SKKN Đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá nâng cao chất lượng bằng kiểm tra trắc nghiệm đối với bộ môn Lịch sử

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA 
ĐÁNH GIÁ NÂNG CAO CHẤT 
LƯỢNG BẰNG KIỂM TRA TRẮC 
NGHIỆM ĐỐI VỚI BỘ MÔN LỊCH SỬ 
A. Đặt vấn đề 
Đổi mới giáo dục được Đảng và Nhà nước ta khẳng định có vai trò 
quan trọng cấp thiết trong hệ thống “ Đổi mới sự nghiệp giáo dục ”, là nền 
tảng, là động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước để nước 
ta từng bước vững vàng khi hội nhập vào nền kinh tế thế giới. 
 Từ năm học 2002 - 2003 Bộ Giáo dục & Đào tạo đã thực hiện “ 
Cuộc cách mạng về giáo dục ”, đổi mới cả nội dung và phương pháp dạy 
học. Đặc biệt trong năm 2006 – 2007 Ngành giáo dục đang triển khai thực 
hiện cuộc vận động “ Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành 
tích trong giáo dục ” là lập lại kỷ cương dạy và học. Đây được coi là khâu 
đột phá của năm học 2006 – 2007 để toàn ngành giáo dục tự khẳng định đổi 
mới vì sự phát triển của đất nước, của ngành. 
Sự đổi mới về mục tiêu và nội dung dạy học đòi hỏi phải có sự đổi 
mới về phương pháp dạy học. Một trong những nội dung đổi mới về 
phương pháp dạy học là đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập 
của học sinh quan “ Phương pháp kiểm tra trắc nghiệm ” 
Trước đây, quan niệm về kiểm tra đánh giá là giáo viên giữ độc 
quyền về đánh giá, học sinh là đối tượng được đánh giá. Ngày nay, trong 
dạy học người ta coi trọng chủ thể tích cực chủ động của học sinh. Theo 
hướng phát triển đó, việc kiểm tra đánh giá không chỉ dừng lại ở yêu cầu 
tái hiện các kiến thức, rèn luyện các kỹ năng đã học mà phải khuyến khích 
tư duy năng động, sáng tạo của học sinh trước các vấn đề của đời sống gia 
đình và cộng đồng, muốn vậy phải có những phương pháp đánh giá thích 
hợp. 
Với sự thay đổi về cấu trúc nội dung và phương pháp dạy học của 
bộ môn Lịch sử hiện nay, là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi nhận 
thấy cần có sự đổi mới về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh 
cho phù hợp và hiệu quả cao hơn. Vì vậy, tôi đưa ra một số kinh nghiệm về 
“ Đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá nâng cao chất lượng bằng kiểm 
tra trắc nghiệm đối với bộ môn Lịch sử ” như thế nào để nâng cao chất 
lượng hiệu quả. 
B. Nội dung 
I. Cơ sở lý luận 
Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục đào tạo đang nổ lực đổi mới 
phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học 
sinh trong họat động học tập. Việc kiểm tra đánh giá học sinh có ý nghĩa về 
nhiều mặt, giúp học sinh tự điều chỉnh họat động học, người dạy điều chỉnh 
họat động dạy. Hệ thống đổi mới kiểm tra đánh giá đối với bộ môn Lịch sử 
rất phong phú, giáo viên có thể dùng phiếu kiểm tra, câu hỏi kiểm tra bài 
tập của học sinh và đặc biệt là dùng hình thức kiểm tra trắc nghiệm: 
1. Khái niệm 
Trắc nghiệm trong giáo dục là một phương pháp đo để thăm dò một 
số đặc điểm năng lực trí tuệ của học sinh ( Chú ý tưởng tượng, ghi nhớ 
thông minh, năng khiếu...) hoặc để kiểm tra đánh giá một số kiến thức, kỹ 
năng, kỹ xảo, thái độ của học sinh 
2. Hình thức kiểm tra trắc nghiệm có các loại câu sau: 
a. Câu “ Đúng - sai ” 
Trước một câu văn xác định ( thông thường không phải là câu hỏi), 
học sinh trả lời câu đó là đúng ( Đ) hay sai (S ) điền vào. 
b. Câu nhiều lựa chọn: 
Một số câu hỏi có nhiều ý trả lời sẵn, học sinh lựa chọn ý đúng nhất 
điền vào. 
c. Câu ghép đôi: 
Loại câu này thường hai dãy thông tin. Một dãy là những câu hỏi 
(hay câu dẫn), một dãy là những câu trả lời (hay câu lựa chọn). Học sinh 
phải tìm ra từng cặp câu trả lời tương ứng với câu hỏi 
d. Câu điền khuyết: 
Câu dẫn để một vài chỗ trống. Học sinh điền vào chỗ trống những 
từ thích hợp. 
e. Trắc nghiệm thái độ, hành vi: 
Để thăm dò hoặc đánh giá thái độ hành vi của học sinh về một lĩnh 
vực nào đó, người ta dùng thang xếp hạng hoặc bậc thứ tự. Số hạng bậc 
nhiều hay ít tùy từng vấn đề và tuỳ yêu cầu. 
