SKKN Xây dựng và sử dụng kĩ thuật “Khăn trải bàn” trong dạy học Lịch sử Lớp 11

TRƯỜNG THPT SỐ 2 TP LÀO CAI 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG KĨ THUẬT “KHĂN TRẢI BÀN” 
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 
(LỚP 11) 
 Họ và tên giáo viên: Vũ Ngọc Trai 
 Tổ: Văn - Sử - GDCD 
 PHẦN I . MỞ ĐẦU 
1. Bối cảnh, lý do chọn đề tài 
Trong dạy học lịch sử ở trường THPT, ngồi việc giúp cho học sinh 
nắm được kiến thức cơ bản, giáo dục tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, 
giáo viên còn phải giúp cho học sinh phát triển năng lực nhận thức và tự 
nhận thức. 
Theo yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lịch sử hiện nay, thì việc 
học sinh chủ động nhận thức là điều kiện cần thiết để phát triển tư duy của 
các em trong học tập lịch sử và nâng cao chất lượng học tập môn lịch sử. 
Tuy nhiên, theo nhận định của một số giáo viên (sau đợt bồi dưỡng hè 2010) 
thì việc áp dụng những kĩ thuật dậy học mới còn mới mẻ đối với việc dạy và 
học lịch sử ở tỉnh ta. Chúng ta chưa có quan niệm đầy đủ về sự cần thiết của 
việc áp dụng những kĩ thuật trong dậy học lịch sử, (thậm chí có người cho 
rằng áp dụng những kĩ thuật dậy học mới không phù hợp, không hiệu quả 
trong điều kiện cơ sở vật chất và trình độ của học sinh hiện nay). 
 Vậy áp dụng hay không áp dụng những kĩ thuật mới trong dạy học lịch 
sử? Chúng ta sẽ không trả lời có hoặc không mà là phải thông hiểu nó sử 
dụng nó như thế nào cho phù hợp với từng phần, từng bài học; phù hợp với 
điều kiện cơ sở vật chất và trình độ của học sing từng trường, từng vùng. 
Đây chính là lý do mà tôi quan tâm đến việc “Xây dựng và sử dụng kĩ thuật 
“ khăn trải bàn” trong dạy học lịch sử ở trường THPT số 2 TP Lào Cai”. 
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 
Do thực tế và điều kiện thời gian, nên phạm vi nghiên cứu chỉ dừng 
lại ở Xây dựng và sử dụng kĩ thuật dậy học “khăn trải bàn” trong dạy học 
lịch sử ở trường THPT số 2 TP Lào cai, trên đối tượng học sinh khối 11. 
3. Mục đích nghiên cứu 
Qua nghiên cứu vấn đề này, bản thân mong muốn tìm cách áp dụng kĩ 
thuật dậy học “khăn trải bàn” vào thực tiễn dạy học; nghiên cứu hiệu quả, 
khả năng ứng dụng kĩ thuật vào dạy học lịch sử, nhằm nâng cao chất lượng 
bộ môn trong nhà trường. 
Nghiên cứu vấn đề này giúp nâng cao nghiệp vụ công tác của bản thân 
tôi, đồng thời để trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp. 
Trình bày lại quá trình và kết quả nghiên cứu, tôi rất mong được quý 
đồng nghiệp trao đổi, góp ý nhằm tìm ra cách thức xây dựng và sử dụng kĩ 
thuật dậy học “khăn trải bàn” trong dạy học lịch sử một cách có hiệu quả 
nhất. 
4. Nhiệm vụ, phương pháp nghiên cứu 
Nghiên cứu đề tài này, tôi đã thực hiện các nhiệm vụ, các bước nghiên 
cứu như sau: Trước hết, tôi nghiên cứu kĩ thuật dậy học “khăn trải bàn”, và 
tìm hiểu, tham khảo ở một số tỉnh khác, làm cơ sở cho việc vạch ra cách 
thức xây dựng và sử dụng kĩ thuật. Bước tiếp theo, tôi thực hành nghiên cứu, 
soạn một số giáo án và thực nghiệm sử dụng kĩ thuật dậy học “khăn trải 
bàn” vào dạy học lịch sử ở một số bài. Qua thực nghiệm, nhìn lại quá trình 
nghiên cứu đề tài, tôi rút ra một số kinh nghiệm làm cơ sở để tiếp tục nghiên 
cứu, ứng dụng vào dạy học sau này. 
5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu 
 Đáp ứng được một phần nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay 
trong các nhà trường phổ thông. 
 Phù hợp với nguyện vọng của học sinh và sự phát triển của xã hội yêu 
cầu khả năng tự nhận thức lĩnh hội, năng động, sáng tạo làm chủ bản thân. 
