SKKN Áp dụng phương pháp dạy học theo hướng tích cực lấy học sinh làm trung tâm môn Ngữ Văn

Sáng kiến kinh nghiệm 
ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP 
DẠY HỌC THEO HƯỚNG 
TÍCH CỰC LẤY HỌC SINH 
LÀM TRUNG TÂM - MÔN 
NGỮ VĂN 
A, ĐẶT VẤN ĐỀ. 
 Dạy văn trong nhà trường phổ thông đang là một thử thách lớn với 
giáo viên hiện nay. Dạy như thế nào cho hay, cho hiệu quả cao, tạo sự 
hứng thú, say mê cho học sinh quả thực là cả một vấn đề lớn. Có nhiều 
nguyên nhân dẫn tới việc học sinh không thích học văn như: 
 + Môn văn là môn khó học. 
 + Nghề nghiệp cho môn văn không phong phú 
 + Giáo viên dạy không hay không cuốn hút. 
 + Chưa có những phương pháp thích hợp kích thích sự say mê học, 
sáng tạo, cảm thụ văn học của học sinh. 
Trong sáng kiến kinh nghiệm nhỏ này tôi chỉ đưa ra hướng áp dụng 
phương pháp dạy học theo hướng tích cực lấy học sinh làm trung 
tâm ở môn Ngữ Văn nhằm mục đích nâng cao hiệu quả dạy và học văn 
trong trường phổ thông. 
B/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. 
 1- Trong trường THPT học sinh thường có những quan niệm rất sai 
lệch trong việc học môn văn. Có những học sinh cho rằng môn văn là 
môn học thuộc chỉ cần học những gì thầy cô giáo cho ghi trên lớp là đạt 
yêu cầu. Khi là bài kiểm tra chỉ cần tái hiện lại y hệt những kiến thức 
đó là đạt yêu cầu. Hoặc học văn chỉ cần chăm chú ghi chép là được chứ 
không cần tư duy sáng tạo. Đó là những quan niệm sai, lệch lạc. Học 
văn không phải chỉ thụ động đọc chép mà là cả một quá trình cảm thụ 
nghệ thuật đầy sáng tạo. 
 2- Việc học sinh không thích thú với môn văn cũng có nhiều lí do như 
đã nêu ở trên tuy nhiên có một nguyên nhân khá quan trọng đó là: Thầy 
cô giáo chưa thực sự tạo ra sự cuốn hút học sinh bằng bài giảng của 
 mình mà điều quan trọng nhất là có những phương pháp thích hợp 
trong một bài giảng văn. 
 3- Với đề tài này, người viết muốn đưa ra một vài phương pháp tích 
cực lấy học sinh làm trung tâm qua một số bài học cụ thể trong chương 
trình ngữ Văn 10. 
C/ PHẠM VI ĐỀ TÀI. 
 Với đề tài này người viết nghiên cứu trong diện hẹp qua một số bài 
học cụ thể trong chương trình ngữ Văn 10 nâng cao: " Truyện An 
Dương Vương và Mị Châu Trọng Thuỷ" và " Thái Sư Trần Thủ Độ" ( 
trích " Đại Việt sử kí toàn thư - Ngô Sĩ Liên). 
D/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 
 1- Từ việc tìm hiểu đặc điểm chung về một vài phương pháp dạy học 
tích cực lấy học sinh làm trung tâm, giáo viên áp dụng cụ thể vào một 
số tiết học cụ thể trong chương trình ngữ Văn 10 nâng cao. 
 2- Từ đó áp dụng cụ thể vào một số bài như " Truyện An Dương 
Vương và Mị Châu Trọng Thuỷ" và " Thái Sư Trần Thủ Độ" ( trích " 
Đại Việt sử kí toàn thư - Ngô Sĩ Liên) trong chương trình ngữ Văn 10 
nâng cao. 
E/ CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI: Gồm 3 phần. 
 - Phần I: Giới thiệu chung. 
 - Phần II: (Trọng tâm) gồm 3 chương. 
 + Chương I : Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. 
 + Chương II: Áp dụng một vài phương pháp dạy học tích cực trong 
giờ đọc hiểu văn bản văn học, thực nghiệm trong một số tác phẩm. 
 + Chương III: Trắc nghiệm kiểm chứng đề tài 
 - Phần III: Kết luận. 
PHẦN NỘI DUNG 
CHƯƠNG I: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. 
1, Định nghĩa chung về phương pháp. 