3. Tác dụng của phương pháp trắc nghiệm 
* Phương pháp kiểm tra trắc nghiệm có những ưu điểm: 
Trắc nghiệm trong một thời gian ngắn kiểm tra được nhiều kiến 
thức cụ thể, đi vào những khía cạnh khác nhau của một kiến thức nên có 
thể chống lại khuynh hướng “ học tủ ” chỉ lo tập trung vào một kiến thức 
trọng tâm. Nếu trong một tiết kiểm tra cổ truyền chỉ nêu được một số câu 
hỏi trả lời viết thì với loại trắc nghiệm nhiều lựa chọn có thể nêu được 
nhiều câu hỏi. Số câu càng nhiều (trong phạm vi thích hợp) thì càng tăng 
thêm độ tin cậy trong đánh giá học sinh qua bài kiểm tra. 
Trắc nghiệm đảm bảo tính khách quan, tốn ít thời gian thực hiện, 
đặc biệt là khâu chấm bài. 
Trắc nghiệm gây được hứng thú và tính tích cực của học sinh, việc 
chấm bài nhanh giúp học sinh có thể sớm biết kết quả là bài của mình để tự 
đánh giá và đánh giá bài của nhau. 
Với sự phát triển của thời đại, máy vi tính trong trường học nhiều 
và sự phát triển phần mềm trong dạy học, kiểm tra trắc nghiệm được giáo 
viên sử dụng rộng rãi trong kiểm tra đánh giá học sinh đối với bộ môn Lịch 
sử. 
* Bên cạnh những ưu điểm lớn đó thì trắc nghiệm cũng có một số 
nhược điểm lưu ý khi sử dụng: 
Trắc nghiệm “đúng, sai” có thể gây ra những biểu tượng sai lầm bất 
lợi cho đầu óc trẻ, nên hạn chế việc đưa ra những câu dẫn chứa đựng 
những sai lầm 
Trắc nghiệm nhiều lựa chọn có thể có trường hợp học sinh lựa chọn 
đúng một cách ngẫu nhiên, chưa có nhận định rõ ràng nhưng cứ đánh chọn 
một câu. 
Trắc nghiệm chỉ rèn trí nhớ máy móc, không phát triển tư duy. Tuy 
nhiên, nếu người soạn trắc nghiệm có trình độ chuyên môn cao và kinh 
nghiệm sư phạm phong phú thì các bài trắc nghiệm sẽ đòi hỏi phải tư duy, 
phân tích so sánh, cụ thể hoá, trừu tượng hoá. 
Ngày nay với sự phát triển của các phương tiện kỹ thuật, trắc 
nghiệm đang được sử dụng ngày càng phổ biến, mở rộng phạm vi tác dụng 
bằng những loại hình thích hợp. 
II. Cơ sở thực tiễn 
ở nước ta trong thập kỷ 70 của thế kỷ XX đã có những công trình 
vận dụng trắc nghiệm và kiểm tra kiến thức. Vào những năm 90 của thế kỷ 
XX theo hướng đổi mới việc kiểm tra đánh giá, Bộ Giáo dục & Đào tạo đã 
đưa ra phương pháp trắc nghiệm vào trong các trường Đại học. 
Trong những năm gần đây, bộ môn Lịch sử đã đổi mới nhiều trong 
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. Phát huy tối đa ưu điểm của 
phương pháp kiểm tra trắc nghiệm, năm học 2005 - 2006 Bộ Giáo dục & 
Đào tạo đã quyết định đưa phương pháp kiểm tra trắc nghiệm vào kỳ thi đại 
học cho môn Ngoại ngữ và những năm học sau sẽ áp dụng cho những môn 
còn lại. Như vậy để học sinh không bỡ ngỡ ở kỳ thi Đại học thì ngay từ bậc 
THCS học sinh phải làm quen với phương pháp kiểm tra trắc nghiệm. Do 
vậy từ năm học 2002 – 2003 cùng với việc thay đổi sách giáo khoa và 
phương pháp dạy học, Bộ Giáo dục & Đào tạo áp dụng phương pháp kiểm 
tra trắc nghiệm đối với các lớp 6, 7, 8, 9. 
