thực hành tạo lập một văn bản mới mặc dù đã 
là học sinh lớp 9 nhưng mỗi lần viết bài tập làm văn là vẫn còn cảm thấy khó 
khăn, lo lắng và có một số em cứ loay hoay mãi mà chẳng biết mở đầu như thế 
nào. 
Bản thân là một giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn luôn trăn trở trước 
thực trạng này. Chính vì thế, tôi mạnh dạn đưa ra một số định hướng cơ bản 
nhằm giúp học sinh phần nào trong quá trình học tập bộ môn, giúp các em một 
cách thức viết phần mở bài và kết bài cho một bài văn nghị luận đúng và hay. 
Nội dung của đề tài mang tính định hướng, tôi không dám nghĩ rằng đây 
là một phương pháp tối ưu, có thể xem đây là một cách gợi ý nhằm giúp học 
sinh trong quá trình dạy và học phân môn tập làm văn thuận lợi hơn. 
 Những hạn chế trong bài viết của học sinh do nhiều nguyên nhân khác 
nhau: 
 - Các em chưa đọc kỹ yêu cầu của đề bài. 
 - Chưa có ý thức trong học tập. 
 - Không nắm bố cục của một bài tập làm văn. 
 - Chưa thấy tầm quan trọng của phần mở bài, thân bài 
 - Giáo viên truyền đạt chưa cặn kẽ. 
 Từ những hạn chế ấy, bản nghĩ cần cải thiện bằng mọi cách, như: 
 - Cả giáo viên và học sinh phải đọc nhiều lần các tác phẩm văn học. 
 - Hiểu những nét cơ bản về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. 
 - Hiểu được giá trị nghệ thuật và nội dung chính của tác phẩm. 
 - Nghị luận là thế nào? Nghị luận một tác phẩm văn học phải viết những 
gì? 
2. Thông tin cơ sở 
Căn cứ vào mục tiêu kiến thức, kỹ năng, thái độ cần có của từng phân 
môn:văn, tiếng việt, tập làm văn của môn Ngữ văn do Bộ Giáo dục và Đào tạo 
quy định. 
 Lãnh đạo nhà trường, tổ chuyên môn luôn quan tâm đến chất lượng giáo 
dục, thường xuyên nhắc nhở, sinh hoạt chuyên môn giáo viên hoàn thành tốt 
nhiệm vụ. 
 Đa số gia đình đều quan tâm đến việc học tập của học sinh, luôn tạo điều 
kiện tốt để góp phần vào công tác giáo dục. 
Đoàn – Đội nhà trường hỗ trợ, quan tâm đến hoạt động dạy học . 
 Học sinh chịu khó trong học tập, thái độ tinh thần học tập của các em 
trong lớp sôi nổi, tích cực xây dựng bài, cầu tiến. 
 Môn học ngữ văn là môn học hình thành nhân cách, học làm người, nó 
liên quan thiết thực đến nhiều lĩnh vực đời sống nên các em rất chú trọng. 
 Bản thân giáo viên bộ môn đa số giàu kinh nghiệm chuyên môn, đầy nhiệt 
tâm trong công tác giảng dạy. 
 Tài liệu thao khảo cho giáo viên còn hạn chế. Học sinh ngại đọc sách giáo 
khoa để chuẩn bị bài, đa số các em không đọc tài liệu tham khảo. 
3. Vấn đề nghiên cứu 
 Phỏng vấn, điều tra chất lượng thí điểm đối với lớp 9C như sau: 
Kết quả Bài đạt 8 điểm trở lên Bài đạt 5- 6, 7điểm Bài dưới điểm 5 Tổng số % Tổng số % Tổng số % 
Lớp 9C 
(40HS) 7 17,5 21 52,5 12 30,0 
a) Cơ sở lý luận 
Đã từ lâu việc hướng dẫn học sinh phân môn tập làm văn là một việc khó 
khăn gây lúng túng cho cả giáp viên lẫn học sinh. Đặc biệt là khâu các em viết 
thành văn bản hoàn chỉnh, các em rất lúng túng không biết viết như thế nào cho 
đúng, cho hay nhất là phần mở bài và kết bài. Từ đó khi làm bài văn, các em 
thường trông cậy “vào bài văn mẫu”. 
