SKKN Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài cho giờ đọc văn Lớp 10 Trung học Phổ thông

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH CHUẨN BỊ BÀI 
CHO GIỜ ĐỌC VĂN LỚP 10 TRUNG 
HỌC PHỔ THÔNG 
I. lí do chọn đề tài 
Đổi mới phương pháp dạy học là một trọng tâm của đổi mới giáo dục 
Trung học phổ thông. Luật giáo dục (Điều 28) yêu cầu: “ Phương pháp giáo dục 
phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS, phù 
hợp với đặc điểm của từng lớp, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn 
luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại 
niềm vui hứng thú, hứng thú học tập cho học sinh.” Dạy học văn nhất thiết phải 
đổi mới theo hướng “ Đặt HS vào hoạt động trung tâm của quá trình dạy học”, 
giáo viên đóng vai trò tổ chức, định hướng cho HS đọc hiểu, lĩnh hội văn bản 
văn học. Hướng HS vào hoạt dộng, tổ chức cho các em hoạt động chiếm lĩnh tác 
phẩm theo đúng đặc thù quy luật sáng tạo và cảm thụ văn học được xem là một 
trong những vấn đề cơ bản có ý nghĩa phương pháp luận trong đổi mới phương 
pháp dạy học văn hiện nay. Vấn đề đặt ra là phải xác định các phương pháp, để 
tìm ra hệ thống các hoạt động chiếm lĩnh tác phẩm văn chương trong nhà 
trường. 
Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động của HS phải được thực hiện qua 
nhiều bước, nhiều khâu khác nhau trong quy trình dạy học, trong đó bao gồm cả 
việc chuẩn bị bài trước khi đến lớp của cả giáo viên và học sinh ở tất cả các môn 
học. Với môn Văn, phát huy vai trò chủ thể của HS trong giờ học phải được xem 
như là một nguyên tắc cơ bản, phải đưa nguyên tắc ấy vào một khâu trong quá 
trình dạy học, trong giáo án của giáo viên qua từng tiết dạy. Đổi mới phương 
pháp dạy học Văn được thực hiện qua nhiều khâu, nhiều bước, nhiều thao tác. 
Không khí, chất lượng học Văn của HS trước hết phải bắt đầu từ những tiết Đọc 
văn. Muốn phát huy vai trò chủ thể - năng lực cảm thụ văn chương của HS thì 
GV phải biết khơi gợi, tổ chức, dẫn dắt HS tham gia tích cực, chủ động vào bài 
học. Muốn vậy, chính các em phải có sự chuẩn bị bài trước một cách khoa học 
qua phương pháp hướng dẫn của giáo viên. 
Sách giáo khoa 10 Ngữ văn có nhiều thay đổi, được biên soan theo hướng 
tinh giản và tích hợp. Vì thế muốn học tốt ở trên lớp, tích cực hoạt động trong 
quá trình tiếp nhận, lĩnh hội tác phẩm thì đòi hỏi HS phải thực hiện tốt khâu 
chuẩn bị bài ở nhà, và chắc chắn một điều, nếu giờ Đọc văn nào mà có sự chuẩn 
bị công phu ở cả thầy lẫn trò thì giờ học đó sẽ đạt kết quả khả quan hơn. Tuy 
nhiên, một thực trạng khá phổ biến hiện nay là nhiều GV dạy Văn chưa thực sự 
chú trọng đến khâu hướng dẫn HS chuẩn bị bài ở nhà, hoặc có thực hiện thì 
cũng mới chỉ ở hình thức tự phát, thiếu tính khoa học. Về phía HS, các em chưa 
xây dựng cho mình thói quen chuẩn bị bài kĩ trong nhận thức và hành động... 
Vì những lí do và thực tế nêu trên, tôi mạnh dạn đề xuất một số biện pháp 
Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài cho giờ đọc văn lớp 10 Trung học phổ thông, 
với mong muốn nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả môn Ngữ văn trong tình 
hình hiện nay. 
II. Cơ sở lí luận và thực tiễn. 
 1. Cơ sở lí luận. 
 1.1. Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học Văn hiện nay và việc chuẩn bị bài 
của học sinh. 
Đổi mới phương pháp dạy học là một trọng tâm của đổi mới giáo dục 
Trung học phổ thông. Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo 
quyết định số 16/2006/QĐ – BGDĐT ngày 5/5/2006 của Bộ trưởng Bộ giáo dục 
và Đào tạo đã nêu: “Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của 
học sinh, phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng HS, điều kiện của 
từng lớp học, bồi dưỡng cho HS phương pháp tự học, khả năng hợp tác, rèn 
luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại 
niềm vui hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh”. 
