Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp giúp học sinh giải bài tập về kiểu xâu

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÚP HỌC 
SINH GIẢI BÀI TẬP VỀ KIỂU XÂU 
A- PHẦN MỞ ĐẦU 
I/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
Ngày nay, trên thế giới đang diễn ra quá trình tin học hoá trên nhiều lĩnh vực hoạt 
động của xã hội loài người và đem lại nhiều hiệu quả to lớn. Việc sử dụng máy tính 
không còn chỉ bó hẹp trong viện nghiên cứu, các trường đại học, các trung tâm máy tính 
mà còn mở rộng ra mọi cơ quan, tổ chức kinh tế,.. và trong các gia đình. Song song với 
quá trình trên, việc giảng dạy Tin học trong các trường đại học, THPT cũng được đẩy 
mạnh đi đôi với việc tăng cường trang bị máy vi tính. Đảng và Nhà nước ta đã nhận thấy 
được tầm quan trọng của ngành Tin học và đã đưa môn học này vào trường phổ thông 
như những môn học khác bắt đầu từ năm học 2006-2007. 
Chính vì vậy, đối với mỗi giáo viên giảng dạy môn Tin học ở các trường phổ 
thông, việc tìm hiểu, nghiên cứu các vấn đề về Tin học, cùng với việc tìm các biện pháp 
giảng dạy Tin học trong các trường phổ thông là một công việc cần phải làm thường 
xuyên, nhằm đáp ứng với sự đòi hỏi ngày càng cao của xã hội. 
 Trong nghiệp vụ của người thầy giáo có hai vấn đề quan trọng: thứ nhất là thực 
tiễn về tiềm năng - những kiến thức lý thuyết mà họ được học rất cơ bản. Thứ hai là 
thực tiễn về nghiệp vụ - thầy giáo phải biết cách truyền thụ kiến thức phù hợp với trình 
độ của học sinh. Trong đó, thực tiễn thứ hai là điều quyết định trong nghiệp vụ của thầy 
giáo, nó đánh giá chất lượng giảng dạy của thầy giáo. Hai thực tiễn trên vừa mâu thuẫn 
với nhau, lại vừa thống nhất với nhau. Thầy giáo không thể mang hết các kiến thức lý 
thuyết cao xa và trừu tượng dạy cho học sinh, nhưng cũng không thể dạy tốt cho học 
sinh nếu thầy giáo hiểu biết quá ít. 
 Trong bối cảnh toàn ngành Giáo dục và Đào tạo đang nỗ lực đổi mới phương 
pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong hoạt động 
học tập. Điều 24.2 của Luật giáo dục đã nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải 
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm 
của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng 
kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho 
học sinh”. Như vậy, chúng ta có thể thấy định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã 
được khẳng định, không còn là vấn đề tranh luận. Cốt lõi của việc đổi mới phương pháp 
dạy học ở trường phổ thông là giúp học sinh hướng tới việc học tập chủ động, chống lại 
thói quen học tập thụ động. 
 Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh là 
một quá trình lâu dài; không thể ngày một ngày hai mà đông đảo giáo viên từ bỏ được 
kiểu dạy học truyền thụ kiến thức, tiếp thu thụ động đã quen thuộc từ lâu. Việc phát 
triển các phương pháp tích cực đòi hỏi một số điều kiện, trong đó quan trọng nhất là bản 
thân mỗi giáo viên cần có một sự nỗ lực để tìm tòi, sáng tạo trong công tác giảng dạy 
của mình. 
 Đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề hết sức quan trọng, nhất là với bộ 
môn Tin học hiện đang được đưa vào giảng dạy ở các trường phổ thông. Là một giáo 
viên giảng dạy bộ môn này, theo tôi không phải cứ tìm được nhiều bài toán khó, bài 
toán hay để giảng dạy cho học sinh. Mà vấn đề đặt ra là chúng ta cần phải tích cực tìm 
tòi, sáng tạo trong việc đưa ra những bài toán đó để giúp cho học sinh có sự hứng thú, 
tìm tòi sáng tạo trong quá trình giài quyết học tập, từ đó biết vận dụng linh hoạt trong 
các tình huống cụ thể ngoài thực tế. 
