Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng Atlat địa lí Việt Nam để học Địa lí 12

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
SỬ DỤNG ATLAT ĐỊA LÍ 
VIỆT NAM ĐỂ HỌC ĐỊA LÍ 12 
 PHẦN MỞ ĐẦU 
I. BỐI CẢNH CHỌN ĐỀ TÀI 
Trong việc dạy và học môn Địa Lí ở trường phổ thông , các loại Atlat 
nói chung và Atlat Địa lí Việt Nam nói riêng có ý nghĩa hết sức quan trọng 
. Đây là một “quyển sách gíao khoa” Địa lí đặc biệt . Mà nội dung của nó 
được thể hiện chủ yếu bằng bản đồ và biểu đồ . 
Quyển Atlat Địa Lí Việt Nam đã được biên soạn và tái bản đến lần 
thứ 14 đã minh chứng cho tầm quan trọng của Atlat . 
Trong chương trình dạy và học Địa Lí 12 . Atlat Địa Lí Việt Nam 
giúp cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá trở nên dễ dàng 
hơn . Giúp cho các em tự học , tự ôn tập , tự chuẩn bị kiến thức trở nên thuận 
lợi hơn . 
 Với việc thi TN THPT hiện nay với 6 môn thi trong 3 ngày sẽ khiến áp 
lực của việc học nặng hơn . Riêng môn Địa Lí với số bài từ 30 ( chương 
trình cũ ) lên 45 ( chương trình mới – cơ bản . Nâng cao là 62 ) sẽ khiến cho 
các em lúng túng hơn trong việc ôn bài cho buổi thi ngày mai hay buổi chiều 
 Nhưng nếu sử dụng Atlat thông thạo sẽ giúp các em giảm áp lực , tự 
tin hơn trong việc ôn bài và làm bài . 
 II. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Việc sử dụng Atlat Địa Lí Việt Nam trong giảng dạy và học tập sẽ giúp : 
 - Học sinh : Atlat giúp các em giảm bớt ghi nhớ một cách máy móc , phát 
triển khả năng tư duy , liên hệ tọng hợp, hiểu và nắm vững kiến thức Địa Lí 
. Trên cơ sở hiểu và nắm vững kiến thức , sự thành thục kĩ năng sử dụng 
Atlat học sinh có nhiều khả năng đạt kết quả cao trong kì thi TN THPT 
cũng như các kì thi khác 
- Giáo viên : Atlat giúp Giáo viên thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy 
, đánh giá ; Thực hiện chương trình theo tinh thần “ Lấy học sinh làm trung 
tâm “ cho hoạt động dạy và học diễn ra dễ dàng hơn . 
Vì vậy tôi chọn đề tài : “ Sử dụng Atlat Địa lí Việt Nam để học Địa 
Lí 12 “ làm đề tài nghiên cứu , thực hiện và mong muốn được trao đổi cùng 
Quớ Thầy , Quớ Cơ , Qúi Đồng nghiệp 
 III. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 
Đề tài “ Sử dụng Atlat Địa Lí Việt Nam để học Địa Lí 12 “ được sử 
dụng cho tất cả học sinh học môn Địa lí lớp 12 ở trường phổ thông hoặc 
Trung tân Giáo dục thường xuyên . Dùng chung cho tất cả học sinh , không 
phân biệt học sinh giỏi, khá ,trung bình ,yếu, kém , không phân biệt ban 
cơ bản hay nâng cao Tất cả học sinh đều sử dụng được . 
Đề tài “ Sử dụng Atlat Địa Lí Việt Nam để học Địa Lí 12 “ được sử 
dụng cho tất cả giáo viên dạy môn Địa lí lớp 12 nếu được Hội đồng khoa 
học công nhận và cho phép phổ biến rộng rãi 
Hiện tại chỉ mới được thực hiện ở các lớp 12 do giáo viên Đinh Văn Hòa 
đứng lớp trong thời gian qua . 
 IV. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 
- Giúp học sinh nâng cao kĩ năng sử dụng tranh , ảnh như : quan sát , phân 
tích , tổng hợp , so sánh . kiến thức từ bản đồ , biểu đồ có sẳn 
- Giúp Giáo viên nâng cao kĩ năng dạy Địa lí , lựa chọn phương pháp giảng 
dạy , phương pháp đánh giá phù hợp hơn nữa trong việc đổi mới , đánh giá 
dạy và học trong trường phổ thông đặc biệt là khối 12 
- Thông qua đề tài muốn trao đổi cùng Quớ Thầy , Quớ Cơ , Quớ Đồng 
nghiệp việc sử dụng Atlat làm sao có hiệu quả nhất ! 
V. ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 
So với một số sách viết về Atlat thì đề tài này có nhiều điểm mới , thực tế 
hơn như : 
- Atlat được sử dụng vào một nội dung trong một bài cụ thể ; 
- Atlat được sử dụng trực tiếp vào trong toàn bài học ; 
- Atlat liên hệ trả lời được một số câu hỏi trong nội dung bài học , bài 
kiểm tra , bài thi 
- Nếu được viết đầy đủ giống như một quyển sách trên thị trường thì 
Học sinh đọc qua cũng có thể áp dụng vào thực tế tốt hơn so với một 
số sách trên thị trường khác 
PHẦN NỘI DUNG 
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 
Nội dung các trang Atlat thường khá chi tiết và có sự kết hợp chặt 
chẽ giữa bản đồ và biểu đồ . Qua đó sẽ giúp cho người học nắm được tình 
hình phát triển , sự phân bố các đối tượng Địa lí . Để sử dụng có hiệu quả 
các trang Atlat trong học tập , Giáo Viên ( GV ) cần giúp học sinh ( HS ) : 
+ Hiểu được hệ thống kí , ước hiệu bản đồ 
+ Nhận biết , chỉ , đọc tên và mô tả đặc điểm các đối tượng Địa lí trên 
bản đồ 
+ Xác định phương hướng , khỏang cách , vĩ độ , kinh độ , kích thước 
, hình thái và vị trí địa lí các đối tượng địa lí trên bản đồ 
+ Xác định các mối liên hệ không gian trên bản đồ 
+ Phối hợp đo tính các biểu đồ có trong bản đồ 
+ Phối hợp các trang bản đồ có liên quan đến nội dung cần tìm hiểu 
Để làm được các điều trên một cách dể dàng , cần phải : 
+ Nắm được mục đích làm việc với bản đồ . Phần lớn đó chính là nội 
dung câu hỏi , bài tập  
+ Chọn bản đồ có nội dung phù hợp với mục đích yêu cầu 
+ Đọc bảng chú giải đủeå biết cách người ta thể hiện đối tượng đó 
trên bản đồ như thế nào ? bằng kí hiệu gì ? bằng màu sắc gì ? 
+ Dựa vào các kí hiệu , màu sắc , các biểu đồ .. trên bản đồ để các 
định vị trí các đối tượng địa lí 
+ Liên kết , đối chiếu , so sánh các kí hiệu với nhau để tìm ra các đặc 
điểm của các đối tượng được thể hiện trực tiếp trên bản đồ phát hiện ra 
các đặc điểm hoặc mối quan hệ địa lí không trực tiếp trên bản đồ ( mối quan 
hệ tự nhiên với tự nhiên , tự nhiên với kinh tế , kinh tế với kinh tế ) 
+ Phân tích các biểu đồ , số liệu có sẳn trong trang Atlat để hỗ trợ, làm 
rõ nội dung , bổ sung nội dung tờ bản đồ mà Atlat không thể trang bị hết 
được . 
 Những vấn đề trên không nhất thiết học sinh phải nhớ ngay mà thông 
qua từng nội dung cụ thể học sinh sẽ nhớ nhanh và làm tốt nội dung yêu cầu. 
 Trong từng nội dung cụ thể học sinh sẽ được hướng dẫn . Sẽ được và cần 
thiết những yêu cầu nhất định . Không phải bài học nào hay nội dung nào 
cũng cần có đầy đủ các yêu cầu trên.. 
II. THỰC TRẠNG CỦA ĐỀ TÀI 
 Tính thực tế của đề tài khá cao nhưng trong quá trình thực hiện vẫn còn 
gặp một số khó khăn nhất định như : 
 Về tâm lí : 
- Học sinh : Vẫn cho rằng việc học từng bài trên Atlat vẫn còn quá phức tạp 
so với việc học thuộc lòng ; Vì vậy các em xem Atlat chỉ mang tính minh 
họa mà thôi 
 Khi không thi tốt nghiệp thì học sinh vẫn coi nhẹ Atlat . Nhưng 
khi bộ môn có thi tốt nghiệp thì học sinh mới chú trọng đến Atlat thì không 
thể sử dụng có hiệu quả trong thời gian ngắn với Atlat được. 
- Giáo Viên : Nếu hướng dẫn học sinh một cách cặn kẽ thì sẽ “ cháy giáo án 
“ không theo kịp tiến độ của chương trình . 
