Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng giao tiếp

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY 
HỌC THEO HƯỚNG GIAO TIẾP 
Trang 
A. Mở đầu 
 I. Cơ sở lý luận 
 II. Cơ sở thực tiễn 
1-3 
B. Nội dung của đề tài 
 I. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 
 II. Đối tợng nghiên cứu 
 III. Nội dung nghiên cứu 
3-4 
C. Phơng pháp luyện tập theo cặp, theo nhóm 
 I. Tổ chức luyện tập theo cặp 
 II. Tổ chức luyện tập theo nhóm 
4-9 
D. Kết quả thực hiện 
9-10 
E. Kết luận chung 
10 
F. Những ý kiến kiến nghị 
11 
G. Tài liệu tham khảo 
11 
A. Phần mở đầu 
I. Cơ sở lý luận : 
 Đề tài đuợc xây dựng dựa trên những cơ sở lý luận sau : 
1. Trong quá trình giảng dạy của mỗi giáo viên, phương pháp là một yếu tố vô 
cùng quan trọng. Nếu giảng dạy mà không có phương pháp thì chúng ta không thể 
có một hiệu quả đào tạo thực sự , tức là học sinh không thể nắm bắt đầy đủ những 
kiến thức chúng ta cần truyền thụ. Trong quá trình giảng dạy, người giáo viên cần 
 phải lựa chọn những phương pháp phù hợp với bộ môn và phù hợp với trình độ 
của học sinh mình đang dạy. 
2. Giảng dạy các môn học ở bậc học THPT nói chung và môn Tiếng Anh nói riêng 
trong giai đoạn đổi mới phương pháp là vô cùng khó khăn. Giáo viên luôn không 
ngừng cải tiến phương pháp dạy học để cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách 
chủ động và ngày càng được củng cố các kỹ năng ngôn ngữ quan trọng như : nghe, 
nói , đọc , viết . 
3. Phương pháp giảng dạy ngoại ngữ có những mặt chung so với phơng pháp giảng 
dạy các môn khoa học khác , song nó còn có những nét riêng biệt mang tính đặc 
trưng của bộ môn như : kết hợp tranh ảnh, đồ dùng trực quan, các thiết bị hỗ trợ 
dạy nghe .... để cho học sinh có thể tham gia vào vào các hoạt động trên lớp một 
cách chủ động và sáng tạo, có khả năng đóng góp những kinh nghiệm và vốn sống 
của bản thân vào bài học thông qua các hoạt động hỏi – trả lời, phỏng vấn, đóng 
vai ... 
 Để học sinh đạt đợc những kỹ năng này, phương pháp giảng dạy thực tế của giáo 
viên đóng vai trò quan trọng, vì tất cả những gì mà giáo viên truyền đạt đều ảnh 
hưởng trực tiếp đến học sinh. Ví dụ nếu giáo viên chỉ chú trọng tới việc dạy các 
cấu trúc ngữ pháp mà coi nhẹ việc nâng cao và rèn luyện các kỹ năng giao tiếp thì 
học sinh chỉ có thể làm được các bài tập ngữ pháp một cách thuần tuý , còn khả 
năng nói, giao tiếp bằng Tiếng Anh của các em lại rất hạn chế, mà hai kỹ năng 
nghe và nói lại là những kỹ năng quan trọng trong việc học tiếng. 
4.Phương pháp giảng dạy ngoại ngữ nói chung và phương pháp giảng dạy Tiếng 
Anh nói riêng phải được xây dựng mang tính khoa học và thực tiễn. Nguời dạy 
phải tính đến yếu tố mang tính tâm lý và hoàn cảnh xã hội của người học, giáo viên 
không thể đưa ra những bài tập quá khó hoặc những yêu cầu quá cao đối với những 
đối tượng học sinh cụ thể. Giáo viên phải thiết kế các bài tập, các hoạt động phù 
hợp với đặc điểm lứa tuổi và sở thích của các em, song phải đảm bảo tính hệ thống, 
không chệch hướng của chương trình giảng dạy như các chủ đề về gia đình, nhà tr-
ường, bạn bè , thể thao , văn hoá, ..... 
