Sáng kiến kinh nghiệm Tìm hiểu tác phẩm văn học nước ngoài trong chương trình Ngữ Văn 11

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
TÌM HIỂU TÁC PHẨM VĂN HỌC 
NƯỚC NGOÀI TRONG 
CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 11 
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
Trong nhà trường phổ thông hiện nay môn Ngữ văn luôn luôn đóng vai trò là 
một trong những bộ môn chính. Hơn thế nữa, với đặc thù của môn học bồi 
dưỡng năng lực cảm nhận, đọc hiểu các văn bản thông dụng, năng lực viết một 
số đoạn văn, bài văn cụ thể. Đồng thời, cung cấp hệ thống tri thức về văn học 
dân tộc và văn học thế giới. Học sinh luốn tiếp xúc trước hết với văn bản và 
chính vì thế mà định hướng phương pháp đọc hiếu là vô cùng cần thiết. Chương 
trình sách giáo viên ở trung học phổ thông những năm gần đây có nhiều đổi mới 
trong đó có môn Ngữ Văn. Giáo viên dạy văn đứng trước những thay đổi, khi 
dạy các tác phẩm văn học nước ngoài. Hơn nữa, tình hình nghiên cứu giảng dạy 
văn học ở nước ta và trên thế giới trong những năm vừa qua có nhiều đổi mới. 
Hướng tiếp cận tác phẩm có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, vấn đề này không chỉ 
đặt ra đối với riêng phần văn học nước ngoài. 
Chương trình Ngữ Văn11 với những tác phẩm tiêu biểu: Truyện ngắn “ Người 
trong bao”- Sê Khốp.Như vậy, khi xét nội dung của tác phẩm cần tìm hiểu một 
cách tương đối kĩ về những kinh nghiệm văn hoá lịch sử, phát hiện được những 
mối tương đồng tạo điều kiện cho học sinh chiếm lĩnh tác phẩm. Từ trước đến 
nay trong nhà trường việc dạy văn học nước ngoài áp dụng qui trình và phương 
pháp như dạy văn học Việt Nam. Trong khi đó, về phương diện lí luận chúng ta 
coi tính dân tộc như một thuộc tính. Việc đọc hiểu khám phá, để hiểu đúng văn 
bản chính là một yêu cầu quan trọng trong quá trình giảng dạy phần văn học 
nước ngoài nói chung và các tác phẩm văn xuôi nước ngoài sách giáo khoa ngữ 
văn 11 nói riêng trong chương trình Ngữ Văn 11. Từ những lí do như trên và 
nhằm đáp ứng yêu cầu của việc dạy và học phần văn học nước ngoài trong 
chương trình Ngữ văn 11 được tốt hơn. Vì những lí do trên tôi mạnh dạn lựa 
chọn đề tài: 
“ Tìm hiểu tác phẩm văn học nước ngoài trong chương trình Ngữ văn 11” 
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI: 
1. Cơ sở lý luận: 
Dạy và học văn học nước ngoài ở trường trung học phổ thông hiện nay là 
để cung cấp thêm kiến thức hiểu biết cho học sinh hiểu thêm về những quốc gia 
trên thế giới thông qua những bài dạy cụ thể. Để cho học sinh hiểu về văn hoá 
đất nước và con người các dân tộc có quan hệ với nước ta. 
Nước Việt Nam ta từng chịu ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc, sau đó là 
nền văn hoá Anh, Pháp, Nga 
Có thể nói đấy là một mâu thuẫn. Ngôn ngữ mỗi dân tộc lại có những sắc 
thái riêng biệt, tạo nên mối quan hệ muôn hình muôn vẻ giữa lớp vỏ từ ngữ và 
nội dung biểu đạt. Dạy Ngữ Văn là cung cấp kiến thức về ngôn từ, nội dung tác 
phẩm và tâm hồn tác giả được biểu hiện qua hệ thống ngôn từ. Trang bị cho học 
sinh kiến thức về văn học nước ngoài. 
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài: 
2.1. Nội dung: 
Tìm hiểu tác phẩm “Người trong bao” – A.P.Sê-Khốp 
2.1.1. Thể loại: 
Truyện ngắn 
2.1.2. Cốt truyện: 
Truyện ngắn phản ánh đời sống trong tính khách quan của nó, qua con 
người, hành vi, sự kiện được miêu tả bởi người kể chuyện. Thông qua câu 
chuyện đời thường tác giả khái quát lên bối cảnh xã hội. Truyện ngắn thường có 
cốt truyện, tình huống truyện, hệ thống nhân vật, ngôn ngữ nhân vật 
Ở đây cốt truyện với một chuỗi các tình tiết, sự kiện, biến cố xảy ra liên tiếp tạo 
nên sự vận động của hiện thực được phản ánh, góp phần khắc họa rõ nét tính 
cách, số phận các nhân vật thông qua câu chuyện đời thường khái quát lên bối 
cảnh xã hội. 
