SKKN Làm tăng hứng thú cho học sinh qua hoạt động ngoại khóa trong bộ môn Sinh học

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
LÀM TĂNG HỨNG THÚ CHO HỌC 
SINH QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA 
TRONG BỘ MÔN SINH HỌC 
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
Ngành giáo dục Việt Nam đang đứng trước một vấn đề rất nan giải: Đó là việc 
ngày càng có nhiều học sinh bỏ học. Các em bỏ học với rất nhiều lý do và một 
trong những lý do đó là các em chán học, không muốn đến trường. Xuất phát từ 
tình hình này, mô hình “ Trường học thân thiện” của Bộ giáo dục đã ra đời. 
Phải gây được sự hứng thú, ham mê học hỏi, khám phá ở các em học sinh đó là yêu 
cầu cấp bách của ngành giáo dục đặt ra cho mỗi Thầy, Cô giáo. Làm sao để các em 
thấy được mỗi ngày đến trường là một ngày vui. 
Qua thực tế giảng dạy bộ môn Sinh học ở trường trung học phổ thông chúng tôi 
nhận thấy có một thực trạng là phần lớn học sinh chưa chú trọng đến việc tìm hiểu 
các kiến thức của bộ môn Sinh. Nguyên nhân có nhiều, song trước hết có lẽ vì học 
và dạy các kiến thức Sinh học là một công việc khó. Người dạy cũng như người 
học trước hết phải có niềm say mê, yêu thích khoa học, thích khám phá, tìm hiểu 
những bí ẩn của thiên nhiên... Đó là những yêu cầu khắt khe, mang tính đặc thù của 
bộ môn Sinh học. Mặt khác, xu hướng nghề nghiệp hiện nay khá rộng mở đối với 
các ngành thi của khối A với 3 môn Toán, Lí, Hóa. Chính tính thực dụng trong học 
tập khiến học sinh ngày càng thờ ơ với bộ môn Sinh học. Đặc biệt, việc giảng dạy 
các kiến thức lý thuyết trên lớp đã trở nên đơn điệu, xơ cứng, không phù hợp với 
tâm lý con người hiện đại. Điều này cũng đã ảnh hưởng không nhỏ đến hứng thú 
học tập, khả năng sáng tạo của học sinh. 
Giải quyết thực trạng trên đây, theo chúng tôi, cần phải kết hợp đổi mới phương 
pháp giảng dạy cả giờ chính khoá lẫn hoạt động ngoại khoá, mà trước hết là phải có 
một quan niệm đúng về tầm quan trọng, ý nghĩa của những hoạt động ngoại khoá 
Sinh học. 
Theo dõi quá trình đổi mới phương pháp dạy học môn Sinh học ở nhà trường phổ 
thông trong những năm gần đây, chúng tôi nhận thấy nội dung đổi mới thường tập 
trung vào giờ chính khoá, còn hình thức ngoại khóa thì ít được chú trọng triển khai. 
Phải chăng hoạt động ngoài giờ của học sinh là không quan trọng, không đóng vai 
trò trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập bộ môn? Đã đến lúc cần 
xác định lại vị trí, vai trò của hoạt động ngoại khoá, phát huy cao độ tính năng động 
sáng tạo, niềm hứng thú của học sinh qua các hoạt động ngoại khóa Sinh học. 
Đó là lý do mà tôi đã chọn đề tài này. 
II. THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ 
TÀI: 
1/ Thuận lợi: 
- Do đặc thù của bộ môn rất gần gũi với thiên nhiên, với cuộc sống nên dễ gây 
hứng thú cho học sinh với môn học nếu giáo viên có định hướng và phương pháp 
tốt. 
- Phần lớn các em rất yêu thích và rất muốn khám phá những bí ẩn của tự nhiên, 
những điều kì diệu của sự sống 
 - Kiến thức sinh học rất đa dạng,phong phú, có rất nhiều nội dung để giáo viên đưa 
vào hoạt động ngoại khóa giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và vận dụng các kiến thức 
đó vào thực tiễn 
- Công nghệ thông tin phát triển mạnh khiến các em học sinh có điều kiện tìm hiểu 
thông tin để tham gia tốt các hoạt động ngoại khóa 
- Được sự ủng hộ nhiệt tình từ Ban giám hiệu nhà trường, Ban chấp hành Đoàn 
trường, các em học sinh, và đặc biệt là sự giúp đỡ của các giáo viên trong tổ. 