 Trong việc giảng dạy cho học sinh, ngoài việc giúp học sinh lĩnh hội những kiến 
thức cơ bản. Người thầy còn phải biết kích thích tính tích cực, sự sáng tạo say mê học 
hỏi của học sinh trong việc học tập của các em. Bởi vì, việc học tập tự giác, tích cực, 
chủ động và sáng tạo đòi hỏi học sinh phải có ý thức về những mục tiêu đặt ra và tạo 
được động lực bên trong thúc đẩy bản thân họ hoạt động để đạt các mục tiêu đó. 
 Các cách thiết kế bài giảng hiện nay nhằm mục đích áp dụng phương pháp hiện 
đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực ham muốn học hỏi, tư duy sáng tạo, năng lực tự 
giải quyết vấn đề, rèn luyện và phát triển năng lực tự học sáng tạo, nghiên cứu, nghĩ và 
làm việc một cách tự chủ Đồng thời để thích ứng với sự phát triển tư duy của học sinh 
trong xã hội mới và tiếp cận với các công nghệ tiên tiến trong xã hội, trên thế giới. Bên 
cạnh đó, trong các kỹ thuật dạy học mới, vai trò của người thầy có sự thay đổi là: 
“hướng dẫn học sinh biết tự mình tìm ra hướng giải quyết những vấn đề nảy sinh trong 
quá trình học tập, biết cách làm việc độc lập, làm việc tập thể. Thầy là người định 
hướng, là người cố vấn giúp học sinh tự đánh giá, cũng như giúp học sinh luôn đi đúng 
con đường tìm hiểu, lĩnh hội kiến thức”. 
- Xuất phát từ thực tiễn giảng dạy tại trường THPT Thanh Bình tôi thấy rằng, để 
đạt hiệu quả cao trong mỗi phần học, tiết học cần có cách thiết kế bài giảng cho phù hợp 
với nội dung kiến thức, phương pháp, phương tiện dạy học phải phù hợp với từng đối 
tượng học sinh. Để qua mỗi phần học, tiết học học sinh thích thú với kiến thức mới, qua 
đó hiểu được kiến thức đã học trên lớp, đồng thời học sinh thấy được tầm quan trọng 
của vấn đề và việc ứng dụng của kiến thức trước hết để đáp ứng những yêu cầu của môn 
học, sau đó là việc ứng dụng của nó vào các công việc thực tiển trong đời sống xã hội 
(nếu có). 
Trong thời đại thông tin bùng nổ ngày nay, việc lập được các chương trình tự 
hoạt động cho máy tính, máy gia dụng là cần thiết và để làm được việc đó cần có một 
quá trình nghiên cứu, học tập về ngôn ngữ lập trình lâu dài, qua đó người lập trình có 
thể chọn một ngôn ngữ lập trình thích hợp. Tuy nhiên mọi thứ điều có điểm khởi đầu 
của nó, với học sinh việc học Pascal là khởi đầu cho việc tiếp cận ngôn ngữ lập trình bậc 
cao, qua đó giúp các em hình dung được sự ra đời, cấu tạo, hoạt đông cũng như ích lợi 
của các chương trình hoạt động trong máy tính, các máy tự độngQuá đó giúp các em 
có thêm một định hướng, một niềm đam mê về tin học, về nghề nghiệp mà các em lựa 
chọn sau này. Đồng thời Pascal là một ngôn ngữ có cấu trúc thể hiện trên 3 yếu tố: Cấu 
trúc về mặt dữ liệu, cấu trúc về mặt câu lệnh, cấu trúc về mặt chương trình. 
 Tuy nhiên, trong các môn học ở bậc học THPT thì môn Tin học lớp 11 được các 
em học sinh cho là môn học “khó khăn” nhất trong các môn học. Từ việc các em chỉ là 
người sử dụng các phần mềm sẵn có như: hệ điều hành, sọan thảo văn bản Word, bảng 
tính Excel, các phần mềm học tập, nghe nhạc hay chơi game thì các em lại là người 
phải tìm ra lời giải cho các bài toán, chỉ ra các bước cho máy tính thực hiện và viết 
chương trình để tạo ra các sản phẩm phần mềm cho người khác sử dụng mặc dù mới chỉ 
là bước khởi đầu, cơ bản. 