Cốt truyện là yếu tố dễ thấy và cũng dễ làm cho bài giảng trở nên sinh 
động. Truyện kể về một giáo viên dạy tiếng Hi Lạp cổ nổi tiếng về lối sống 
trong bao. Mọi vật dụng của hắn để trong bao. Hắn luôn có khát vọng thu mình 
trong bao. Cuộc sống hiện tại làm hắn khó chịu sợ hãi. Khi đến nhà đồng nghiệp 
chơi hắn ngồi yên không nói năng gì. Lối sống đó đã ảnh hưởng nặng nề đến 
tinh thần hoạt động của các giáo viên và người dân thành phố, khi hắn đang sống 
cũng như khi hắn đã chết. Điều đó khiến bác sĩ I-van I va nứt suy nghĩ và đi đến 
kêt luận “ Không thể sống mãi như thế được” 
- Giọng điệu điềm tĩnh, chậm rãi, thể hiện qua giọng văn mỉa mai, toát lên 
cái nhìn nhân đạo, lạc quan của nhà văn về cuộc đời. Tính chất mỉa mai trong lời 
văn của Sê-Khốp không quá nặng nề. Nó thiên về hài hước, giễu cợt. Điều đó 
chứng tỏ Sê-Khốp rất ưu ái con người, cuộc đời. Ông phê phán nhẹ nhàng những 
thói hư tật xấu, cốt để họ ý thức rõ để từ bỏ chúng. Với Bê-li-cốp cũng vậy. 
Hành động thu mình trong bao của hắn kì quái. Người đọc chỉ cần dõi theo tác 
phẩm trong sách giáo khoa là đã bật cười. Biện pháp gây cười ở đây được đặt 
trên sự trùng điệp và tăng cấp. Từ vật dụng nhỏ nhất cho tới mọi hành vi, suy 
nghĩ . Bê-li-cốp lúc nào cũng ở trong bao. 
- Tiếng cười của Sê-Khốp được thể hiện trong văn bản là tiếng cười đa cực. 
Có lúc tiếng cười ấy là tiếng cười trào phúng, có lúc là tiếng cười mỉa mai, 
nhưng dẫu ở sắc độ nào thì tiếng cười của Sê-Khốp cũng hàm chứa trong đó sự 
chua xót. Đây chính là yếu tố quan trọng tạo nên chất nhân văn trong sáng tạo 
nghệ thuật của ông.Truyện ngắn Người trong bao của A.P.Sê-Khốp ra đời trong 
bối cảnh xã hội Nga đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế nặng nề cuối 
thế kỉ XIX đẻ ra lắm kiểu người kì quái. 
- Lối sống này đã hạ thấp giá trị nhân phẩm của con người, biến con người 
thành một nô lệ tự nguyện, chỉ răm rắp phục tùng mà không hề biết phân biệt 
đúng - sai, thật - giả, tạo ra một cơ chế sống giả tạo, máy móc, rập khuôn. Nhà 
văn cho rằng “không thể sống như thế mãi được”. Ông phủ nhận xã hội đương 
thời và nhiệt tình cổ vũ cho một xã hội mới tốt đẹp hơn. 
Truyện ngắn “Người trong bao” của A.P.Sê-Khốp có dáng vẻ độc đáo 
riêng. Đó là hình thức nhỏ, nhưng chứa đựng nội dung lớn sâu sắc, có sức gợi 
lớn. Trong đoạn trích, nhân vật chủ yếu (được tái hiện ở góc nhìn của người kể 
chuyện, của tác giả và người nghe chuyện) là Bê-li-cốp. 
Trong việc khắc họa chân dung nhân vật Sê-Khốp thường chú ý đến nhân 
vật Bêlicốp từ chân dung thói quen sinh sinh hoạt, tính cách lối sống 
Về mặt nghệ thuật, tác phẩm đã rất thành công ở nghệ thuật xây dựng biểu 
tượng và nhân vật điển hình, cùng với ngôn ngữ, giọng kể chuyện chậm rãi, 
châm biếm, mỉa mai. Tất cả đều góp phần xây dựng được bức chân dung nhân 
vật Bê licốp.Ngoài ra, tác giả lên án phê phán lối sống thu mình trong bao, cuộc 
sống tù hãm ngăn chặn tự do dân chủ của nhân dân Nga cuối thế kỉ XIX. 
2.1.3. Bối cảnh lịch sử: 
Từ những cốt truyện rất giản dị, tác phẩm của Sê Khốp thường đặt ra nhiều 
vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân bản sâu xa.Tác phẩm Người trong 
bao, ra đời trong bối cảnh lịch sử của nước Nga đang ngạt thở trong bầu không 
khí chuyên chế nặng nề cuối thế kỉ XIX. Môi trường xã hội ấy đẻ ra lắm kiểu 
người kì quái. 