2/ Khó khăn: 
- Theo sự phát triển của nền kính tế thị trường, nên rất nhiều học sinh ở bậc Trung 
học phổ thông ngay từ lớp 10 đã có những định hướng tương lai trong việc chọn 
khối thi, trường thi. Phần lớn các em chọn khối A với 3 môn Toán - Lí – Hóa với 
nhiều trường thi và nhiều cơ hội về việc làm khi ra trường, vì vậy rất nhiều môn 
học khác trong đó có môn Sinh ít được các em quan tâm 
- Trong nhà trường hiện nay, các hoạt động ngoại khóa chưa thực sự được chú 
trọng,việc tổ chức các hoạt động này phần lớn còn tùy tiện, tuỳ hứng, chưa có kế 
hoạch cụ thể, cũng chưa được đánh giá rút kinh nghiệm một cách nghiêm túc. 
- Trong chương trình của bậc học phổ thông, không quy định giờ cho hoạt động 
ngoại khoá. Ban Giám Hiệu các trường phần lớn chỉ tập trung cho giờ học chính 
khoá và quan niệm ngoại khoá chỉ là vui chơi, giải trí nên không chú trọng, ai làm 
cũng được, không làm cũng chẳng sao. 
- Chương trình chính khoá quá nặng, nhà trường cũng như giáo viên không còn 
thời gian tổ chức hoạt động ngoại khoá. 
- Tổ chức ngoại khoá cần phải có kinh phí mà nguồn kinh phí này rất hạn chế 
- Hoạt động ngoại khoá chưa có một kế hoạch, chương trình hướng dẫn chung cho 
các trường phổ thông nên không có định hướng cụ thể, các trường tự biên tự diễn. 
III. NỘI DUNG ĐỀ TÀI: 
A. Cơ sở lí luận: 
 Hứng thú trong học tập có được khi học sinh yêu thích môn học, ý thức được 
tầm quan trọng của việc học. Muốn tạo sự hứng thú cho học sinh, giáo viên cần đa 
dạng các phương pháp dạy học. Giáo viên dạy học sinh cách tự học, rèn luyện các 
kĩ năng tư duy logic và sáng tạo, kĩ năng giải quyết vấn đề, ngoài ra còn phải dạy 
học sinh cách diễn đạt bằng lời nói, kĩ năng viết, thuyết trình trước đám đông. 
 Để rèn kĩ năng thì phải dành thời gian để các em tự rèn luyện, do đó phải nghĩ ra 
phương pháp tạo điều kiện cho các em chủ động tham gia vào quá trình tìm kiếm, 
khám phá chiếm lĩnh kiến thức. Phải làm sao để các em áp dụng nguyên tắc học 
thông qua hành ở mọi nơi, mọi lúc. Phải tạo cho học sinh sự hứng thú trong học tập 
thông qua sinh hoạt ngoại khóa, tham quan thực tế thiên nhiên, qua các bài giảng 
sinh động, luôn cho các em thấy được “ học mà chơi,chơi mà học”. 
 Hứng thú sẽ nảy sinh khi các em được cùng làm việc trong một nhóm, tự mình 
tìm hiểu, nghiên cứu thiết kế một phần của bài học, tự mình thuyết trình về những 
vấn đề đã nghiên cứu, các em sẽ ý thức được vai trò làm chủ và sẽ tự tin hơn trong 
học tập. 
 Hoạt động ngoại khoá Sinh học theo quan niệm đổi mới phương pháp dạy học 
là một hình thức tự học tích cực, bổ ích và có hiệu quả, nối liền bục giảng với thực 
tiễn đời sống, mở rộng, kéo dài trường suy tưởng - thẩm định về bài học cho học 
sinh, phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học, kiểm tra lại chất 
lượng dạy học trong giờ chính khoá. Hoạt động ngoại khoá Sinh học, vì thế, vừa là 
hoạt động giáo dục, vừa là hoạt động trí tuệ. Qua hoạt động ngoại khoá Sinh học 
học sinh được phát triển cân đối về trí tuệ và đạo đức 
 Hoạt động ngoại khoá Sinh học càng cần thiết và bổ ích, thu hút nhiều học sinh 
tham gia khi được áp dụng vào quá trình dạy học những nội dung mang tính giáo 
dục cao như: bảo vệ môi trường, phòng chống HIV-AIDS, sức khỏe sinh sản trẻ vị 
thành niên vì những lí do sau: 
+Thứ nhất: Ngoại khoá Sinh học góp phần làm sáng tỏ những vấn đề mà giáo viên 
và học sinh rất khó thực hiện trong giờ chính khoá do hạn chế về điều kiện và thời 
gian giảng dạy. 
