Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp ôn tập Lịch sử Lớp 9

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
PHƯƠNG PHÁP ÔN TẬP 
LỊCH SỬ LỚP 9 
A: ĐẶT VẤN ĐỀ 
Lịch sử có một vị trí, ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ 
trẻ. Từ những hiểu biết về quá khứ học sinh hiểu rõ truyền thống dẫn tộc, tự 
hào với truyền thống dựng nước và giữ nước của ông cha ta, xác định nhiệm 
vụ hiện tại, có thái độ đúng với quy luật của tương lai nhất là đối với học sinh 
lớp 9 cuối cấp Trung học cơ sở. 
Tuy nhiên hiện tại có những nhận thức sai lệch về vị trí chức năng của 
bộ môn trong đời sống xã hội dẫn đến sự giải sút chất lượng bộ môn trên 
nhiều mặt. Tình trạng học sinh không biết những sự kiện lịch sử cơ bản phổ 
thông, nhớ sai, nhớ nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến ở 
nhiều trường hiện nay. 
Đứng trước tình hình đó, là một giáo viên giảng dạy lịch sử đã trên 10 
năm, tham dự nhiều chuyên đề do Phòng, Sở tổ chức, lại trực tiếp dạy môn 
lịch sử lớp 9 tôi muốn nêu lên một số kinh nghiệm của bản thân trong 
phương pháp ôn tập Lịch sử lớp 9 để nâng cao nhận thức lịch sử cho học sinh 
cuối cấp đảm bảo cho các em có đủ hành trang kiến thức để bước vào cấp học 
Trung học phổ thông. 
Rất mong được bạn đọc góp ý kiến phê bình! 
B: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ. 
I: LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
1) Cơ sở lý luận: 
Như ta đã biết, dạy học lịch sử là quá trình giáo viên cung cấp cho học 
sinh những kiến thức cơ bản về lịch sử nhằm phục vụ cho việc giáo dưỡng, 
giáo dục và phát triển học sinh qua môn học. Lịch sử vốn tồn tại khách quan, 
là những vấn đề đã xảy ra trong quá khứ nên trong quá trình giảng dạy ôn tập 
để học sinh nắm bắt được những hình ảnh lịch sử cụ thể, đòi hỏi bên cạnh 
những lời nói sinh động giáo viên phải lựa chọn các phương pháp dạy dạy 
khác nhau để đạt được hiệu quả cao trong truyền thụ. 
Căn cứ vào tài liệu học tập và mục đích truyền thụ người dạy phải đề 
ra những phương pháp ôn tập phù hợp với đối tượng học sinh giúp các em 
nắm bắt nhanh và lưu giữ tốt kiến thức lịch sử, biết nhận xét, đánh giá một sự 
kiện, một chân dung, một giai đoạn lịch sử... Tạo nên hứng thú trong quá 
trình chủ động lĩnh hội kiến thức của học sinh. Vì vậy phương pháp ôn tập 
lịch sử có vai trò quan trọng trong quá trình giảng dạy lịch sử ở các lớp 
THCS nói chung và lớp 9 cuối cấp THCS nói riêng. 
2) Cơ sở thực tiễn: 
Là giáo viên trực tiếp giảng dạy lịch sử ở bậc THCS trên 10 năm, đặc 
biệt là 9 năm dạy lịch sử lớp 9 tôi thấy: 
- Học sinh chưa thực sự yêu thích môn học bởi trong quá trình giảng 
dạy, ôn tập nhiều giáo viên chưa có phương pháp phù hợp để tạo nên hứng 
thú, kích thích sự suy nghĩ tìm tòi của học sinh. 
- Khả năng nắm bắt, đánh giá sự kiện lịch sử của học sinh chưa cao, 
chưa hiểu hết bản chất của một sự kiện, vấn đề lịch sử. 
- Phương pháp ôn tập cuối cấp còn nghèo nàn, đơn điệu, khả năng kết 
hợp đa dạng các phương pháp trong ôn tập chưa tốt, tính sáng tạo trong giảng 
dạy chưa cao. 
- Kết quả học tập của học sinh còn thấp đặc biệt là ở kỳ thi học sinh 
giỏi và thi tốt nghiệp hàng năm. 
* Xuất phát từ nhu cầu của học sinh và tình hình môn học, qua quá trình 
giảng dạy và tìm tòi phương pháp tôi đã thực nghiệm phương pháp ôn tập tổng 
hợp, kết quả học sinh học tập chăm chỉ, hứng thú, nắm bắt sử liệu nhanh, quá trình 
tư duy tổng hợp, so sánh, nhận xét đánh giá linh hoạt hẳn lên, kết quả thi học sinh 
giỏi, thi tốt nghiệp ngày càng cao. Từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên tôi đã quyết 
định chọn đề tài này để nêu lên những kinh nghiệm bản thân, đóng góp một ý kiến 
vào quá trình đổi mới môn học nâng cao khả năng nhận thức và kết quả học tập 
môn lịch sử ở lớp 9 cuối cấp THCS. 