II. Cơ sở thực tiễn : 
 Đề tài được xây dựng dựa trên những cơ sở thực tiễn sau : 
1. Hiện nay trong các trường phổ thông, môn Tiếng Anh đang được giảng dạy 
ngày càng đi vào chiều sâu và có hiệu quả cao hơn. ở huyện Trấn Yên, bộ môn 
Tiếng Anh đã được đưa vào chương trình chính khoá từ năm 1994, cho đến nay đã 
có 30/ 30 trường THCS đã có giáo viên Tiếng Anh đang giảng dạy. Nhiều năm gần 
đây huyện Trấn Yên đã có nhiều học sinh đạt giải học sinh giỏi cấp trường và cấp 
tỉnh môn Tiếng Anh và thi đỗ vào trường Đại học, cao đẳng,TH chuyên nghiệp. 
Tuy nhiên về phía học sinh còn nảy sinh những khó khăn khi học bộ môn này như 
 : các em chưa có khả năng vận dụng kiến thức ngôn ngữ một cách chủ động, tự 
nhiên trong giao tiếp. 
2. Trong quá trình giảng dạy môn Tiếng Anh ở các trường hiện nay, giáo viên vẫn 
còn gặp nhiều khó khăn về phương tiện dạy học như : đài, băng cát sét, tranh ảnh, 
tài liệu tham khảo,không có phòng học chuyên môn,... 
3. Về phía học sinh, còn có những thói quen không tốt trong việc học ngoại ngữ 
như lạm dụng tiếng Việt khi học tiếng Anh, mất trật tự trong các giờ thực hành nói, 
không tập chung vào bài học, ngại giao tiếp , thực hành trước lớp,....... 
 Vì vậy, trách nhiệm của mỗi giáo viên ngoại ngữ là phải làm cho học sinh hứng 
thú hơn, quan tâm hơn tới giờ học. Một trong những giải pháp cho những vấn đề 
trên là phải làm thế nào để giờ học sinh động hơn, hiệu quả hơn. Muốn làm được 
điều này, người giáo viên phải thiết kế được các hoạt động trên lớp để tất cả học 
sinh cùng tham gia, được tham gia nhiều , học sinh thực hành được tiếng Anh 
nhiều nhất trong mỗi tiết học. 
 Chính vì những lý do trên mà tôi quyết định nghiên cứu đề tài “ Đổi mới 
phương pháp dạy học theo hướng giao tiếp” 
B. Nội dung của đề tài : 
I. Phạm vi của đề tài : 
 Đề tài “Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng giao tiếp” tập chung vào 
nghiên cứu các nội dung sau : 
1.Tác dụng của việc luyện tập theo cặp, theo nhóm 
2.Vai trò của giáo viên trong quá trình hướng dẫn học sinh thực hành. 
3. Phương pháp, thủ thuật, các bước khi tiến hành thực hành cặp, nhóm . 
II. Đối tượng nghiên cứu : 
 Đề tài được nghiên cứu trên đối tượng học sinh lớp 10A1, 10B1, 10B2, 10B3, 
10C1, 10C2 trường THPT Lê Quí Đôn, là nơi tôi đang công tác và những đối 
tượng học sinh này là do tôi đang trực tiếp giảng dạy. 
III. Nội dung nghiên cứu : 
1. Phương pháp nghiên cứu và ý nghĩa của đề tài: 
a. Phương pháp nghiên cứu: 
 - Đề tài tập trung phân tích những hiệu quả của việc sử dụng phương pháp thực 
hành theo cặp, theo nhóm ở học sinh. 
- Nêu và phân tích những dẫn chứng cụ thể làm nổi bật những ưu điểm và hiệu quả 
trong việc sử dụng phương pháp này. 
- Kết hợp phân tích và đưa ra những kinh nghiệm của bản thân trong quá trình dạy 
và thực hiện phương pháp mới. 
- Tham khảo một số tài liệu có liên quan đến một số vấn đề về phương pháp dạy 
môn tiếng Anh. 
b. ý nghĩa của đề tài: 
 Đề tài được xây dựng và nghiên cứu mang một số ý nghĩa sau : 
 - Đề tài thực sự là một tài liệu tham khảo hữu ích đối với mỗi giáo viên nói chung 
và với các giáo viên đang giảng dạy Tiếng Anh nói riêng. 
- Đề tài góp phần củng cố cho giáo viên những kinh nghiệm về phương pháp dạy 
ngoại ngữ , đặc biệt trong việc dạy cấu trúc ngữ pháp thông qua các tình huống 
giao tiếp và sử dụng các hoạt động mang tính tập thể . 
- Đề tài cung cấp cho giáo viên một tài liệu cần thiết trong việc so sánh , đối chiếu 
với phương pháp giảng dạy thực tế của họ ở trường, từ đó có thể tìm ra ưu điểm 
và hạn chế của đề tài. 