Điều mà hiện nay ai trong chúng ta cũng biết việc đổi mới sách giáo khoa 
dẫn đến việc thay đổi phương pháp học. Việc đổi mới phương pháp học trong 
nhà trường hiện nay đã đạt được những thành tựu nhất định. Tuy nhiên, khi áp 
dụng tôi gặp không ít khó khăn về phía học sinh. Bản thân là một giáo viên dạy 
bộ môn rất trăn trở trước những khó khăn ấy. 
Với kinh nghiệm của đồng nghiệp, của bản thân, tôi mạnh dạn đưa ra một 
số định hướng mang tính gợi ý với mong ước góp phần giúp các em dễ dàng hơn 
khi viết phần mở bài và kết bài của một bài văn nghị luận. 
b) Mục tiêu của đề tài 
- Nhằm định hướng thao tác viết phần mở bài và kết bài cho bài văn nghị 
luận đúng và hay. 
- Giúp học sinh hình thành kỹ năng cần thiết để làm một bài văn. 
- Giúp học sinh một phương pháp tự làm văn. 
- Hạn chế tối đa học sinh yếu trong việc xậy dựng hoàn chỉnh một văn bản 
nghị luận. 
- Từ đó giúp học sinh hình thành nhân cách tốt, biết yêu quí cái đẹp, 
hướng các em đi đến cái Chân - Thiện - Mỹ, học văn là học làm người. 
- Từng bước nâng cao chất lượng dạy và học của bộ môn trong nhà 
trường. 
c) Nội dung, biện pháp thực hiện 
 Phạm vi đề tài này, tôi chỉ giới thiệu cách xây dựng phần mở bài và kết 
bài sao cho đúng và hay. 
* Phần mở bài 
Mở bài là phần đầu tiên (vị trí của nó nhằm mở đầu của một văn bản) là 
phần trước nhất đến với người đọc, gây cho người đọc cảm giác, gây ấn tượng 
ban đầu về bài viết, tạo ra âm hưởng chung cho toàn bài văn. 
Phần này có một vai trò và tầm quan trọng khá đặc biệt vì một câu mở bài 
gọn gàng, hấp dẫn sẽ tạo được hứng thú ở người đọc và thường báo hiệu một nội 
dung tốt. Do đó mỗi bài thường rất khó viết. M.Gorki đã từng nói: “ khó hơn cả 
là phần mở đầu, cụ thể là câu đầu. Cũng như trong âm nhạc, nó chi phối giọng 
điệu của các tác phẩm và người ta thường tìm nó rất lâu”. 
Mục đích của mở bài ai cũng biết rõ là nhằm giới thiệu vấn đề mà mình sẽ 
viết, sẽ trao đổi bàn bạc.trong bài. Vì thế khi viết mở bài, thực chất là trả lời 
câu hỏi: Anh ( chị) định viết, định bàn bạc vấn đề gì ? 
Trả lời thẳng vào câu hỏi ấy người ta gọi là mở bài trực tiếp (còn gọi là 
trực khởi) . Nêu vấn đề sẽ bàn trong bài, sau khi dẫn ra một ý khác có liên quan 
gần gũi với vấn đề ấy, gọi là mở bài gián tiếp (còn gọi là lung khởi). Để bài viết 
có không khí tự nhiên và có chất văn, người ta thường mở bài theo kiểu gián 
tiếp. Có nhiều cách mở bài theo kiểu gián tiếp, nhưng cơ bản có 4 cách thường 
gặp: 
- Diễn dịch (suy diễn) 
- Quy nạp 
- Tương đồng 
- Tương phản (đối lập) 
Ở đây chúng tôi quan niệm rằng: mở bài là một đoạn văn hoàn chỉnh 
(đoạn mở đầu). Đoạn văn này có 3 phần; mở đầu đoạn, phần giữa đoạn và phần 
kết luận. 