- Phương pháp : Theo tiếng Hilạp là " Mê tốt" có nghĩa là con đường, 
cách thức, phương tiện để đạt tới mục đích nhất định, để giải quyết 
những nhiệm vụ nhất định.( phương pháp ở đây gắn liền với việc làm) ( 
theo Phương pháp dạy học văn ) 
- Hêghen thì định nghĩa: Phương pháp là ý thức về hình thức của tự sự 
vận động bên trong của nội dung, nội dung nào phương pháp ấy( 
phương pháp gắn liền với đối tượng) ( theo Hêghen bàn về văn học 
nghệ thuật). 
2, Phương pháp dạy học. 
Theo giáo sư Nguyễn Ngọc Khoa thì: phương pháp dạy học là cách 
thức làm việc của thầy và trò trong sự phối hợp thống nhất và dưới sự 
chỉ đạo của thầy nhằm làm cho trò tự giác tích cực tự học nhằm đạt tới 
mục đích dạy học. 
 3, Một số phương pháp dạy học trong nhà trường. 
 Có rất nhiều phương pháp dạy học được sử dụng trong quá trình lên 
lớp như: Thuyết trình, giảng giải, phát vấn, nêu vấn đề, chia nhóm 
trao đổi thảo luận, giảng bình, phân tích, so sánh......trong các phương 
pháp trên cần sử dụng một cách linh hoạt, phù hợp trong từng bài dạy 
cụ thể cũng như từng đối tượng học sinh cụ thể. 
Trong các phương pháp nêu trên tôi chỉ đề cập đến hai phương pháp 
mà theo tôi là những phương pháp dạy học tích cực phát huy được tính 
chủ động sáng tạo của học sinh trong quá trình tiếp nhận tác phẩm văn 
 chương, tạo hứng thú trong quá trình học văn, thể hiện hết được những 
nội dung của chương trình sách giáo khoa lớp 10 theo chương trình đổi 
mới. Đó là phương pháp: Dạy học nêu vấn đề lấy học sinh làm trung 
tâm, dạy học ,chia nhóm trong quá trình khai thác khám phá tác 
phẩm. 
a, Phương pháp dạy học nêu vấn đề lấy học sinh làm trung tâm. 
Bản chất của phương pháp này là phát huy khả năng cao nhất vốn có 
cho học sinh để học sinh tự tiếp nhận tri thức, khám phá tri thức và 
chuyển tri thức từ bên ngoài vào cho học sinh. Dạy học tích cực hướng 
vào trí thông minh của học sinh làm cho học sinh năng động sáng tạo. 
Theo nguyên Bộ Trưởng Bộ GD - ĐT Trần Hồng Quân thì " Phương 
pháp dạy học phải hướng vào việc khơi dậy, rèn luyện và phát triển 
khả năng nghĩ và làm việc một cách linh động tự chủ sáng tạo của học 
sinh ngay trong lao động học tập ở nhà trường. Người học giữu vai trò 
chủ động tích cực trong quá trình học tập không thụ động như phương 
pháp đọc chép cổ truyền" 
Các bước tiến hành của phương pháp dạy học này cơ bản gồm: 
- Tạo ra những vấn đề khó khăn bế tắc để buộc học sinh phải suy nghĩ 
tìm cách vượt qua thực hiện nhiệm vụ nhận thức. 
- Tạo ra vấn đề bằng nhiều phương pháp như: phương pháp lựa chọn, 
tạo nghịch lí, nêu giả định... 
- Đánh giá của thầy giáo sau quá trình trả lời của học sinh. 
 Muốn thực hiện tốt phương pháp này trong quá trình đọc hiểu văn bản 
văn học thì trước hết cần có những sự chuẩn bị cần thiết như: 
+ Giáo viên phải có sự chuẩn bị một hệ thống câu hỏi theo hướng gợi 
mở có ý thức trong việc lấy học sinh làm trung tâm. 
+ Cuốn hút học sinh bằng những câu hỏi có tính phát hiện. 
 + Khuyến khích bằng điểm số cho học sinh điểm cao nếu học sinh có 
những câu trả lời hay có tính phát hiện. 
+ Cho học sinh có thói quen nhận xét câu trả lời của bạn mình có bổ 
sung và đưa ra các ý kiến cũng như các cách hiểu vấn đề khác nhau. 
b, Phương pháp dạy học chia nhóm trong quá trình khai thác khám 
phá tác phẩm. 
 Chia nhóm không phải là một phương pháp dạy học mới. Nhưng 
trong quá trình dạy văn trong nhà trường phổ thông do nhiều lí do cho 
nên phương pháp này không được áp dụng hoặc có áp dụng nhưng 
không chú ý thực sự đến hiệu quả của phương pháp mà chỉ xem là một 
cách để người dự đánh giá là có sử dụng phương pháp đa dạng trong 
quá trình giảng dạy. Cho nên việc áp dụng phương pháp này không có 
hiệu quả. 