Có thể coi việc chuyển từ dạy học lấy giáo viên làm trung tâm của quá trình 
dạy học sang dạy học hướng vào người học, phát huy tính tích cực, tự học, sáng 
tạo của HS là quan điểm lí luận dạy học có tính định hướng chung cho việc đổi 
mới phương pháp dạy học. Nói cách khác cốt lõi của đổi mới dạy và học là 
hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống thói quen học tập thụ động. Vì 
vậy, việc hướng dẫn HS giúp các em chuẩn bị bài tốt ở nhà trở thành một yêu 
cầu thiết thực có giá trị to lớn trong tiến trình dạy học trên lớp của GV và HS, 
giúp HS chủ động, tích cực trong quá trình học tập. Việc chuẩn bị bài ở nhà là 
một nội dung nằm trong phương pháp tự học, mà tự học là phương pháp cốt lõi 
trong đỗi mới phương pháp dạy học hiện nay. Nếu rèn luyện cho người học có 
được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham 
học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi người, kết quả học tập sẽ được nhân lên 
gấp bội. 
Với môn Ngữ văn, hướng học sinh vào hoạt động, tổ chức cho HS chiếm 
lĩnh tác phẩm theo đúng quy luật sáng tạo và cảm thụ văn học được xem là một 
trong những vấn đề cơ bản có ý nghĩa phương pháp luận trong đổi mới phương 
pháp dạy học Văn hiện nay. 
 1.2. Vấn đề dạy Đọc văn với việc chuẩn bị bài của học sinh. 
Đọc văn là một phân môn trong bộ môn Ngữ văn ở Trường THPT bên cạnh 
hai phân môn khác là Làm văn và Tiếng Việt. 
Đây là phân môn quan trọng trong ba phân môn, trước đây gọi là Giảng 
văn, nay thay bằng tên gọi Đọc văn. Giờ Đọc văn là giờ mà dưới sự hướng dẫn 
tổ chức của thầy, HS đọc và tìm hiểu văn bản. 
Với tư cách là một thao tác thì đọc văn được hiểu là đọc văn bản văn học để 
tìm hiểu, phân tích, cảm nhận giá trị của nó. 
Với yêu cầu đổi mới hiện nay, HS là chủ thể tiếp nhận, tích cực sáng tạo 
trong các giờ Đọc văn. Đã qua rồi kiểu dạy đơn thuần thầy giảng – trò nghe, 
thầy đọc – trò chép, giáo viên đóng vai trò tổ chức, định hướng, điều khiển quá 
trình tiếp nhận của học sinh. Để phát huy năng lực tiếp nhận, hiệu quả giờ Đọc 
văn thì giáo viên linh hoạt sử dụng nhiều phương pháp, hình thức tổ chức dạy 
học, và vì thế chuẩn bị bài ở nhà là việc làm không thể xem nhẹ đối với người 
học văn hiện nay. Tất nhiên, việc chuẩn bị như thế nào phụ thuộc rất nhiều vào 
sự hướng dẫn của giáo viên. 
2. Cơ sở thực tiễn. 
 2.1. Về chương trình và Sách giáo khoa Ngữ văn 10 
Như tên gọi của đề tài, tôi tập trung nghiên cứu chương trình và sách giáo 
khoa Ngữ văn 10 (dành cho chương trình phân ban, cụ thể hơn đó là ban cơ bản 
và ban khoa học tự nhiên) 
Đọc văn là một phân môn nằm trong môn Ngữ văn ở trường phổ thông, bao 
gồm các dạng bài: Đọc- hiểu văn bản; Lịch sử văn học; Lí luận văn học. 
Cấu trúc của bài đọc - hiểu văn bản trong sách giáo khoa là: Tên văn bản - 
Kết quả cần đạt - tiểu dẫn - văn bản - hướng dẫn học bài - ghi nhớ - luyện tập. 