II: QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN 
1) Đặc điểm tình hình 
1.1. Thuận lợi 
- Học sinh có đầy đủ sách giáo khoa, có kỹ năng làm bài tập lịch sử. 
- Học sinh ham thích tìm hiểu kiến thức lịch sử trong giờ học các em 
học tập tích cực, thực sự là trung tâm của quá trình dạy học. 
- Khả năng nắm bắt sử liệu tốt, biết so sánh đánh giá sự kiện lịch sử. 
- Đội ngũ giáo viên dạy lịch sử khá đồng đều ở các khối lớp, tham gia 
đầy đủ các chuyên đề đổi mới phương pháp do Sở, Phòng tổ chức. 
- Phương tiện trực quan trong giảng dạy đã được quan tâm mua sắm khá đầy đủ. 
- Phòng giáo dục, Ban giám hiệu nhà trường quan tâm đến quá trình đổi mới 
phương pháp, luôn tạo điều kiện để người dạy phát huy tốt khả năng của bản thân, 
có nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng tốt nghiệp và đội ngũ học sinh 
giỏi các cấp. 
1.2. Khó khăn. 
- Đặc điểm vùng dân cư: 
+ Năm 2000 - 2001: Công tác giảng dạy tại Nga Điền vùng có 80% 
dân cư theo đạo Thiên chúa giáo, trình độ dân trí thấp, sự quan tâm đến giáo 
dục của các cấp ngành chưa cao. 
+ Năm học 2002 - 2003: Công tác giảng dạy tại trường THCS Nga 
Thành vùng dân cư thuần nông, nghề phụ phát triển, học sinh chưa thực sự 
chăm học. 
- Nhìn chung trình độ học sinh ở hai nơi không đồng đều, phụ huynh 
chưa thực sự quan tâm đến việc học tập của con em mình. 
- Việc tiếp cận kiến thức môn học còn hạn chế, phần lớn học sinh còn 
coi lịch sử là môn phụ nên chưa nhiệt tình với môn học. 
- Phương tiện dạy học còn thô sơ, thiếu các loại sa bàn, máy chiếu, 
băng hình,... Đội ngũ giáo viên chưa thực sự đồng bộ, dạy chéo môn còn 
nhiều, nhận thức vấn đề lịch sử chưa thực sự sâu sắc. 
2) Nội dung: 
2.1. Điều tra ban đầu: 
- Bắt đầu nhận dạy lịch sử 9 ngay từ năm học 2000 - 2001 tại 
trường THCS Nga Điền tôi đã tiến hành, đánh giá, khảo sát chất lượng 
trên một số mặt sau: 
a/ Chất lương tốt ngiệp môn lịch sử năm học 1999 - 2000 của trường. 
Tổng 
số 
học 
sinh 
Kết quả 
Điểm 9 - 10 Điểm 7 - 8 Điểm 5 - 6 Điểm dưới 5 
TS % TS % TS % TS % 
84 0 0 14 16.7 36 42.8 34 40.5 
b/ Chất lượng học sinh giỏi: 
Trường THCS Nga Điền năm học 1999 - 2000 
Số học sinh dự thi Số giải 
3 0 
* Trường THCS Nga Thành năm học 1999 - 2000 đến đầu năm học 
2002 - 2003 
Tổng số học 
sinh dự thi 
Số giải 
Giải nhất Giải nhì Giải ba Giải KK 
6 0 0 0 1 
2.2. Nội dung thực hiện 
a/ Phát hiện 
a.1/ Đối với học sinh đại trà: Xác định rõ những trọng tâm của các giai đoạn 
lịch sử, điều tra những phần học sinh còn hổng kiến thức, hiểu sơ sài để ôn tập. 
a.2/ Đối với học sinh giỏi: Phát hiện là yếu tố quan trọng trong quá 
trình ôn luyện học sinh giỏi lịch sử. Đối với học sinh giỏi môn lịch sử cần 
chú ý mấy điểm: 
+ Cần cù chịu khó, ham hiểu biết lịch sử. 
+ Có trí nhớ tốt, khả năng so sánh, nhận xét nhạy bén. 
- Chữ viết sạch đẹp, trình bày bài cẩn thận rõ ràng. 
b/ Phương pháp ôn tập chung: 
b.1/ Ôn tập theo sự kiện lịch sử 
Phương pháp ôn tập theo sự kiện là bước khởi đầu cung cấp cho học 
sinh nguồn sử liệu cơ bản. Ôn tập theo phương pháp này giúp học sinh bổ 
sung các sự kiện lịch sử theo một hệ thống sử thế giới và sử Việt Nam. 
Ví dụ: Những sự kiện lịch sử thế giới tiêu biểu từ 1917 đến 1945. 