 Tác phẩm “Người trong bao” nhân vật Bê li cốp là một phát hiện nghệ 
thuật độc đáo, đặc sắc của nhà văn. Câu chuyện cười ra nước mắt về cuộc đời 
của một con người mắc chứng bệnh sợ hãi, sống, chết đều thảm hạikhông chỉ 
phán ánh thực trạng xã hội mà còn có ý nghĩa triết lí sâu sắc. Nguyễn Tuân từng 
ca ngợi: “Truyện Bê licốp là một áng văn đả kích lên đến tuyệt đỉnh: hình thù, 
tên họ nhân vật đã thành một cái sự, đã thành một hình dung từ ngày nay vẫn 
còn tác dụng lớn”.Tác phẩm “Người trong bao” ( 1898), truyện ngắn nổi tiếng 
của Sê Khốp, được sáng tác trong thời gian nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-
an-ta, trên bán đảo Crưm, biển đen. Thời đó, xã hội Nga đang ngạt thở trong bầu 
không khí chuyên chế nặng nề cuối thế kỉ XIX. Môi trường xã hội đó đẻ ra lắm 
kiểu người kì quái – người trong bao. 
2.2. Biện pháp thực hiện 
2.2.1. Tìm hiểu chung : (Cuộc đời, sự nghiệp, nội dung tác phẩm) 
2.2.2. Tìm hiểu một số nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa văn bản 
2.2.2.1. Tìm hiểu hình tượng nhân vật Bê-li-cốp: 
GV cho HS thảo luận theo nhóm trình bày theo cách lập bảng như sau: 
Hình tượng nhân vật Bê-li-cốp 
Chân dung Bê – li – cốp Tính cách lối sống Bê – li – cốp 
- Ngoại hình: 
+ Khuôn mặt nhợt nhạt bé choắt lại 
như mặt chồn, lúc nào hắn cũng giấu 
mặt sau chiếc cổ áo bành tô bẻ đứng 
lên 
- Cách ăn mặc, trang phục. 
+ Đi giày cao su 
+ Mặc áo bành tô ấm cốt bông- ngay 
cả khi đẹp trời, 
+ Cầm ô, đeo kính râm, đội mũ, lỗ tai 
nhét bông. Vẻ bề ngoài của hắn kì 
quái,lập dị.Hắn luôn thu mình vào cái 
vỏ, tạo ra cho mình một thứ bao có 
thể ngăn cách, bảo vệ hắn khỏi những 
ảnh hưởng bên ngoài. 
- Thói quen: 
+ Tất cả đồ dùng: ô, đồng hồ, dao nhỏ 
... đều để trong bao 
-Trong sinh hoạt. 
+ Buồng ngủ (chật như cái hộp,cửa sổ 
đóng kín mít). Khi ngủ ( kéo chăn trùm 
kín đầu, cảm thấy rờn rợn, sợ kẻ trộm 
chui vào, mơ toàn điều khủng khiếp) 
-Trong các mối quan hệ. 
+ Với đồng nghiệp:Hắn đi hết nhà này 
sang nhà khác.Tự kéo ghế ngồi.Không 
nói năng gì, im lặng ngồi thu mình lại 
không nói sợ xảy ra chuyện gì mất 
lòng ( ý nghĩ để trong bao) 
+ Với cấp trên chính quyền: Hắn mách 
lẻo, lo sợ trước uy quyền một cách thái 
 quá. 
+ Tình yêu với Va ren ca.Hắn nhút 
nhát không dám đối mặt với cuộc sống 
gia đình. 
- Trong công việc. 
+ Hắn làm theo chỉ thị, thông tư một 
cách máy móc rập khuôn . 
+ Y không bao giờ dám có ý kiến riêng 
về bất cứ một vấn đề to nhỏ nào. 
- Trước cái mới. 
+ Ngạc nhiên, không chấp nhận việc đi 
xe đạp ra đường của chi em Va ren ca 
+ Hắn cho không phù hợp với tư thế 
của một nhà giáo dục thiếu niên. 
 Hắn nhận thức bảo thủ, ích kỉ. 
- Trong cuộc sống. 
+ Nhút nhát ghê sợ hiện tại, lo sợ 
+ Tôn sùng quá khứ say mê tiếng Hi 
Lạp cổ. Lối sống tính cách kì quái 
tách biệt với mọi người. 
- Bản thân Bê li cốp luôn hài lòng thỏa 
mãn tự tin ở cách sống đúng mực của 
mình (là công dân tốt với nhà nước, 
viên chức mẫn cán với cấp trên, giáo 
viên có trách nhiệm) 
+ Không chịu được cách sống 
phóng khoáng của chị em Varen ca 
+ Buồn có người vẽ tranh châm 
biếm