SKKN Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài mới thông qua bộ câu hỏi định hướng nhằm nâng cao kết quả dạy học chương I - Cơ chế di truyền, biến dị - Sinh học 12 (Chương trình chuẩn) tại Trường THPT BC Trần Quốc Toản - Ninh Thuận

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH CHUẨN BỊ BÀI 
MỚI THÔNG QUA BỘ CÂU HỎI ĐỊNH 
HƯỚNG NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ 
DẠY HỌC CHƯƠNGI- CƠ CHẾ DI 
TRUYỀN, BIẾN DỊ- SINH HỌC 12 
(CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN) TẠI 
TRƯỜNG THPTBC TRẦN QUỐC TOẢN- 
NINH THUẬN 
 A-PHẦN MỞ ĐẦU 
I- TÊN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM : 
“ Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài mới thông qua bộ câu hỏi định hướng 
nhằm nâng cao kết quả dạy học chươngI- Cơ chế di truyền, biến dị- Sinh học 
12 (chương trình chuẩn) tại trường THPTBC Trần Quốc Toản- Ninh Thuận”. 
 II- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: 
 Năm học 2010-2011 với chủ đề: “ Tiếp tục đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng 
giáo dục”. Thực hiện chủ trương của Bộ Giáo dục- Đào tạo: “ Mỗi giáo viên, cán bộ quản 
lý giáo dục thực hiện một đổi mới trong phương pháp dạy học và quản lý”’, Sở Giáo dục- 
Đào tạo Ninh Thuận đã có các giải pháp quyết liệt chỉ đạo công tác đổi mới phương pháp 
dạy học nâng cao chất lượng giáo dục. Toàn ngành giáo dục xác định: Nâng cao chất 
lượng là nhiệm vụ trọng tâm có tính chiến lược, là yêu cầu cấp thiết đối với mỗi giáo 
viên. 
 Mục tiêu của việc đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính tích cực , chủ 
động, sáng tạo, phát huy năng lực tự nghiên cứu, phương pháp tự học của học sinh trên cơ 
sở phù hợp đặc trưng môn học. Để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trước hết phải 
tập trung đổi mới phương pháp dạy học . 
Phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thì giáo viên 
bộ môn đóng vai trò chủ đạo hướng dẫn học sinh biết cách học sáng tạo, chủ động trong 
giờ học và qua đó học sinh tự mình tìm hiểu và khám phá tri thức mới thông qua bài học. 
Với thực tiễn giảng dạy nhiều năm môn sinh học 12 và cơ sở lý luận dạy học đã 
tiếp thu được, tôi nhận thấy : Để phát huy tính chủ động tích cực của học sinh nâng cao 
kết quả dạy học thì giáo viên bộ môn cần có sự định hướng, hướng dẫn học sinh chuẩn bị 
bài mới trước khi đến lớp, học sinh phải tích cực chủ động, chuẩn bị bài kỹ lưỡng trước 
khi đến lớp. 
Sáng kiến kinh nghiệm : “ Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài mới thông qua bộ 
câu hỏi định hướng nhằm nâng cao kết quả dạy học chươngI- Cơ chế di truyền, biến 
dị- Sinh học 12 (chương trình chuẩn) tại trường THPTBC Trần Quốc Toản- Ninh 
Thuận” là một biện pháp tôi đã thực hiện có hiệu quả giúp giáo viên và học sinh linh 
hoạt, chủ động trong các giờ học đã góp phần nâng cao kết quả dạy và học phần di 
truyền biến dị. 
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm này được trình bày theo hướng dẫn của đợt tập huấn 
phương pháp nghiên cứu sư phạm ứng dụng tại Đà Nẵng, tháng 12/2010 có một số điểm 
khác so với dàn ý hướng dẫn của Sở nên còn nhiều hạn chế, thiếu sót. 
 Rất mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy, cô giáo đồng nghiệp . 
Tôi xin chân thành cám ơn ! 
 B- PHẦN NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
I. TÓM TẮT NGHIÊN CỨU: 
I.1- Thực trạng việc dạy và học chương I- Cơ chế di truyền, biến dị – Sinh học 
lớp 12 ở trường THPT BC Trần Quốc Toản: 
+ Nội dung kiến thức: 
Chương I- Cơ chế di truyền và biến dị gồm 7 bài được phân phối trong 7 tiết lý 
thuyết và 1 tiết bài tập (từ tiết PPCT 1 đến tiết PPCT 8). Nội dung các bài học khá dài so 
với thời lượng 1 tiết học 45 phút; đa số kiến thức đi sâu vào bản chất, cơ chế của hiện 
tượng di truyền và biến dị; chương trình được xây dựng theo hướng đồng tâm, nâng cao 
và mang tính kế thừa kiến thức cơ bản đã học ở lớp 9. Vì vậy, bắt buộc học sinh phải nắm 
vững kiến thức di truyền, biến dị ở lớp 9 mới dễ dàng lĩnh hội kiến thức di truyền, biến dị 
lớp 12. 
