SKKN Phương pháp lập ma trận cụ thể và đề thi của dạng đề 100% trắc nghiệm trong giảng dạy Sinh học 12

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
PHƯƠNG PHÁP LẬP MA TRẬN CỤ 
THỂ VÀ ĐỀ THI CỦA DẠNG ĐỀ 100% 
TRẮC NGHIỆM TRONG GIẢNG DẠY 
SINH HỌC 12 
I Lý do chọn đề tài: 
 Năm học 2011-2012 là năm học tiếp tục thực hiện cụ thể hóa chủ trương chỉ 
đạo của Bộ GDĐT về đổi mới kiểm tra, đánh giá (KT-ĐG), đưa công tác chỉ đạo 
đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), trong đó có đổi mới KT-ĐG làm trọng 
tâm của cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và 
sáng tạo” và phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, HS tích cực”, 
với mục tiêu xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh và phát huy vai trò tích 
cực, tinh thần hứng thú, chủ động, sáng tạo trong học tập của HS. 
 Dưới sự chỉ đạo và tập huấn của sở GD - ĐT tỉnh Đồng Nai về đổi mới PPDH, 
trong đó có đổi mới KT-ĐG trong từng năm học, tất cả các trường THPT trong 
toàn tỉnh đã thưc hiện một cách khá đồng bộ. Qua đó các trường đã nắm rõ nội 
dung các bước, quy trình tiến hành, công tác kiểm tra, thanh tra chuyên môn và 
biện pháp đánh giá chặt chẽ, hiệu quả cuối cùng thể hiện thông qua kết quả áp 
dụng của GV. 
 Tuy nhiên, qua kết quả thanh tra của Sở ở một số trường, thấy rằng, mặc dù 
các trường đã có thực hiện chỉ đạo của Sở và nội dung chuyên đề của các buổi tập 
huấn về đổi mới KT-ĐG nhưng một số trường còn thực hiện mang tính đối phó, 
chưa thực sự chú ý về chất lượng. Trong và sau các buổi tập huấn, các thầy, cô 
giáo đều nhận thấy, để kết quả của việc KT-ĐG được như mong đợi thì thao tác 
có ý nghĩa gần như quyết định đó là lập ma trận đề kiểm tra, đề thi.Nhưng để lập 
được một ma trận đề đạt chuẩn quả thật không dễ chút nào, đặc biệt là dạng đề 
100% trắc nghiệm khách quan đối với môn Sinh học 12. 
 Trên tinh thần đó, khi lập ma trận và ra đề thi cho học sinh khối 12 thì bản 
thân tôi, các đồng nghiệp luôn suy nghĩ: cần nghiêm túc đầu tư chuyên môn, thời 
gian, công sức làm sao để lập được ma trận đề kiểm tra, đề thi đạt chuẩn, bám sát 
chuẩn KT-KN môn Sinh học 12 và tránh nội dung đã giảm tải. Mong muốn của 
Sở như thầy Quốc Tuấn (phòng gdtrh) đã nói :"Tôi cần là cần các thầy cô lập cho 
ra được một ma trận chuẩn và cụ thể, nhìn vào đó có thể thấy được nội dung của 
đề kìa".Qủa thật việc đó không hề dễ. Đề kiểm tra, đề thi phải như thế nào để phù 
hợp với từng đối tượng học sinh, phân loại được học sinh để từ đó giáo viên điều 
chỉnh phương pháp giảng dạy của mình sao cho đạt hiệu quả cao nhất. 
Nhằm nâng cao hiệu quả trong việc đổi mới KT-ĐG môn sinh học 12, tôi 
chọn đề tài “Phương pháp lập ma trận cụ thể và đề thi của dạng đề 100% trắc 
nghiệm trong giảng dạy sinh học 12”. 
II. Thực trạng trước khi thực hiện giải pháp của đề tài: 
 1). Thuận lợi: 
 Về phía giáo viên: 
 + GV thực sự yêu nghề, tâm huyết với nghề, luôn có tinh thần cầu thị . 
 + Giáo viên cốt cán được bồi dưỡng đầy đủ về các chủ trương, chính sách đổi 
mới của Bộ GD-ĐT dưới sự chỉ đạo và tổ chức thực hiện của Sở GD-ĐT Đồng 
Nai. Sau mỗi đợt tập huấn, tổ luôn trao đổi và thống nhất một cách nghiêm túc về 
nội dung, yêu cầu của Sở. 
 + Các giáo viên bước đầu đã lập được ma trận đề kiểm tra, đề thi, khắc phục 
được phần nào việc ra đề theo cảm tính trước đây. 