 ************************ 
PHẦN 2. NỘI DUNG 
1. Cơ sở lý luận 
 - Mục tiêu giáo dục: 
 Là đào tạo con người Việt Nam phát triển tồn diện, có đạo đức, tri thức, 
sức khỏe, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc 
và chủ nghĩa xã hội; Hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và 
năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc (Qui 
định tại điều 2- Luật Giáo dục). 
 Điều này đòi hỏi chúng ta phải nhận thức đầy đủ nhiệm vụ vẻ vang của 
mình để ra sức cải tiến và nâng cao chất lượng về mọi mặt công tác trước 
tiên là công tác giảng dạy bộ môn lịch sử nhất là việc xây dựng và sử dụng 
kĩ thuật dậy học “khăn trải bàn”. 
 - Mục tiêu bộ môn: 
 Hình thành kĩ năng tư duy lịch sử và tư duy logic, nâng cao năng lực 
xem xét, đánh giá sự kiện, hiện tượng trong mối quan hệ không gian, thời 
gian và nhân vật lịch sử 
 Rèn luyện kĩ năng học tập bộ môn một cách độc lập, thông minh, cởi 
mở như làm việc sách giáo khoa, với nhóm bạn, với thầy cô giáo, sưu tầm và 
sử dụng các loại tư liệu lịch sử 
 Phát triển khả năng phân tích, đánh giá, so sánh, tổng hợp. Biết đặt vấn 
đề và giải quyết vấn đề trong quá trình học tập. 
- Mục tiêu kĩ thuật 
 Kĩ thuật “khăn trải bàn” Là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang 
tính hợp tác kết hợp giữa hoạt động cá nhân và nhóm nhằm: Kích thích, thúc 
đẩy sự tham gia tích cực. Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân 
HS. Phát triển mô hình có sự tương tác giữa HS với HS. 
2. Thực trạng việc xây dựng và sử dụng kĩ thuật “khăn trải bàn” trong 
dạy học lịch sử 
 - Kĩ thuật dạy học “ khăn trải bàn” là một kĩ thuật dậy học mới, tiên tiến 
(đối với giáo dục nước ta), đáp ứng được một phần nhu cầu đối mới phương 
pháp dạy - học trong nhà trường THPT. Phù hợp với nguyện vọng của người 
học và yêu cầu của xã hội. 
 - Các giáo viên dạy môn lịch sử đã được trang bị tài liệu và tập huấn về kĩ 
thuật dậy học “khăn trải bàn”. Các nhà trường THPT trong tỉnh đều quan 
tâm ủng hộ, tạo điều kiện để giáo viên nghiên cứu và sử dụng kĩ thuật trong 
dạy học bộ môn. Học sinh hào hứng tiếp cận cách thức học tập mới. 
 - Tuy nhiên, đa số giáo viên còn dè dặt trong việc nghiên cứu và sử dụng kĩ 
thuật này vì nhiều lí do khác nhau về khách quan hoặc chủ quan: 
+ Điều kiện cơ sở vật chất phần lớn trong các nhà trường chưa phù 
hợp để triển khai kĩ thuật. 
+ Số lượng học sinh quá đông trong một lớp học (42 -> 48), nhóm học 
( 6 ->8 học sinh) gây khó khăn về khâu tổ chức, thời gian triển khai hoạt 
động và hiệu quả giờ dạy. 
+ Học sinh phần lớn chưa được làm quen hoặc có thì rất ít với kĩ thuật 
mới. Ý thức học tập của các em chưa thực sự tự giác, có tránh nhiệm với bản 
thân và với nhóm, còn ỷ lại, dựa dẫm. 
+ Đặc trưng bộ môn lịch sử nhiều kiến thức, sự kiện, nhân vật giáo 
viên cần tường thuật, thuyết trình, miêu tả cho sinh động tốn khá nhiều thời 
gian trong giờ dạy. 
+ Nhiều giáo viên chưa thực sự thông hiểu và nghiệp vụ triển khai kĩ 
thuật còn lúng túng (các bước triển khai, câu hỏi, thời gian) hoặc do dự sợ 
không hồn thành giờ dạy, cháy giáo án. Có giáo viên còn chậm đổi mới 
phương pháp, chưa tâm huyết với nghề nghiệp. 
+ Cách nhận xét, đánh giá giờ dạy của các đồng nghiệp còn hay nặng 
về hình thức, cầu tồn  
3. Xây dựng và sử dụng kĩ thuật dậy học “khăn trải bàn” trong dạy học 
lịch sử (lớp 11). 