Qua những năm học theo sách giáo khoa mới, Phòng Giáo dục& 
Đào tạo Lệ Thủy đã sử dụng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm cho một số 
môn còn lại. Bản thân tôi nhận thấy bộ môn Lịch sử rất phù hợp với 
phương pháp kiểm tra trắc nghiệm. Trong thực tế giảng dạy ở trường Trung 
học cơ sở Dương Thủy, tôi đã áp dụng việc đổi mới kiểm tra, đánh giá học 
sinh bằng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm đối với bài kiểm tra miệng, 15 
phút, 1 tiết, bài kiểm tra học kỳ. 
* Số liệu điều tra: 
a. Chọn hình thức kiểm tra: 
ở trường THCS Dương Thủy, việc giảng dạy môn Lịch sử được 
phân ở 4 giáo viên đảm nhiệm. Các giáo viên đều áp dụng phương pháp là 
kiểm tra trắc nghiệm trong đánh giá kết quả học tập của học sinh theo 
những phương pháp sau: 
+ Kiểm tra theo phương pháp truyền thống 
+ Kiểm tra 40% là trắc nghiệm kiến thức, 60% là tự luận 
Qua thăm dò điều tra học sinh về việc lựa chọn hình thức kiểm tra 
đánh giá kết quả học tập đã đem lại kết quả như sau: 
+ Chọn hình thức kiểm tra theo phương pháp truyền thống: 0% 
+ Kiểm tra 40% là trắc nghiệm kiến thức, 60% là tự luận: 100% 
b. Kết quả kiểm tra chất lượng bộ môn Lịch sử theo phương 
pháp truyền thống năm 2000 – 2001 
Lớp 
Sĩ 
số 
Chất lượng 
Giỏi Khá TB Yếu Kém 
SL % SL % SL % SL % SL % 
7A 38 9 23.7 7 18.4 14 36.8 8 21.1 0 0 
7B 36 8 22.2 8 22.2 13 36.1 7 19.5 0 0 
Cộng 74 17 22.9 15 20.3 27 36.5 15 20.3 0 0 
Qua bảng số liệu ta dễ nhận thấy đối tượng học sinh yếu, trung bình 
còn rất cao (56,8%), kỹ năng tự luận của đối tượng này yếu, kiến thức chưa 
chính xác, sự suy luận hạn chế dẫn đến kết quả học tập bộ môn thấp. Vì 
thực tế ấy, bản thân tôi thấy cần phải đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học 
tập của học sinh bằng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm đối với bộ môn 
Lịch sử. Qua trắc nghiệm kết quả, học sinh dễ dàng nhận ra và đặc biệt sẽ 
tác động tích cực đến đối tượng học sinh yếu, trung bình về môn Lịch sử. 
Ta có thể nhận thấy rằng, xu thế kiểm tra trắc nghiệm đã được học 
sinh lựa chọn và nó hoàn toàn phù hợp với sự thay đổi của sách giáo khoa 
và phương pháp giảng dạy mới. Vấn đề đặt ra là cần phải có những biện 
pháp, giải pháp để tiến hành phương pháp kiểm tra trắc nghiệm như thế nào 
để nâng cao hiệu quả đối với bộ môn Lịch sử. 
III. Giải pháp 
Để tiến hành đổi mới về kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học 
sinh về môn Lịch sử tại trường THCS Dương Thủy, tôi đưa ra những giải 
pháp quan trọng như sau: 
1. Xác định mục đích của bài: 
Nội dung hình thức một bài trắc nghiệm phụ thuộc vào mục đích sử 
dụng nó. Giáo viên có thể soạn bài theo mục đích khác nhau: 
- Thăm dò khả năng, năng lực riêng biệt của các học sinh trong 
nhóm 
- Xác định những mặt mạnh, yếu trong một nhóm học sinh ở một 
lĩnh vực học tập nhất định. 
- Đánh giá mức đội kiến thức, kỹ năng, thái độ học sinh đạt được, 
trong một phần xác định của chương trình học tập (kiến thức và thái độ) 
2. Xác định cấu trúc, nội dung của bài 
Nếu có sẵn những bài trắc nghiệm để lựa chọn giáo viên có thể căn 
cứ vào mục đích đã xác định để chọn bài cho phù hợp. Nếu giáo viên tự 
xây dựng bài thì cần phác thảo cấu tạo nội dung bằng cách dự kiến số 
lượng loại hình câu, phân phối cho từng chủ đề kiến thức cho nội dung bài 
r