 + Đối tượng học sinh: 
 Kết quả kiểm tra chất lượng đầu năm môn sinh học của học sinh khối 12 trường 
THPT BC Trần Quốc Toản năm học 2010-2011 rất thấp, cụ thể hai lớp 12A1 và 12A2: 
Trung bình chiếm 25,6%, yếu chiếm 72,1%, kém chiếm 2,3%. 
Hầu hết học sinh không còn nhớ và bị hỏng cơ bản kiến thức di truyền và biến dị 
đã học ở lớp 9, lớp 10. 
Đa số học sinh chưa có kỹ năng tự nghiên cứu, chưa có phương pháp tự học, tự tìm 
hiểu kiến thức. Ý thức tự chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp còn hạn chế, có thói quen ỷ 
lại, trông chờ vào sự truyền đạt một chiều từ giáo viên. 
 + Đối tượng giáo viên: 
Khi thiết kế giờ dạy, giáo viên thường dành thời gian 45 phút tập trung chuyển tải 
nội dung bài học, chưa thật sự chú trọng khâu hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài mới cho 
tiết học sau. Giáo viên thường giao nhiệm vụ chuẩn bị bài mới một cách chung chung 
theo kiểu :” Về nhà chuẩn bị bài....” nên học sinh rất khó khăn, lúng túng khi chuẩn bị bài 
học mới:“ Chuẩn bị nội dung gì? Yêu cầu nội dung thế nào?...” 
 Qua thực tế giảng dạy và chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp cùng nhóm chuyên 
môn, tôi nhận thấy: Việc dạy và học chương cơ chế di truyền, biến dị lớp 12 sẽ rất vất vả 
cho giáo viên và khó khăn học sinh nếu chỉ tập trung 45 phút vào bài mới với kiến thức 
quá “mới”, quá dàiù mà không có sự chuẩn bị trước một cách cụ thể, trọng tâm . Tình 
trạng dạy “ cháy giáo án “ là không thể tránh khỏi, kết quả dạy và học chương này không 
cao. 
I. 2- Giải pháp thay thế: 
Tôi đã tìm các biện pháp để nâng cao kết quả dạy học chương I bắt đầu từ việc 
chọn cách thức hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài mới cho tiết học sau một cách cụ thể. Tôi 
đã quyết định xây dựng và sử dụng bộ câu hỏi định hướng theo mục tiêu cần đạt của mỗi 
bài học . Nội dung bài học sau được chuyển đến cho học sinh từ tiết học trước thông qua 
bộ câu hỏi định hướng để mỗi học sinh có thời gian nghiên cứu, chuẩn bị trước ở nhà. Bộ 
câu hỏi sẽ định hướng học sinh tập trung tự ôn tập kiến thức di truyền, biến dị liên quan 
cần thiết đã học ở lớp 9 và tìm hiểu kiến thức di truyền, biến dị cần lĩnh hội ở lớp 12. Giờ 
học trên lớp, giáo viên tập trung giải đáp thắc mắc, hướng dẫn thảo luận và đúc kết lại 
những vấn đề trọng tâm nhất của bài học. 
 I.3- Xác định vấn đề nghiên cứu: 
 + Giả thuyết nghiên cứu: Việc xây dựng và sử dụng bộ câu hỏi định hướng chương 
I có giúp học sinh chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp tốt hơn không? Việc chuẩn bị bài 
mới theo bộ câu hỏi định hướng có làm tăng kết quả dạy học chương di truyền, biến dị 
không? 
+ Vấn đề nghiên cứu: Kết quả kiểm chứng cho thấy việc xây dựng và sử dụng bộ 
câu hỏi định hướng từng bài chương I đã giúp học sinh chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp 
tốt hơn và làm tăng kết quả dạy học chương di truyền biến dị – Sinh học 12 . 
II- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 
II.1- Khách thể nghiên cứu: 
Nghiên cứu được tiến hành tại Trường THPT BC Trần Quốc Toản – Ninh Thuận. 
+ Giáo viên: Bản thân tôi- Lê Thị Ngọc Bích có kinh nghiệm hơn 15 năm giảng 
dạy liên tục bộ môn sinh học lớp 12. 
+ Học sinh: Chọn hai lớp 12A1 và 12A2 do tôi phụ trách giảng dạy. Hai lớp tương 
đương về số lượng, ý thức học tập và kết quả điểm số trong đợt kiểm tra chất 
lượng đầu năm lớp 12. 