Vậy nên áp dụng phương pháp này như thế nào? Cần sự chuẩn bị ra 
sao? Có sự hỗ trợ gì của các phương tiện dạy học? 
- Thứ nhất giáo viên phải tổ chức lớp học thành những nhóm học tập, 
có thể hai bàn thành một nhóm trong đó có cử nhóm trưởng và các 
thành viên. 
- Có những phiếu học tập theo nội dung học tập của từng tiết học. 
- Giao cho các nhóm thực hiện những nội dung giống hoặc khác nhau 
trong từng bài học cụ thể. 
Các bước thực hiện: 
- Giao nội dung cho từng nhóm và yêu cầu thực hiện. 
- Gọi từng nhóm trình bày nội dung sau một thời gian nhất định bằng 
nhiều hình thức khác nhau như: Trình bày tại chỗ, trình bày trên bảng, 
tốt nhất là trình bày bằng máy hắt qua máy chiếu đa năng. 
- Yêu cầu các nhóm khác nhận xét và bổ sung nội dung trả lời. 
 - Giáo viên nhận xét, thẩm định tính chuẩn xác. 
- Cho điểm từng nhóm: có thể cho 2 học sinh điểm trong một nhóm. 
Chú ý: Phương tiện phục vụ để thực hiện tốt phương pháp trên bao 
gồm: Máy chiếu đa năng, máy hắt, băng đĩa hình, tờ thảo luận,.......... 
Chương II: Áp dụng một vài phương pháp dạy học tích 
cực trong giờ đọc hiểu văn bản văn học, thực nghiệm trong 
một số tác phẩm. 
1, Phương pháp chia nhóm thảo luận. 
a, Trong tác phẩm " An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thuỷ" 
- Đây là một tác phẩm thuộc thể loại truyền thuyết cho nên trong quá 
trình tìm hiểu văn bản cần bám sát vào những đặc trưng của thể loại 
truyền thuyết. 
- Trong văn bản này giáo viên cần có nhiều phương pháp để giúp học 
sinh khám phá tác phẩm. Đối với chia nhóm thảo luận thì cần lựa chọn 
những thời điểm thích hợp để áp dụng: Cụ thể. 
+ Ví dụ giáo viên có thể đưa ra những câu hỏi như: Tại sao An Dương 
Vương xây mãi mà không xong thành? Đánh giá về nhân vật này như 
thế nào? Hoặc em có bàn luận gì về chi tiết Ngọc trai giếng nước? Qua 
chi tiết này nhân dân ta muốn nói lên điều gì? 
+ Hoặc trong bi kịch tình yêu của Mị Châu và Trọng Thuỷ giáo viên có 
thể đưa ra vấn đề thảo luận theo nhóm như: Phân tích từng hành động 
của nhân vật Mị Châu và Trọng Thuỷ? Qua đó em có đánh giá gì về 
từng nhân vật? 
- Học sinh sẽ thảo luận và đưa ra những cách hiểu về vấn đề và trình 
bày nội dung mà nhóm mình thảo luận. Trong tác phẩm này chỉ nên 
chọn một vấn đề để thực hiện phương pháp này. 
 b, Trong tác phẩm " Thái Sư Trần Thủ Độ" 
- Đây là một tác phẩm phẩm bình nhân vật lịch sử có dụng ý khen của 
sử gia, người viết sử đã chọn lọc những chi tiết sự việc tiêu biểu trong 
cuộc đời của nhân vật để khen và qua đó tỏ rõ tài năng cũng như nhân 
cách của mình. Trong tác phẩm có bốn chi tiết, sự việc liên quan đến 
Trần Thủ Độ, giáo viên có thể chọn một trong bốn chi tiết trong tác 
phẩm để thực hiện thao tác chia nhóm: Chi tiết Thủ Độ đối xử với 
người hặc tội mình, đối với người quân hiệu giữ thềm cấm, đối với kẻ 
cậy nhờ xin chức câu đương, đối với việc đưa anh trai vào làm tướng 
trong triều. Nếu giáo viên chọn sự việc Trần Thủ Độ xử lí với kẻ xin 
chức câu đương thì có thể đặt câu hỏi cho các nhóm như: 
+ Nêu và phân tích những hành động của Trần Thủ Độ trong sự việc 
đó? Từ đó có nhận xét gì về con người ông? Sự thành công của sử gia 
trong việc chọn chi tiết này để ca ngợi T