SKKN Phương pháp nêu vấn đề trong quá trình giảng dạy môn GDCD ở bậc THPT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG 
QUÁ TRÌNH GIẢNG DẠY MÔN GDCD 
Ở BẬC THPT 
PHẦN MỞ ĐẦU 
I. Bối cảnh của đề tài 
 Môn giáo dục công dân (GDCD) là một môn khoa học xã hội. Mục tiêu 
của môn học là trao dồi, bồi dưỡng những tri thức cần thiết để cho học sinh trở 
thành người công dân có ích cho đất nước. Cùng với các bộ môn khoa học khác 
nó đào tạo những người công dân mới vừa có tri thức khoa học, có đạo đức, có 
năng lực hoạt động thực tiễn, có ý thức trách nhiệm đối với cộng đồng và đối với 
bản thân. Trong đó môn GDCD có vai trò quan trọng trong việc trang bị cho học 
sinh hệ thống tri thức khoa học cơ bản, phổ thông, thiết thực về đạo đức, pháp 
luật, đường lối chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước. Qua đó 
hình thành và phát triển ở học sinh thế giới quan khoa học, nhân sinh quan tiến bộ 
và từng bước hình thành cho học sinh thói quen, kỹ năng vận dụng tri thức đã học 
vào cuộc sống. Chúng ta sẽ không đạt đựợc những mục tiêu đó nếu như người 
dạy vận dụng không tốt các phương pháp trong giảng dạy môn GDCD. Nhất là áp 
dụng các phương pháp để học sinh liên hệ, vận dụng kiến thức đã học vào thực 
tiễn, trong đó có “phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn GDCD” 
 Với những mục tiêu, yêu cầu của môn GDCD như đã nêu thì việc áp dụng 
các phương pháp dạy học của giáo viên ở trường THPT trong thời gian qua chưa 
đạt được hiệu quả giáo dục của chương trình đã đặt ra. Vì một trong những trọng 
tâm của đổi mới chương trình, sách giáo khoa là tập trung vào đổi mới phương 
pháp dạy – học, thực hiện dạy - học dựa vào hoạt động tích cực, chủ động của 
học sinh dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên nhằm phát triển tư duy độc 
lập, sáng tạo, góp phần hình thành phương pháp và nhu cầu tự học, tạo niềm tin 
và hứng thú cho học sinh trong học tập. Thì việc vận dụng “phương pháp nêu vấn 
đề trong dạy – học môn GDCD” là cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. 
II. Lí do chọn đề tài 
 Để góp phần đào tạo những con người mới phát triển toàn diện nhằm đáp 
ứng yêu cầu của địa phương, của đất nước trong tình hình mới. 
 Để nâng cao chất lượng dạy - học cho phù hợp với mục tiêu của giáo dục 
hiện đại, một yêu cầu được đặt ra cho đội ngũ giáo viên là phải đổi mới phương 
pháp dạy học, chuyển từ lấy giáo viên làm trung tâm sang hướng lấy học sinh làm 
trung tâm. Môn GDCD ở trường THPT cũng phải đáp ứng yêu cầu đó. Đổi mới 
phương pháp dạy học đối với môn GDCD thực chất là giải quyết vấn đề: làm thế 
nào để phát huy tính tích cực, chủ động tìm hiểu kiến thức của học sinh? Hình 
thành và phát triển kỹ năng học tập bộ môn cho học sinh, giáo viên cần đặt cho 
học sinh trước những tình huống có vấn đề một cách thực tế, sinh động nhằm 
kích thích sự tìm tòi, sáng tạo của học sinh trong học tập. 
 Đó là cách dạy học nêu vấn đề, nó có thể đáp ứng được phần nào yêu cầu 
của nền giáo dục hiện đại. Người thầy giữ vai trò là người hướng dẫn, học sinh 
chủ động, tự giác trong học tập. Với một bài soạn được thiết kế theo nhiều tình 
huống khác nhau xoay quanh một vài đơn vị kiến thức, giáo viên sẽ điều khiển 
toàn bộ quá trình học tập, lôi cuốn học sinh tham gia tích cực vào việc tự tìm hiểu 
và chiếm lĩnh kiến thức, đồng thời cũng tự đánh giá về những kết quả tiếp thu 
nhận được của bản thân. Đây là phương pháp được vận dụng nhiều không chỉ 
riêng bộ môn GDCD mà còn trong các môn khoa học khác nữa. 