- 7/11/1917: Cách mạng tháng 10 Nga 
- 2/3/1919: Thành lập quốc tế cộng sản (Quốc tế III) 
- 4/5/1919: Phpng trào Ngũ tứ (Trung Quốc) 
- 1//9/1939: Chiến tranh thế giới lần thứ 2 bùng nổ. 
- 22/6/1941: Đức tấn công Liên Xô 
- 2/2/1943: Chiến thắng Xtalingrát. 
- 9/5/1945: Đức đầu hàng đồng minh. 
- 14/8/1945: Nhật đầu hàng đồng minh, chiến tranh thế giới lần 
thứ 2 kế thúc... 
* Những sự kiện lịch sử Việt Nam tiêu biểu từ 1930 đến 1945. 
- 3/2/1930: Đảng cộng sản Việt Nam ra đời 
- 27/9/1940: Khởi nghĩa Bắc Sơn. 
- 23/11/1940: Khởi nghĩa Nam kì. 
- 13//1941: Cuộc binh biến Đô Lương. 
- 5/1941: Hội nghị Trung ương lần thứ VIII. 
- 22/12/1944: Thành lập đội Tuyên truyền giải phóng quân. 
- 19/8/1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội. 
- 23/8/1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Huế. 
- 25/8/1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn... 
b.2/ Ôn tập tổng hợp giai đoạn. 
Phương pháp dạy tổng hợp giai đoạn nhằm giúp học sinh hệ thống hoá 
từng giai đoạn lịch sử cụ thể. Khi ôn tập giáo viên nên tổng hợp theo từng 
giai đoạn, trong mỗi giai đoạn cần nên những nét chính, có so sánh, đánh giá, 
nhận xét. 
Ví dụ: Sử Việt Nam có thể tổng hợp một số giai đoạn sau: 
- Phong trào công nhân 1919 - 1930: Chia làm 2 giai đoạn nhỏ, khi ôn 
tập giáo viên cần cho học sinh so sánh đánh giá về quy mô, diễn biến, hình 
thức, tính chất của hai giai đoạn từ đó rút ra sự phát triển vượt bậc của phong 
trào công nhân Việt Nam. 
- Phong trào giải phóng dân tộc 1930 - 1945 cần chú ý đến đường lối, 
lực lượng, diễn biến của từng giai đoạn cụ thể. 
b.3/ Ôn tập theo trình tự logic bài: 
Dạy theo trình tự logic bài giúp học sinh nắm bắt bài theo một trình tự 
hệ thống, như "Công thức". Ôn tập theo phương pháp này có thể sử dụng ở 
một số bài có cấu tạo khá giống nhau như ở các bài: 16, 18, 19, 20. 
Ví dụ cụ thể: Các bài trên ôn tập theo trình tự: 
Hoàn cảnh ra đời "Kế hoạch Nava", "Chiến tranh đặc biệt", "Chiến 
tranh cục bộ" "Việt Nam hoá chiến tranh". 
- Nôi dung: 
+ Tính nguy hiểm, điểm yếu. 
- "Kế hoạch Nava", "Chiến tranh đặc biệt", ''Chiến tranh cục bộ" , 
"Việt Nam hoá chiến tranh" từng bước bị phá sản như thế nào? 
 + Bước đầu bị phá sản. 
+ Phá sản hoàn toàn. 
b.4/ Ôn tập bằng hệ thống lược đồ, đồ thị: 
* Phương pháp này sử dụng ở một số bài dạng tiến trình cách mạng, 
quá trình phát triển, tư tưởng nhận thức... 
Giúp học sinh hứng thú, hiểu và nắm bắt bài nhanh. 
Ví dụ: Đồ thị về bước phát triển tư tưởng, nhận thức của Nguyễn Ái 
Quốc từ 1911 - 1930 (phục vụ cho bài 2, 4, 6). 
- Bước 1: Cho học sinh nêu các sự kiện tiêu biểu, đánh dấu sự chuyển biến. 
- Bước 2: Vẽ đồ thị 
-Bước 3: Cho học sinh nhận xét đánh giá bước phát triển vượt bậc về 
tư tưởng, chính trị và tổ chức đi tới thành lập Đảng của lãnh tụ Nguyễn Ái 
Quốc. 
* Ôn tập bằng lược đồ, đồ thị có thể sử dụng cho một số bài ở lớp 8 và 
lớp 9, giúp các em nắm vững kiến thức đặc biệt là đối tượng học sinh giỏi. 
b.5/ Ôn tập kết hợp lồng ghép sử địa phương: 
Liên tục những năm gần đây đề thi tốt nghiệp cũng như học sinh giỏi ở 
các cấp đều có ít nhất một câu hỏi liên quan đến sử địa phương. Vì vậy khi 
ôn tập đòi hỏi người dạy cần có sự lồng ghép, đan xen chương trìn