II.2- Thiết kế nghiên cứu: 
II.2.1- Mẫu đo: 
- Chọn lớp 12A1 làm lớp thực nghiệm. 
- Chọn lớp 12A2 làm lớp đối chứng. 
II.2.2- Công cụ đo: 
II.2.2.1- Công cụ đo kết quả dạy học: 
- Dùng bài kiểm tra chất lượng đầu năm gồm các kiến thức di truyền biến dị lớp 9, 
10 làm bài kiểm tra trước tác động. (Phụ lục trang 15 trang 16) 
- Dùng phép kiểm chứng T-test để kiểm chứng sự chênh lệch điểm số trung bình 
giữa hai lớp trước khi tác động. Kết quả như sau: 
Bảng 1: Kiểm chứng để xác định hai nhóm tương đương 
( Phụ lục trang 22) 
Chỉ số Thực nghiệm 12A1 Đối chứng 12A2 
TBC 4,6 4,5 
p 0,48 
Phép kiểm chứng trên có giá trị p= 0,48 >0,05, cho thấy sự chênh lệch điểm 
số trung bình của hai lớp thực nghiệm và đối chứng là không có ý nghĩa, chứng tỏ 
hai lớp tương đương nhau về chất lượng học tập. 
* Dùng bài kiểm tra 15phút cuối chương I gồm các kiến thức có trong bộ 
câu hỏi định hướng làm bài kiểm tra sau tác động. 
Dùng phép kiểm chứng T-test độc lập để kiểm chứng kết quả của tác động 
đối với hai nhóm thực nghiệm và đối chứng: 
Bảng 2: Phương án kiểm chứng đo kết quả học tập 
Nhóm Kiểm tra trước tác động Kiểm tra sau tác động 
Thực nghiệm K1TN K2TN 
Đối chứng K1ĐC K2ĐC 
II.2.2.2- Công cụ đo thái độ: 
 Dùng thang đo gồm 6 câu hỏi để đo thái độ chuẩn bị bài mới ở lớp 12A1 
sau khi sử dụng bộ câu hỏi định hướng chương I. (Phụ lục trang 19) 
* Mỗi câu hỏi gồm 4 mức độ trả lời A, B, C, D ứng với điểm số 4, 3, 2, 1 
Cách đánh giá hiệu quả tác động thông qua thang đo thái độ như sau: 
Điểm từ 21 đến 24: Tác động có hiệu quả rất cao 
Điểm từ 15 đến 20: Tác động có hiệu quả 
Điểm từ 11 đến 14: Tác động chưa có hiệu quả 
Điểm từ 06 đến 10: Tác động có hiệu quả rất kém 
* Kiểm chứng độ tin cậy của thang đo theo phương pháp chia đôi dữ liệu, 
dùng công thức tính độ tin cậy Spearman- Brown. 
III.3- Quy trình nghiên cứu: 
- Tiến hành dạy thực nghiệm vẫn tuân theo thời khóa biểu của nhà trường để đảm 
bảo tính khách quan. Thiết kế bài học, chọn lựa phương pháp dạy học ở hai lớp 
tương tự nhau. 
+ Lớp 12A1 làm lớp thực nghiệm: Thiết kế bài học dành 5 phút cuối tiết để 
hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài mới có sử dụng bộ câu hỏi định hướng 
(Phụ lục trang 10 trang 14). 
+ Lớp 12A2 làm lớp đối chứng: Trong thiết kế bài học, phần hướng dẫn 
chuẩn bị bài mới không sử dụng bộ câu hỏi định hướng. 
- Sau khi học xong chương I, tiến hành thực hiện bài kiểm tra 15 phút gồm 10 câu 
trắc nghiệm cho cả 2 lớp ( Phụ lục trang 17  trang 18 ) và điều tra lấy ý kiến 
học sinh lớp 12A1 sau khi được giáo viên hướng dẫn sử dụng bộ câu hỏi định 
hướng để chuẩn bị bài mới (Phụ lục trang 19). 
III- PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN: 
 III.1- Phân tích dữ liệu: 
+ Khảo sát kết quả trước và sau tác động ( Phụ lục trang 22) 
Bảng 3: So sánh điểm trung bình bài kiểm tra 15phút cuối chương I (sau tác động) 
 Thực nghiệm 12A1 Đối chứng 12A2 
Điểm trung bình 5,7 5,02 
Độ lệch chuẩn 1,41 1,62 
Giá trị p của T-test 0,02 
Trong phần II.2 cho thấy kết quả kiểm tra chất lượng của 2 lớp 12A1 và 12A2 
trước khi giáo viên hướng dẫn chuẩn bị bài mới thông qua bộ câu hỏi định hướng là tương 
đương nhau. 
Sau khi được giáo viên hướng dẫn chuẩn