 Trên cơ sở nghiên cứu lý luận đổi mới phương pháp dạy - học và kinh 
nghiệm của bản thân trong thực tế giảng dạy, tôi xin ghi nhận lại những việc đã 
và đang làm của bản thân đạt được những kết quả nhất định trong việc áp dụng 
“phương pháp nêu vấn đề trong quá trình giảng dạy môn GDCD ở bậc THPT”. 
 III. Phạm vi nghiên cứu 
Đề tài “phương pháp nêu vấn đề trong dạy- học môn GDCD- bậc THPT” 
của tôi chỉ giới hạn trong phạm vi các bài học công dân với pháp luật của khối 
lớp 12 và việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong quá trình giảng dạy môn 
GDCD với một số lớp 12 của trường THPT Chu Văn An, huyện Phú Tân, tỉnh 
An Giang. 
IV. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu 
 - Việc sử dụng “phương pháp nêu vấn đề trong giảng dạy môn GDCD ở 
trường THPT” là vấn đề không mới, nhưng vẫn còn nhiều giáo viên dạy môn 
GDCD vẫn chưa khai thác triệt để thế mạnh của phương pháp này. Trong phạm 
vi bài viết này tôi xin nêu tóm tắt, cơ bản nhất về lí luận của phương pháp nêu 
vấn đề và tập trung nêu ra các ví dụ cụ thể trong một số phần trong các bài 
GDCD lớp 12 bằng những “tình huống có vấn đề” giáo viên nêu ra vấn đề để cho 
học sinh giải quyết sát với nội dung bài học, gần gũi với thực tiễn cuộc sống mà 
các em đã ít nhiều được nghe, nhìn thấy hoặc đã từng làm. Giáo viên cũng cần 
gợi ý cho học sinh phát hiện và biết cách tự đặt ra được các vấn đề bức xúc của 
cuộc sống hằng ngày để cùng bàn bạc giải quyết một cách có hiệu quả. 
- Khi áp dụng “phương pháp nêu vấn đề trong quá trình giảng môn 
GDCD bậc THPT” tôi nhận thấy học sinh đã có nhận thức đúng về vị trí, vai trò 
của môn GDCD trong nhà trường. Cụ thể là các em đã chấp hành tốt nội qui của 
trường và các qui định của pháp luật, đồng thời nhận thức đúng về ý nghĩa và tầm 
quan trọng của pháp luật trong đời sống của mỗi con người, biết tuyên truyền, 
vận động mọi người cùng thực hiện tốt các qui định của pháp luật trong đời sống 
hằng ngày. 
PHẦN NỘI DUNG 
I. Cơ sở lí luận 
 Giảng dạy môn GDCD ở trường THPT đòi hỏi mỗi người giáo viên 
phải giúp cho học sinh lĩnh hội chính xác, đầy đủ hệ thống tri thức khoa học cơ 
bản, phổ thông, thiết thực về đạo đức, pháp luật, đường lối chủ trương của Đảng, 
pháp luật của nhà nước. Qua 
đó hình thành và phát triển ở 
học sinh thế giới quan khoa 
học, nhân sinh quan tiến bộ 
và từng bước hình thành cho 
học sinh thói quen, kỹ năng 
vận dụng tri thức đã học vào 
thực tiễn. Luật giáo dục nước 
cộng h ̣òa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005 được Quốc Hội thông qua 
ngày 14 tháng 6 năm 2005 (ở điều 5, khoản 2) đã ghi nhận: “Phương pháp giáo 
dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; 
bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học 
tập và ý chí vươn lên” 
 Bản chất của dạy - học là quá trình giảng dạy của giáo viên và học tập của 
học sinh. Sự tác động qua lại của quá trình trên làm cho các nhà khoa học sư 
phạm nghiên cứu và xây dựng thành các phương pháp dạy học. Trong đó phương 
pháp “nêu vấn đề” trong giảng dạy là một thành tựu của lí luận dạy học. Đó là 
bước tiến của khoa học sư phạm. Các phương pháp dạy cũ chủ yếu làm cho học 
Một buổi sinh hoạt chuyên đề của HS trường THPT Chu Văn An. 
sinh dễ hiểu, dễ nhớ, thuộc lòng bài học. Giáo viên dùng mọi cách để tác động 
vào học sinh sao cho trong một thời gian xác định học sinh tiếp thu một khối 
lượng tri thức nhất định. Với phương pháp giảng dạy như vậy, thì học sinh sẽ tiếp 
thu tri thức một cách thụ động, ít sáng tạo. 