 Turbo Pascal là ngôn ngữ lập trình có cấu trúc, nó được dùng phổ biến ở nước ta 
hiện nay trong công tác giảng dạy, lập trình tính toán, đồ họa. Turbo Pascal được dùng 
trong chương trình giảng dạy Tin học ở hầu hết các trường đại học, cao đẳng, trung học 
phổ thông và nó được mệnh danh là “ngôn ngữ học đường”. 
 Các em học sinh phải làm quen với nhiều kiểu dữ liệu mới mà trong các môn học 
khác không có, nhiều học sinh còn bỡ ngỡ không hiểu vì sao cùng là kiểu số nguyên mà 
lại chia làm nhiều kiểu như byte, integer, word,  mà trong toán học chỉ gồm số 
nguyên âm và nguyên dương. Hoặc các loại thông tin như hình ảnh, âm thanh được 
xử lý như thế nào. Kiến thức mới và khó, học sinh sợ học môn Tin học 11, kết quả 
giảng dậy thấp, nhất là ở các lớp học sinh yếu về môn tự nhiên, ít có điều kiện sử dụng 
máy tính. Người thầy phải làm gì để khắc phục được điều này? 
II- THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 
1/Tình trạng thực tế khi chưa thực hiện đề tài 
 Trước đây khi chưa áp dụng phương pháp giảng dạy bằng giáo án điện tử, lấy ví 
dụ từ thực tế học sinh luôn phản ánh với giáo viên rằng: “Những bài tập về kiểu xâu” 
này khó hiểu và trừu tượng. Khi kiểm tra với mức độ đề tương đương với một vài ví dụ 
trong sách giáo khoa, các em vẫn mơ hồ và đạt kết quả chưa cao. 
2/ Khảo sát thực tế 
 Giáo viên đưa ra đề kiểm tra 1 tiết đối với lớp 11A3 có 45 học sinh như sau: 
Bài 1: Viết chương trình nhập vào một xâu ký tự từ bàn phím. Đổi xâu ký tự đó sang 
chữ in hoa rồi in kết quả ra màn hình. 
 Ví dụ : Input: ‘abcdAbcD’ 
 Output: ‘ABCDABCD’ 
Bài 2: Viết chương trình nhập vào một chuỗi, tách và in ra từ cuối cùng trong chuỗi. 
Kết quả kiểm tra như sau: 
Điểm Số học sinh Tỉ lệ 
3 3 6,67% 
4 7 15,56% 
5 13 28,88% 
6 10 22,22% 
7 8 17,77% 
8 3 6,67% 
9 1 2,22% 
Đối với hai ví dụ trên hấu hết các em chưa hình dung ra được thuật toán cũng 
như các bước để viết chương trình 
 Để khắc phục được điều đó, theo tôi chúng ta cần phải tìm tòi, nghiên cứu tìm ra 
những phương pháp phù hợp, kích thích tính tích cực của học sinh trong học tập. Học 
sinh có thể tự mình tìm ra được những ý tưởng sáng tạo vận dụng thiết thực vào cuộc 
sống, thực tế khi nhu cầu nảy sinh, khi đó các em có thể tự mình hoàn thành được ý 
tưởng đó. 
 Trên cơ sở những gì mà học sinh được học tập về môn lập trình Pascal, để giúp 
cho học sinh nhìn nhận vấn đề một cách tích cực hơn, sáng tạo hơn và nhất là giúp cho 
các em có thể yêu thích nhiều hơn nữa ngôn ngữ lập trình Pascal. 
Xuất phát từ cơ sở trên, tôi đã chọn đề tài “Một số phương pháp giúp học sinh 
giải bài tập kiểu xâu”, giúp các em nắm được kiểu dữ liệu có cấu trúc- kiểu xâu và ứng 
dụng của kiểu dữ liệu này trong thực tiễn (Chương IV-bài 12-tin học 11). 
3/ Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm. 
Sử dụng các ví dụ cụ thể trước hết để học sinh nắm được cú pháp, ý nghĩa của 
kiểu xâu. Và thông qua các ví dụ để kết hợp với bài tập và thực hành số 5 (giới thiệu 
trước 2 thủ tục) để củng cố về phần kiến thức này, đồng thời tăng sự yêu thích, ham học 
hỏi của học sinh đối với môn học vốn được mệnh danh là khó nhất trong các môn học ở 
lớp 11. 
B- NỘI DUNG 
I/ CHUẨN BỊ 
1/