Sau mỗi văn bản bao giờ cũng có mục hướng dẫn học bài của sách giáo 
khoa . Ngữ văn. Tùy theo phạm vi nội dung, đặc điểm, tính chất của mỗi bài 
học, mỗi văn bản mà phần hướng dẫn học bài được biên soạn khác nhau. Nhìn 
chung, các câu hỏi ở mục này thường được sắp xếp theo một hệ thống với các 
mức độ khác nhau nhằm gợi ý, dẫn dắt, định hướng cho học sinh tìm hiểu văn 
bản và cách học bài. Hệ thống các câu hỏi này không những là cách thức tìm 
hiểu văn bản mà còn bao hàm phương pháp kiển tra, đánh giá người học. Người 
biên soạn sách giáo khoa sắp xếp câu hỏi hướng dẫn theo trình tự từ dễ đến khó; 
từ từng phần, chi tiết, từ những phát hiện cụ thể đến tổng hợp khái quát. Chẳng 
hạn sách giáo khoa Ngữ văn 10 hướng dẫn đọc bài cho đoạn thơ Trao duyên( 
Trích Truyện Kiều của Nguyễn Du) bằng hệ thống các câu hỏi như sau: 
1. Việc Kiều nhắc đến các kỉ niệm của tình yêu có ý nghĩa gì? 
2. Hãy tìm những từ ngữ cho thấy Kiều đã nghĩ đến cái chết. Việc tập 
trung dày đặc những từ ngữ đó có ý nghĩa gì? 
3. Kiều đối thoại với những ai? Phân tích diễn biến tâm trạng của Kiều 
qua các lời thoại trong đoạn trích. Nhận xét mối quan hệ giữa tình cảm và lí trí, 
nhân cách và thân phận của Kiều qua đoạn trích. 
Những câu hỏi hướng dẫn học bài trong sách giáo khoa Ngữ văn là những 
định hướng quan trọng để giáo viên tìm hiểu khi soạn giáo án và định hướng học 
sinh chuẩn bị bài, điều đó có nghĩa là các em bước đầu tìm hiểu tác phẩm theo 
cách hiểu của mình. Câu hỏi trong phần hướng dẫn học bài nhìn chung được sắp 
xếp theo một hệ thống lô gic và hợp lý. Tuy nhiên, ở một số bài các câu hỏi đưa 
ra có lúc yêu cầu quá cao hoặc chưa phù hợp với “tầm đón nhận” của HS vì vậy, 
trách nhiệm của GV là phải biết cách gia công lại sao cho câu hỏi phù hợp với 
đối tượng của mình. 
Như vậy SGK Ngữ văn 10 và từng phân môn nói riêng được biên soạn 
theo hướng gợi mở, hướng dẫn HS cách học và theo hướng tích hợp... đặt ra 
những vấn đề buộc GV phải chú ý đến khâu chuẩn bị bài cho HS đạt kết quả cao 
trong giờ Đọc văn trên lớp cũng như chất lượng dạy học văn nói chung. 
 2.2 Thực trạng hướng dẫn HS chuẩn bị bài của GV và việc chuẩn bị bài của 
HS cho giờ Đọc văn ở lớp 10 Trung học phổ thông Sông Ray. 
Với hình thức dự giờ, trao đổi, xem vở, giáo án, tôi đã có cái nhìn khá 
khách quan, sát thực tế về tình hình hướng dẫn HS chuẩn bị bài ở nhà của GV và 
việc chuẩn bị bài ở nhà của HS hiện nay ở Trường THPT Sông Ray. 
 Phải nói rằng cùng với việc đổi mới chương trình, SGK, trước yêu cầu 
đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, chúng ta thật sự ghi nhận sự nhiệt tình 
và tích cực của nhiều thầy cô giáo dạy văn trong việc đi tìm, đề xuất và thực 
hiện các phương pháp dạy học Văn nhằm phát huy tính tích cực chủ động của 
HS trong giờ học. Thực trạng lên lớp theo kiểu thầy giảng – trò nghe, thầy đọc – 
trò chép đã giảm đáng kể. Không khí dạy học Văn đã có sự biến đổi. Qua dự 
giờ, tìm hiểu tôi rút ra một điều là ở tiết học nào mà HS có sự chuẩn bị bài kĩ 
càng, phù hợp nội dung bài học dưới sự hướng dẫn tích cực của GV thì không 
khí giờ học đó sôi nổi: Học sinh chủ động say sưa phát biểu xây dựng bài, giáo 
viên thuyết giảng ít hơn, giờ học hiệu quả hơn. Tuy nhiên, khách quan mà nói, 
số tiết HS có sự chuẩn bị bài chu đáo với nhiều cách thức khác nhau chưa phải 
là nhiều. Hầu như chỉ tập trung nhiều hơn trong nhữn