“Phương pháp nêu vấn đề” trong giảng dạy sẽ kích thích nhu cầu tiếp nhận 
tri thức của học sinh, từng bước hình thành và phát triển tư duy độc lập, sáng tạo, 
biết tự đặt ra và giải quyết những vấn đề của cuộc sống. “Phương pháp nêu vấn 
đề trong giảng dạy môn GDCD” ngoài việc cung cấp tri thức bộ môn cho học 
sinh, nó còn xây dựng và phát triển thói quen vận dụng tri thức đã có để giải 
quyết những vấn đề, tình huống trong cuộc sống và nắm được bản chất của sự 
vật, hiện tượng trong thế giới khách quan. 
II. Thực trạng của đề tài 
 1. Thuận lợi 
 - “Phương pháp nêu vấn đề” là một phương pháp được áp dụng khá phổ 
biến trong môn GDCD và các môn học khác trong nhà trường phổ thông, nên 
giáo viên và học sinh áp dụng cũng rất dễ dàng, phương pháp này dễ kết hợp với 
các phương pháp khác trong quá trình giảng dạy của giáo viên và học tập của học 
sinh. 
 - Ban giám hiệu nhà trường quan tâm nhiều đến giáo dục toàn diện cho học 
sinh, nhất là giáo dục về đạo đức, nhân cách và các kỹ năng sống. 
- Nhận thức được việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập là một 
trong những vấn đề cấp thiết hiện nay ở nước ta, Đảng và Nhà nước cũng như bộ 
giáo dục- đào tạo đã đưa ra nhiều nghị quyết, chỉ thị nhằm thúc đẩy việc đổi mới 
phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học. “Đổi mới phương pháp dạy 
và học, phát huy tư duy sáng tạo và năng lực tự đào tạo của người học, coi trọng 
thực hành, thực nghiệm, ngoại khóa, làm chủ kiến thức, tránh nhồi nhét, học vẹt, 
học chay.” Riêng môn GDCD thì bộ giáo dục – đào tạo đã tổ chức nhiều hội nghị 
về đổi mới phương pháp dạy - học, đặc biệt là hội nghị ở Đà Lạt- tỉnh Lâm Đồng 
vào tháng 4 năm 2009, do thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển chủ trì để bàn về “Đổi 
mới kiểm tra đánh giá, thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy - học môn GDCD”. Từ 
đó đến nay có nhiều đợt tập huấn về môn GDCD để nâng cao chất lượng dạy – 
học . 
- Gần đây Bộ giáo dục - đào tạo ban hành thông tư 58 của hướng dẫn đánh 
giá, nhận xét và tham gia xếp loại hạnh kiểm của giáo viên dạy môn GDCD đã 
làm cho phụ huynh học sinh, cán bộ quản lí giáo dục các cấp và học sinh quan 
tâm nhiều hơn đến môn GDCD. 
 2. Khó khăn 
 - Từ lúc môn GDCD chưa có sách giáo khoa (mà chỉ là tài liệu giáo dục công 
dân) thì đã có những nhận thức sai lệch về vị trí, vai trò của môn GDCD trong 
nhà trường phổ thông. Hiện nay, đã có sách giáo khoa, được xác định là bộ môn 
khoa học thuộc khoa học xã hội, có vai trò quan trọng trong hình thành nhân cách 
cho học sinhnhưng vẫn còn những nhận thức sai lệch về vị trí, vai trò của môn 
GDCD và có thể nêu tóm tắt ở mấy vấn đề sau đây: 
  Một là: Xem GDCD là môn chính trị thuần tuý, chủ yếu là tuyên truyền về 
đường lối của Đảng Cộng Sản Việt Nam, pháp luật của nhà nước Cộng hòa xã 
hội chủ nghĩa Việt Nam . 
  Hai là: Xem GDCD là môn học phụ (thứ yếu – không quan trọng). 
  Ba là: Do xem là môn phụ, nên trong tổ chức thi cử môn GDCD không 
được tham gia vào các kỳ thi quan trọng như: thi tốt nghiệp trung học phổ thông 
(THPT), thi học sinh giỏi c