* Phần kết bài 
Kết bài là phần cuối của văn bản. Nó cũng không kém phần quan trọng, 
bởi vì, nó phải thể hiện đúng quan điểm đã trình bày ở phần thân bài nên chỉ nêu 
những ý khái quát, có tính tổng kết đánh giá, không lan man hay lặp lại nguyên 
văn lời lẽ ở mở bài. 
4. Tìm hiểu lịch sử đề tài 
 Trường THCS Bình Trung, một trường học có một đội ngũ giáo viên giàu 
kinh nghiệm đặc biệt là sự nhiệt tình, nỗ lực gương mẫu trong tất cả các hoạt 
động nhất là phong trào dạy và học. Đó chính là điều kiện mà các thầy không 
ngại khó khăn để giảng dạy với tinh thần trách nhiệm cao nhất. 
 Giáo dục là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng mà cả xã hội đều quan 
tâm,bởi vì “Trẻ em hôm nay thế giới ngày mai” Để ngày mai,xã hội có những 
chủ nhân tốt,xã hội có những công dân tốt thì ngay từ hôm nay chúng ta phải 
đào tạo thế hệ trẻ có tri thức. 
 Để dìu dắt các em trở thành con ngoan trò giỏi một học có đủ tri thức và 
cả nhân cách như mọi người mong muốn tất cả phụ thuộc rất nhiều vào trình độ, 
năng lực và tình thương của thầy cô giáo người lái đò đưa các em đến tương lai. 
 Từ tấm lòng nhiệt tình,yêu nghề mến trẻ của các thầy cô giáo các em cảm 
thấy tự tin hơn trong học tập. 
 Các kế hoạch ,phương pháp đặt ra cho thầy cô là phải làm thế nào để giúp 
các em có một kết quả tốt nhất cho môn Ngữ văn đặc biệt là viết phần mở bài 
,kết bài của bài viết: Nghị luận về một tác phẩm văn học. 
 Các nghiên cứu của thầy cô giáo là tìm cách để có một mô hình một 
phương pháp giúp các em làm bài tốt nhất 
 Tuy nhiên, việc hướng dẫn các em không phải là một việc làm mà chỉ một 
lần là tất cả các em đều đáp ứng được yêu cầu của thầy cô giáo vì không phải 
các em đều có khả năng tiếp thu bài như nhau, có thái độ, ý thức học tập như 
nhau và yêu các môn học như nhau. Đây là vấn đề mà chỉ có người trực tiếp 
giảng dạy mới cảm nhận sâu sắc nhất và người giảng dạy trực tiếp ấy mới hiểu 
các em cần gì nhất để có cách dạy các em tốt nhất . 
5. Phương pháp nghiên cứu 
Tôi thực hiện cách dạy với học sinh lớp 9C Trường THCS Bình Trung. 
Sau khi tìm hiểu chung về kiểu bài nghị luận, tôi tiến hành thực hiện. 
Những định hướng cụ thể khi viết phần mở bài và kết bài cho bài văn nghị 
luận. 
a) Phần mở bài 
i. Cấu tạo của mở bài 
* Về nội dung: Mở bài thường gồm những bộ phận nhỏ như sau: 
- Gợi mở vào đề ( mở bài lung khởi, gián tiếp).(mở bài đúng) 
 + Nêu xuất xứ của đề, của một nhận định 
 + Nêu lí do đưa đến bài viết. 
 + Đưa ra một mẫu chuyện, một so sánh, một liên tưởng, một danh ngôn, 
một câu tục ngữ hoặc một trích dẫn văn thơ 
- Giới thiệu vấn đề: Đây là trọng tâm của mở bài có nhiệm vụ tạo nên tình 
huống có vấn đề mà ta sẽ giải quyết trong phần thân bài. 
 + Giới thiệu nội dung vấn đề 
 + Xác định phương hướng, phương pháp, phạm vi mức độ, giới hạn của 
vấn đề (nếu có) 
 (Nếu mỗi bài chỉ có bộ phận này th