 + Tổ luôn họp thống nhất ý kiến trước khi ra đề cương và đề thi, cân nhắc sao 
cho đề thi, đề kiểm tra phải phù hợp với từng đối tượng học sinh, từ đó có thể 
phân loại được học sinh. 
 + Nhìn chung, giáo viên đã khắc phục được tình trạng thói quen chỉ dựa vào 
sách giáo khoa để làm căn cứ soạn bài, giảng dạy và kiểm tra, đánh giá. Vì vậy, 
việc soạn bài, giảng dạy và KT-ĐG của giáo viên đã bám sát chuẩn KT-KN, bám 
sát trọng tâm bài học, bỏ nội dung đã giảm tải theo hướng dẫn của Sở GD-ĐT 
Đồng Nai. 
 + Các giáo viên đều tích cực chuẩn bị TBDH, tự làm đồ dùng DH để triệt để 
chống “dạy chay”, chống việc dạy "đọc - chép", khai thác hồ sơ chuyên môn, 
chọn lọc tư liệu liên hệ thực tế nhằm kích thích hứng thú học tập cho HS. 
 Về phía nhà trường: 
 + BGH luôn chú trọng trong việc tổ chức các kì kiểm tra tập trung, các kì thi 
nghiêm túc và công bằng nhất, quán triệt thái độ coi thi nghiêm trúc đến tất cả 
giáo viên. 
 + BGH cũng luôn kịp thời khen ngợi các giáo viên có kết quả cao về tỉ lệ học 
sinh đạt trên 5 điểm và đạt từ 8 điểm trở lên sau các kì thi. 
 + Luôn cập nhật các thông tin về giáo dục từ Bộ và Sở giáo dục,triển khai và 
giúp đội ngũ GV cụ thể hóa công văn từ Sở giáo dục một cách kịp thời và mang 
tính đồng bộ. 
 + Cơ sở vật chất của nhà trường có một số trang thiết bị hiện đại hổ trợ cho 
việc thực thi các tiết dạy đạt hiệu quả hơn. 
 Về phía học sinh: 
 + Đa số HS có ý thức học tập. 
 + Một số học sinh tỏ ra yêu thich bộ môn sinh. 
 + Qua hai năm học lớp 10 và 11, học sinh đã làm quen với hình thức làm bài thi 
trắc nghiệm, kĩ năng làm bài thi trắc nghiệm của học sinh được cải thiện rất 
nhiều. 
 + Kĩ năng hoạt động nhóm trong viêc học tập của HS ngày càng được nâng cao. 
 2) Khó khăn: 
 Về phía giáo viên: 
 + Muốn đổi mới việc kiểm tra,đánh giá và kiểm tra,đánh giá có hiệu quả thì khi 
soan giáo án để giảng dạy,GV phải thật sự nghiêm túc,phải đầu tư công sức và 
khá nhiều thời gian để sao cho giáo án vừa bám sát chuẩn KT-KN vừa phù hợp 
với từng đối tượng học sinh và tránh nội dung đã giảm tải, đặc biệt đối với 
chương trình sinh học 12. 
 + Tiếp theo là lập ma trận đề kiểm tra và ra đề kiểm tra.Việc này phải tốn rất 
nhiều thời gian, công sức, chuyên môn vững mới cho ra được một ma trận đề và 
một đề kiểm tra đạt yêu cầu như chỉ đạo của Sở GD và Bộ GD. 
 + Một số GV còn chưa thực sự nghiêm túc trong việc coi thi, coi kiểm tra nên 
kết quả thi ít nhiều còn chưa phản ánh đúng kết quả dạy học thực tế. 
 Về phía học sinh: 
 + Vẩn còn một số ít HS chưa xác định được động cơ học tập,chưa có ý thức 
trong việc học. 
 + Việc học ở nhà của học sinh còn bị động và mang tính đối phó. 
 + Vì môn sinh thi tốt nghiệp và đại học, cao đẳng đêu là hình thức thi trắc 
nghiệm cho nên một số học sinh còn chủ quan, lơ là, chưa có thái độ học tập hợp 
lí. 
+ Một số ít HS chưa thật sự nghiêm túc trong thi cử, vẫn còn một vài học sinh vi 
phạm quy chế trong các kì thi. 
III. Nội dung đề tài: 
A.Cơ sở lí luận: 
 Đánh giá là một khâu quan trọng không thể thiếu được trong quá trình giáo 
dục. Đánh giá thường nằm ở giai đoạn cuối cùng của một giai đoạn giáo dục và sẽ 
trở thành khởi điểm của một giai đoạn giáo dục tiếp theo với yêu cầu cao hơn, 
chất lượng mới hơn trong cả một quá trình giáo dục. 