Ví dụ: Để làm rõ đặc điểm của tuổi dậy thì, biện pháp tránh thai an toàn... những 
vấn đề về tình bạn, tình yêu, tâm sinh lý tuổi dậy thì, vấn đề giới, thông tin về kế 
hoạch hoá gia đình và tránh thai, thông tin về các bộ phận thân thể, các bệnh lây 
nhiễm qua dường tình dục... là những điều mà hiện nay học sinh chưa được trang bị 
kiến thức một cách đầy đủ, khiến các em rất tò mò mong muốn được tìm hiểu. 
Những nội dung này khó có thể thực hiện được trong giờ chính khoá. 
+ Thứ hai: Ngoại khoá Sinh học cho phép người dạy khắc phục được những bất 
cập trong chương trình giữa thời gian cho phép và khối lượng kiến thức cần phải 
truyền đạt, có thể mở rộng và đào sâu những nội dung quan trọng, bổ sung những 
vấn đề chưa được đặt ra trong chương trình chính khoá. . 
+ Thứ ba: Ngoại khoá Sinh học còn tăng cường tính giáo dục, tính xã hội cho nội 
dung bài học. Qua hoạt động ngoại khoá Sinh học, học sinh có thể hiểu sâu hơn về 
ý thức của mỗi công dân trong bảo vệ môi trường, cùng chung tay trong việc phòng 
chống HIV-AIDS. 
 Thế nhưng, lâu nay trong nhà trường phổ thông, hoạt động ngoại khoá Sinh học 
được hiểu là hoạt động ngoài giờ học, là một hoạt động phụ, nằm ngoài quản lý 
chuyên môn. Việc tổ chức ngoại khoá Sinh học tuỳ thuộc vào quỹ thời gian vốn rất 
hẹp hòi, vào năng lực và nhiệt tình của người dạy và nhu cầu, hứng thú của người 
học. Sở dĩ có tình trạng như vậy vì chương trình nội khoá lâu nay chỉ chú trọng 
cung cấp kiến thức về mặt số lượng, coi nhẹ việc rèn luyện kĩ năng, tách rời lý 
thuyết với thực hành. Mọi yêu cầu mục đích của môn học coi như đã được giải 
quyết triệt để khi bài giảng trên lớp chấm dứt. Theo chúng tôi, quan niệm về hoạt 
động ngoại khoá sinh học như trên là chưa thoả đáng, chưa quan tâm đúng mức đến 
lợi ích của hoạt động này trong quá trình giảng dạy và học tập bộ môn. 
B. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài: 
1/ Tạo hứng thú cho học sinh qua hoạt động ngoại khóa: 
Tổ chức hoạt động ngoại khoá Sinh học là một công việc vừa có ý nghĩa thực tiễn 
vừa có ý nghĩa khoa học. Tuy nhiên, để tổ chức tốt hoạt động này cần phải có sự 
chuẩn bị kỹ lưỡng về khâu tổ chức và nghiên cứu kĩ về chương trình. Căn cứ vào 
 tình hình thực tế ở nhà trường phổ thông và nhu cầu học tập của bộ môn, chúng tôi 
xin đề xuất một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá Sinh học cho đối tượng 
là học sinh THPT như sau: 
Có thể tổ chức bằng hai hình thức sau: 
1.1 Tổ chức đơn giản trong giờ ra chơi hoặc sinh hoạt cuối tuần: 
1.1.1 Chuẩn bị: 
- Chuẩn bị của Giáo viên: 
 + Giới hạn nội dung cho học sinh nghiên cứu 
 + Đồng hồ bấm giây 
 + Bảng đen,phấn trắng,khăn lau bảng(để trong một túi) 
 + Những câu hỏi trắc nghiệm với nội dung ngắn gọn 
- Chuẩn bị của học sinh: 
 + Tìm hiểu các kiến thức liên quan đến nội dung mà giáo viên đã giới hạn 
 + Mỗi lớp cử 5 học sinh tham gia 
1.1.2. Hình thức tổ chức: 
Giáo viên bộ môn Sinh kết hợp với Giáo viên bộ môn khác để thực hiện 
 + Tổ chức thi theo từng khối lớp 
 + Học sinh ngồi trên những ghế nhựa giữa sân trường mà giáo viên đã xếp sẳn 
 + Mỗi câu hỏi Giáo viên đưa ra học sinh chỉ được suy nghĩ trả lời trong 10 giây 
 + Có 3