2. Những kết luận rút ra qua nghiên cứu : 
 Qua nghiên cứu đề tài này, tôi rút ra những kết luận sau : 
- Việc nghiên cứu cần phải căn cứ vào cơ sở lý luận và thực tiễn cụ thể , đồng thời 
phải dựa trên những dẫn chứng thực tế, có như vậy đề tài mới có tính khả thi và có 
sức thuyết phục. 
- Khi nghiên cứu phải bám sát vào nội dung, khía cạnh chính của vấn đề, tập trung 
đi sâu vào vào việc phân tích những ưu điểm và hiệu quả của việc sử dụng các 
phương pháp mới. 
- Việc nghiên cứu đề tài này cần có sự tham khảo từ những tài liệu và các sách 
chuyên môn khác, cũng như cần có thời gian để lựa chọn các phương pháp nghiên 
cứu có hiệu quả . Cũng như phân tích và xử lý tính đúng sai của những nguồn 
thông tin và tài liệu tham khảo được sử dụng cho việc hoàn chỉnh đề tài này. 
C. Phương pháp Luyện tập theo cặp, theo nhóm 
I. Tổ chức luyện tập theo cặp 
 Nhiều hoạt động để luyện tập từ, cấu trúc câu hay ngữ pháp như nghe nhắc lại, 
thay thế lắp ghép, chuyển đổi ... rất thích hợp với việc luyện tập theo cặp. Việc tổ 
chức luyện tập theo cặp và lại rất cần thiết để đạt được mục tiêu cuối cùng của các 
chương trình dạy ngoại ngữ là trang bị cho người học khả năng giao tiếp , trao đổi 
dễ dàng và trôi chảy bằng ngoại ngữ . Lợi thế của loại hình bài tập này là việc tạo 
cho học sinh những cơ hội để luyện nói và giao tiếp gần giống ngoài đời thực . 
 ở hoàn cảnh Việt Nam chúng ta, lớp học ngoại ngữ thường đông , giờ học ngắn 
không đủ cho đại bộ phận học sinh tham gia đóng góp vào bài học . Trừ việc luyện 
đọc đồng thanh, trung bình mỗi học sinh trong lớp chỉ có tổng cộng độ 10 – 15 
giây để nói. Muốn tăng thời gian học sinh được luyện nói trong buổi học , giáo 
viên phải tổ chức các hoạt động để tất cả học sinh đều được nói. 
 Những người theo quan điểm lấy người dạy làm trung tâm thường cho rằng nếu 
tất cả học sinh trong lớp đều tham gia nói một lúc thì lớp học sẽ trở nên hết sức ồn 
ào , mất trật tự , khó kiểm soát. Nhưng thực tế không hẳn như vậy. Với sự hướng 
dẫn và kiểm soát của giáo viên và việc thiết lập những quy định khi làm việc ở 
nhóm , tổ , thì tiếng ồn trao đổi bằng ngoại ngữ là tiếng ồn trao đổi tích cực, là biểu 
hiện của việc học hành. 
1. Vai trò của giáo viên khi học sinh luyện tập theo cặp : 
 Những giáo viên trước kia luôn giữ vai trò lãnh đạo , kiểm soát mọi hành động 
trong lớp học thì nay cần phải có một cách nhìn nhận khác vì vai trò của họ đã thay 
đổi trong những giai đoạn luyện tập mới mẻ này của học sinh. Lúc này giáo viên 
có hai chức năng. chức năng thứ nhất là ngời theo dõi : giáo viên đi từ nhóm này 
sang nhóm kia lắng nghe và ghi nhận những lỗi lặp đi lặp lại trong học sinh nhưng 
vẫn để các em nói tự nhiên, hết sức tránh ngắt lời các em, trừ khi thật cần thiết . 
Những lỗi trầm trọng sẽ được giải quyết vào lúc khác , có thể là đầu buổi học tiếp 
theo hoặc cuối buổi luyện tập. Chức năng thứ hai của giáo viên là ngời cung cấp tư 
liệu , giúp đỡ, giải đáp cho học sinh những vấn đề khó về ngữ liệu hoặc kiến thức 
chung. 
2. Giới thiệu cách thức luyện tập theo cặp 
 Khi sử dụng loại hình bài tập này lần đầu thì nên giải thích cho học sinh những -
ưu điểm và lý do sử dụng nó. Việc giải thích có thể thực hiện bằng tiếng Việt. 
Thêm vào đó cần thống nhất với học sinh những nguyên tắc sau: 
a. Làm bài tập luyện theo cặp không phải là thời gian để chuyện gẫu