 Về thời gian 
- Các bài học trong chương trình khối 12 , đặc biệt là chương trình chuẩn 
thời lượng kiến thức trong một tiết học còn quá nhiều dẫn đến việc hướng 
dẫn sử dụng Atlat trong từng nội dung cụ thể thì không thể theo kịp chương 
trình vì vậy mà Atlat phần lớn dựng để quan sát, minh họa là chính 
- Học sinh chỉ thấy cần sử dụng Atlat và mang tính đối phó khi biết môn Địa 
Lí thi tốt nghiệp vì số lượng bài học quá nhiều . Lúc này không còn đủ thời 
gian để tìm hiểu và có thể làm thuần thục bài trên Atlat được 
- Việc kiểm tra đánh giá hiện nay vẫn chủ yếu là tái hiện kiến thức vì vậy 
việc hướng dẫn học sinh sử dụng Atlat vừa mất quá nhiều thời gian lại ứng 
dụng trong thi thì rất ít . Vì vậy học sinh vẫn lo ngại giữa học thuộc lòng và 
sử dụng Atlat 
 Nhưng nếu học sinh sử dụng được Atlat thì cũng có nhiều điểm thuận lợi 
như : 
 Về tâm lí : 
- Học sinh : không phải lo sợ mình không thuộc bài vì đó có Atlat : Một tài 
liệu hợp pháp khi trả bài , làm bài kiểm tra , bài thi  vì vậy ngay cả không 
thi tốt nghiệp học sinh vẫn xem trọng quyển Atlat 
 - Giáo viên : không sợ học sinh lớp mình dạy không làm được bài vì không 
thuộc hoặc gặp phải câu hỏi khó hoặc đòi hỏi quá nhiều nội dung vì đó có 
Atlat hỗ trợ 
 Về thời gian 
- Mặc dù dung lượng kiến thức cho mỗi bài hay tiết học là quá nhiều nhưng 
một khi sử dụng được Atlat thì các em vẫn có thể theo kịp hoặc học ngay ở 
nhà được . Giúp học sinh tăng khả năng tự học , tự tìm nội dung cho các câu 
hỏi mà không nhất thiết lúc nào cũng phải có giáo viên bên cạnh 
- Hiện nay chúng ta đang đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy , học , đánh 
giá .. vì vậy mà cấu trúc đề thi , kiểm tra cũng đang dần dần thay đổi theo . 
Nên việc sử dụng Atlat thông thạo sẽ giúp cho các em thi được nhiều điểm 
hơn ở nhiều bộ môn trong một thời gian ngắn vì không cần quá bận tâm số 
lượng bài ở môn Địa lí và có nhiều thời gian cho các môn khác hơn 
Qua việc ứng dụng đề tài này tôi tin chắc rằng học sinh sẽ sử dụng 
được một cách thông thạo Atlat Địa Lí Việt Nam và giải quyết được những 
khó khăn không chỉ cho học sinh mà cho cả giáo viên. 
III. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ THỰC HIỆN NỘI DUNG 
- Thông qua công tác giảng dạy : Giáo viên trực tiếp cùng làm việc với học 
sinh , tìm hiểu những khó khăn trong việc học Địa Lí của các em . Thông 
qua đó tìm ra cách hướng dẫn dễ làm nhất đối với học sinh nhưng có thể học 
được nhiều bài nhất . 
- Giáo viên gặp gỡ và trao đổi cùng học sinh sau khi thi học kì ( đặc biệt là 
thi tốt nghiệp ) về tính hiệu quả trong làm bài ở các em khi sử dụng Atlat . 
Tìm kiếm những phương pháp hữu hiệu để giúp các em lớp sau sử dụng 
Atlat tốt nhất và an tâm nhất . 
- Học sinh : Trước khi thi các em cũng cảm thấy an tâm hơn khi có Atlat . 
- Các em tự tin trong sử dụng Atlat khi thi và cho thấy được tính hiệu quả 
của Atlat , có những ý kiến đóng góp giúp giáo viên có những nhận định tốt 
hơn về Atlat . 
- Thông suốt quá trình sử dụng Atlat cả Giáo viên và Học sinh chỉ cần thực 
hiện tốt một số phương pháp sau : Quan sát , sắp xếp thứ tự khi quan sát ; 
Nhận xét : chung và chi tiết đối tượng ; So sánh, đối chiếu : chung và chi 
tiết đối tượng ; Tìm mối liên hệ giữa các đối tượng có liên quan ; Ghi nhận 
lại những gì cần thiết một cách rõ ràng , cụ thề nhất  là đạt . 
GIỚI THIỆU MỘT SỐ BÀI ĐỊA LÍ 12 ÁP DỤNG 
ATLAT ĐỂ HỌC 
ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN 
Bài 2 : VỊ TRÍ ĐỊA LÍ , PHẠM VI LÃNH THỔ 
I.MỤC TIÊU CỦA BÀI HỌC : 
Sau bài học , học sinh cần : 
1. Kiến thức : 
- Trình bày được vị trí địa lí , phạm vi lãnh thổ nước ta : các điểm cực ( Bắc 
, Nam , Đông , Tây ) của phần đất liền . vùng biển , vùng trời