3.1. Giáo viên phải nắm vững kĩ thuật, hướng dẫn học sinh thông hiểu 
kĩ thuật. 
- Kĩ thuật dậy học “khăn trải bàn là gì” ? 
 Là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác kết hợp giữa 
hoạt động cá nhân và nhóm nhằm: Kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực. 
Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân HS. Phát triển mô hình có 
sự tương tác giữa HS với HS. 
- Cách tiến hành kĩ thuật “khăn trải bàn” 
 + Hoạt động theo nhóm (4 người /nhóm) Mỗi người ngồi vào vị trí như 
hình vẽ minh họa. Tập trung vào câu hỏi (chủ đề). 
 + Viết vào ô mang số của bạn câu trả lời hoặc ý kiến của bạn (về một câu 
hỏi, chủ đề). Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút. Khi 
mọi người đều đã xong, chia sẻ và thảo luận các câu trả lời. Viết những ý 
kiến chung của cả nhóm vào ô giữa tấm khăn trải bàn. 
- Một số lưu ý khi tổ chức dạy học theo kỹ thuật khăn trải bàn 
 - Câu thảo luận là câu hỏi mở. 
 - Trong trường hợp số học sinh trong nhóm quá đông , không đủ chỗ trên 
“khăn trải bàn”, có thể phát cho HS những mảnh giấy nhỏ để HS ghi ý kiến 
cá nhân, sau đó dính vào phần xung quanh “ khăn trải bàn”- Trong quá trình 
thảo luận thống nhất ý kiến, đính ý kiến thống nhất vào giữa “ khăn trải 
bàn”. Những ý kiến trùng nhau có thể đính chồng lên nhau. 
3.2. Chọn bài, phần, sự kiện phù hợp để xây dựng và sử dụng kĩ thuật. 
 - Chọn các bài ôn tập: 
 Bài 8. Ôn tập lịch sử thế giới cận đại 
 Bài 18. Ôn tập lịch sử thế giới hiện đại (1917-1945). 
 Bài 24. Sơ kết lịch sử Việt Nam. 
 *Lấy ví dụ: sử dụng kĩ thuật “khăn trải bàn” ở bài 8. Ôn tập lịch sử thế 
giới cân đại. 
 Giao việc cho học sinh về nhà chuẩn bị trước theo yêu cầu của giáo 
viên: lập bảng hệ thống những cuộc CMTS đã học ( nêu rõ: nguyên nhân 
bùng nổ, động lực, lãnh đạo, hình thức, diễn biến chính, kết quả, ý nghĩa và 
hạn chế) 
Mục 1. Những kiến thức cơ bản 
 G/V: - Chia nhóm 4 H/S, ổn định nhóm 
 - Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, bài tập đã chuẩn bị ở nhà 
 - Nêu chủ đề: lựa chọn một cuộc CMTS tiêu biểu nhất, trình bầy sự 
phát triển đi lên của cuộc cách mạng đó, ý nghĩa lịch sử. 
 H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận 
thống nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ Ao hoặc A1). 
 G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bầy sau đó sửa chữa, bổ sung, 
chốt ý. 
 CMTS Pháp 1789, phát triển qua 3 giai đoạn: 
 + Quân chủ lập hiến 
 + Cộng hồ 
 + Chuyên chính Gia cô banh 
 Hồn thành nhiệm vụ của CMTS, mở ra thời đại mới 
(Thời gian cho mục 1 là 15 phút: H/S hoạt động 10 phút, G/V hoạt động 5 
phút). 
Mục 2. Nhận thức đúng những vấn đề chủ yếu 
 G/V: 
 - Chia lớp thành 10 nhóm 
 - Giao việc cho H/S, 2 nhóm một vấn đề ( gồm 4 vấn đề) 
 - Nêu vấn đề: 
 + Nhóm 1,2: tìm ra những điểm giống và khác nhau giữa các cuộc CMTS, 
từ đó rút ra bản chất của CMTS. 
 +Nhóm 3,4: đặc điểm cơ bản sự phát triển của CNTB khi chuyển sang 
ĐQCN, xác định bản chất của CNĐQ. 
 + Nhóm 5,6: xác định mâu thuẫn cơ bản trong xã hội TBCN và cuộc đấu 
tranh để giải quyết mâu thuẫn đó diễn ra như thế nào? Nhân tố chính để thúc 
đẩy quá trình đó. 
 + Nhóm 7,8: xác định nguyên nhân chủ yếu bùng nổ chiến tranh thế giới 
thứ nhất. Nêu các mốc thời gian chính và tính chất của chiến tra