 Kiểm tra đánh giá không phải là vấn đề mới đối với GV nhưng đa số GV 
trong thực tiễn dạy học lại chưa thực sự quan tâm tới vấn đề này nên việc kiểm 
tra đánh giá còn mang tính chiếu lệ, hời hợt không kích thích học tập tích cực của 
HS. Vì vậy việc đổi mới khâu kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học là yêu 
cầu cấp thiết của việc đổi mới nội dung và phương pháp dạy học. 
 Đổi mới khâu kiểm tra đánh giá trước hết là đổi mới trong suy nghĩ của GV 
về vấn đề này. Giáo viên cần thành thạo trong việc lập ma trận đề kiểm tra, viết 
câu hỏi, viết hướng dẫn chấm và biểu điểm. Giáo viên cần vận dụng nhiều hình 
thức kiểm tra khác nhau (nói, viết) nhiều kiểu câu hỏi kiểm tra khác nhau (kiểm 
tra chủ quan, kiểm tra khách quan...) đánh giá không chỉ đơn thuần là cho điểm 
câu trả lời hay bài làm của HS thấy những sai lầm và cách sửa chữa các sai lầm 
đó, là việc thay dổi nội dung và phương pháp dạy học của GV để đạt các mục tiêu 
dạy học (đánh giá). 
 Kỹ thuật xây dựng các đề kiểm tra cần sử dụng đa dạng các loại câu hỏi 
trong đề kiểm tra, các câu hỏi biên soạn đảm bảo đúng kỹ thuật, có chất lượng là 
khâu công tác có tầm quan trọng đặc biệt vì trong thực tế, phần đông GV chưa 
được trang bị kỹ thuật này khi được đào tạo ở trường sư phạm, nhưng chưa phải 
địa phương nào, trường PT nào cũng đã giải quyết tốt. Vẫn còn một bộ phận 
không ít GV phải tự mày mò trong việc tiếp cận hình thức trắc nghiệm, dẫn đến 
chất lượng đề trắc nghiệm chưa cao, chưa phù hợp với nội dung kiểm tra và đặc 
trưng bộ môn, không ít trường hợp có tình trạng lạm dụng trắc nghiệm. 
 Trong việc tổ chức thực hiện đổi mới KT-ĐG, cần phát huy vai trò của đội 
ngũ GV giỏi có nhiều kinh nghiệm, GV cốt cán chuyên môn để hỗ trợ GV mới, 
GV tay nghề chưa cao, không để GV nào phải đơn độc. Phải coi trọng hình thức 
hội thảo, thao giảng, dự giờ thăm lớp để rút kinh nghiệm kịp thời, đánh giá hiệu 
quả từng giải pháp cụ thể trong việc đổi mới PPDH và đổi mới KT-ĐG: kinh 
nghiệm ra đề sao cho bảo đảm chất lượng, kinh nghiệm kết hợp hình thức tự luận 
với trắc nghiệm cho phù hợp với đặc trưng bộ môn. 
 Trong nhà trường, hoạt động dạy học là trung tâm để thực hiện nhiệm vụ 
chính trị được giao, thực hiện sứ mệnh “trồng người”. Hoạt động dạy học chỉ đạt 
hiệu quả cao khi tạo lập được môi trường sư phạm lành mạnh, bầu không khí thân 
thiện, phát huy ngày càng cao vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của HS. Do đó, 
phải đưa nội dung chỉ đạo đổi mới PPDH nói chung và đổi mới KT-ĐG nói riêng 
thành trọng tâm của cuộc vận động "Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, 
tự học và sáng tạo" và phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học 
sinh tích cực”. Cũng trong mối quan hệ đó, bước phát triển của cuộc vận động và 
phong trào thi đua này sẽ tạo động lực thúc đẩy quá trình đổi mới PPDH và đổi 
mới KT-ĐG đạt được mục tiêu cuối cùng là thúc đẩy nâng cao chất lượng GD 
toàn diện. 
B. Tìm hiểu nguyên nhân và hướng khắc phục: 
1) Tìm hiểu nguyên nhân của các khó khăn: 
- Vẫn còn một số giáo viên chưa thật sự nắm được các thao tác kĩ thuật 
trong việc lập ma trận đề kiểm tra, còn mang tính máy móc, mơ hồ. 
- Gv đôi lúc còn chưa thật sự đầu tư chuyên môn, thời gian, công sức trong 
việc lập ma trận đề và ra đề kiểm tra, nên việc kiểm tra, đánh giá học sinh còn 
chưa được như mong đợi. Do đó ít nhiều còn chưa phản ánh đúng thực lực của 
học sinh. 
- Việc lập được ma trận đề chung đã khó, lập ma trận cụ thể đạt chuẩn mà 
sử dụng đa dạng các loại câu